Ριζικές αλλαγές στον πολεοδομικό χάρτη

Αλλάζουν όλα στον πολεοδομικό σχεδιασμό της χώρας, ο οποίος πλέον θα λαμβάνει υπόψη και τις παραμέτρους της κλιματικής αλλαγής, την εκτίμηση των γεωλογικών κινδύνων, την οριοθέτηση των ρεμάτων αλλά και τις καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης (φυσικές καταστροφές). Τα παραπάνω θα επιτευχθούν μέσω των νέων Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων (ΤΠΣ), τα οποία καθορίζουν χρήσεις γης, ορίζουν όρους δόμησης, οριοθετούν οικισμούς, ρέματα και σχέδια πόλης, περιοχές προς πολεοδόμηση.

Τα ΤΠΣ είναι η εξέλιξη των Γενικών Πολεοδομικών Σχεδίων (ΓΠΣ) που υπάρχουν σήμερα. Εδώ, θα πρέπει να σημειωθεί πως για το σύνολο της χώρας δεν υπάρχουν Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια, ενώ σε όσες περιοχές υπάρχουν είναι παρωχημένα.

Ηδη, μέσα στις επόμενες μέρες, ολοκληρώνεται η διακήρυξη των σχετικών διαγωνισμών (η διαδικασία ξεκίνησε την περασμένη εβδομάδα) που αφορούν 12 Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια για 45 δημοτικές ενότητες, με τον συνολικό προϋπολογισμό να ανέρχεται σε 14.352.660,98 ευρώ. Ειδικότερα, ο πρώτος κύκλος μελετών αφορά τους Δήμους Μεγίστης, Ιθάκης, Καρπάθου – Κάσου, Σύρου – Ερμούπολης, Γρεβενών (εδώ έχουμε δύο μελέτες), Πάτμου, Λειψών, Λέρου, Αγαθονησίου, Καλυμνίων, Μάνδρας – Ειδυλίας, Κεντρικών Τζουμέρκων, Αιγιαλείας – Ηλιδας, Αίγινας – Αγκιστρίου. Ηδη έχουν υπογραφεί και οι προδιαγραφές για τις σχετικές μελέτες των Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων αλλά και των Ζωνών Υποδοχής Συντελεστή.

Σύμφωνα με τον αρμόδιο υφυπουργό Νίκο Ταγαρά, οι 12 πολεοδομικές μελέτες θα είναι πιλοτικές για τους επόμενους κύκλους προκήρυξης διότι αφορούν περιοχές που χαρακτηρίζονται από ποικιλία γνωρισμάτων (νησιωτικές, αστικές και περιαστικές, ορεινές, εθνικής σημασίας κ.ά.).

Τα Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια αποτελούν ένα «πολεοδομικό εργαλείο». Η έλλειψη αυτού μέχρι σήμερα έχει ως αποτέλεσμα η οριοθέτηση μεγάλων επενδύσεων και οικισμών, η χάραξη δρόμων (στις επεκτάσεις των σχεδίων), ο καθορισμός όρων δόμησης, χρήσεων γης και η ανακήρυξη περιοχών προς πολεοδόμηση να μένουν πίσω, με συνέπεια να μπλοκάρουν ή – στην καλύτερη περίπτωση – να δυσκολεύουν οι επενδύσεις, να χάνονται πολύτιμος χρόνος και χρήμα αλλά και θέσεις εργασίας.

Μάλιστα, ειδικά για την οριοθέτηση οικισμών και τον χαρακτηρισμό δρόμων στις εκτός σχεδίου περιοχές υπάρχουν σήμερα πολύ σοβαρές εκκρεμότητες, ύστερα και από αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας που ακυρώνουν παλαιότερα σχέδια ή μη νόμιμα χαρακτηρισμένους δρόμους.

46 χρόνια προσπαθειών. Ενδεικτικό είναι το γεγονός, όπως λένε πηγές που γνωρίζουν καλά το θέμα, πως έπειτα από 46 χρόνια προσπαθειών (από τη δεκαετία του ’80) μόνο στο 20% των δημοτικών ενοτήτων της χώρας (σε σύνολο 1.140) έχουν εγκριθεί ΓΠΣ, μακράν το μικρότερο ποσοστό σε όλη την Ευρώπη. Την ίδια ώρα, περίπου τα μισά από αυτά (δηλαδή στο 10%) είναι παρωχημένα. Σε ό,τι αφορά τις δημοτικές ενότητες, στο 23% αυτών βρίσκονται σε εξέλιξη μελέτες ή Σχέδια Διαχείρισης Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτών Πόλεων.

Αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης (όπου δεν λαμβάνεται υπόψη η νέα πραγματικότητα του 21ου αιώνα) είναι να εξαπλώνονται άναρχα οι διάφορες δραστηριότητες μέσω της εκτός σχεδίου δόμησης, να δυσχεραίνεται η νόμιμη οικοδομική δραστηριότητα και να υποθάλπεται η αυθαίρετη.

Εκτός σχεδίου δόμηση. Κοινώς, ο μεγάλος ασθενής είναι η εκτός σχεδίου δόμηση. Εδώ, αναμένεται με τα ΤΠΣ να ξεκαθαρίσει το τοπίο για: τις χρήσεις γης (με κανόνες με το τι επιτρέπεται και τι όχι), τα σχέδια πόλης (με τον διαχωρισμό του οργανωμένου δομημένου περιβάλλοντος από το αδόμητο), τους όρους δόμησης (για τον τρόπο δόμησης ενός τεμαχίου) και τον συντελεστή δόμησης (για το μέγιστο επιτρεπόμενο σύνολο δομημένης επιφάνειας ενός ακινήτου).

Τα κριτήρια που έχει θέσει το υπουργείο Περιβάλλοντος για την εκπόνηση των ΤΠΣ είναι:

• Οι αναπτυξιακές πιέσεις στους δήμους (έντονο επενδυτικό ενδιαφέρον, αναξιοποίητοι αναπτυξιακοί πόροι, σε όλους τους αναπτυξιακούς κλάδους).
• Τα περιβαλλοντικά προβλήματα, όπως το πολύ μικρό ποσοστό ελεύθερων χώρων, οι αστικές θερμικές νησίδες, η τρωτότητα στην κλιματική αλλαγή (π.χ. άνοδος της στάθμης της θάλασσας).
• Τα κοινωνικά προβλήματα γεωγραφικά εστιασμένα, όπως η συγκέντρωση ευάλωτων (άτομα με αναπηρίες, εξαρτημένα) και ειδικών ομάδων πληθυσμού (π.χ. άνεργοι κάτοικοι απομακρυσμένων ορεινών και νησιωτικών περιοχών ή πολιτισμικές ιδιαιτερότητες – μετανάστες).

Οσον αφορά την πρώτη ενότητα μελετών, όπως έχει αναφέρει ο αρμόδιος υφυπουργός Περιβάλλοντος Νίκος Ταγαράς, στόχος των προδιαγραφών για κάθε μελέτη είναι, μεταξύ άλλων, να είναι όλες οι μελέτες του Προγράμματος Πολεοδομικών Μεταρρυθμίσεων συμβατές μεταξύ τους, να δημιουργηθούν γεωχωρικές βάσεις δεδομένων με ψηφιακές προδιαγραφές και να επιτευχθεί ψηφιακή ομοιογένεια, ώστε οι μελέτες μετά την ολοκλήρωσή τους να αποτελούν τμήμα του Ενιαίου Ψηφιακού Χάρτη.

Αναθέσεις για 768 δημοτικές ενότητες έως το 2025

Κατά τον υφυπουργό Περιβάλλοντος, μέχρι το 2025 θα λάβουν χώρα τέσσερις κύκλοι αναθέσεων, οι οποίοι θα καλύψουν συνολικά 768 δημοτικές ενότητες. Επιπλέον, στα ΤΠΣ περιλαμβάνονται και κυκλοφοριακές ρυθμίσεις, συνέπειες από φυσικές και τεχνολογικές καταστροφές, αλλά και ένα πλήθος αναφορών σχεδίων, που είναι η βάση για τον χώρο.

Σημειώνεται πως κάθε ανάθεση θα περιλαμβάνει: α) την κύρια μελέτη, β) τη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ), γ) τη Μελέτη Εκτίμησης Γεωλογικών Κινδύνων και Γεωλογικής Καταλληλότητας και δ) τη Μελέτη Οριοθέτησης Υδατορεμάτων.