Σκέψεις για αμέσως μετά την καταστροφή

Η επόμενη μέρα αργεί να ξημερώσει, με την Εύβοια ακόμη στις φλόγες κι άλλες φωτιές να σιγοκαίουν ή να αναζωπυρώνονται.

Κάποια στιγμή όμως θα κλείσει ο κύκλος της καταστροφής, για το άμεσο μέλλον τουλάχιστον, και θα είναι η ώρα του απολογισμού, της απόδοσης ευθυνών και της επανεκκίνησης βάσει των επίπονων μαθημάτων.

Δεν μπορούμε να υπερτονίσουμε τη σημασία αυτής της ώρας, καθώς από αυτήν θα κριθεί αν θα δούμε κι άλλες τέτοιες καταστροφές ή και χειρότερες στα χρόνια που έρχονται, ή θα περιορίσουμε τις καταστροφικές συνέπειές τους.

Δεν μπορούμε σίγουρα να ελέγξουμε τα στοιχεία της φύσης και τις «προθέσεις» τους που, όπως επισημαίνει και η τελευταία έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) του ΟΗΕ, γίνονται όλο και καταστροφικότερες, χάρη στις συνεχιζόμενές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τις πολλαπλές «καμινάδες» του πολιτισμένου κόσμου μας.

Κι ενώ προσπαθούμε να μειώσουμε τις εκπομπές, θα πρέπει για το άμεσο μέλλον τουλάχιστον να προσαρμόσουμε τις άμυνές μας στις ανάγκες των καιρών και να είμαστε καλύτερα οργανωμένοι για να αντιμετωπίσουμε τα αλλεπάλληλα χτυπήματα.

Η πολιτική προστασία είναι ο πόλεμος της εποχής μας, πρώτα κατά του κορωνοϊού, τώρα (και) για τις κλιματικές επιπτώσεις κι ό,τι άλλο ήθελε προκύψει.

Ας μη γελιόμαστε, πάντα υπήρχαν ανάγκες αντιμετώπισης φυσικών φαινομένων, όπως φωτιές, πλημμύρες αλλά και σεισμοί και μολύνσεις κάθε είδους στη χώρα μας κι αλλού. Για κάποιο λόγο όμως υπάρχει η αίσθηση ότι η αντιμετώπισή τους έχει χειροτερέψει αντί να βελτιώνεται.

Ισως είναι αποτέλεσμα της μείωσης των διατιθέμενων πόρων λόγω και των οικονομικών δυσκολιών που τα τελευταία χρόνια αντιμετωπίζει η χώρα μας. Ισως είναι και θέμα κακοδιαχείρισης ή κακής κατανομής των πόρων, ή μια γενικότερη έκπτωση της αξιοπιστίας και της οργάνωσης κάποιων θεσμικών λειτουργιών. Οπως και να έχει, χρειάζονται δράσεις σε πολλά επίπεδα για να αναστραφεί το κατρακύλισμα και να μειωθεί το ανθρώπινο και υλικό κόστος.

Δράσεις

Στο υπόλοιπο αυτού του άρθρου συνοψίζω αυτές τις δράσεις ως ΞΕΚΙΝΑΜΕ κι ελπίζω να υιοθετηθούν για ένα πραγματικά νέο ξεκίνημα:

⇒ Ξεκαθάρισμα και σαφής περιγραφή των αρμοδιοτήτων των εμπλεκόμενων φορέων: τι πρέπει να κάνει η Δασική Υπηρεσία, τι η Πυροσβεστική, τι οι Ενοπλες Δυνάμεις όταν κληθούν να βοηθήσουν, τι οι δημοτικές και περιφερειακές Αρχές, τι το κεντρικό κράτος.

Επίσης ποιοι πόροι διατίθενται από πού, ποιο προσωπικό και ποιος εξοπλισμός, με ξεκαθάρισμα του τι λείπει και χρειάζεται να συμπληρωθεί με νέες, προσεκτικά στοχευμένες και όχι αναγκαστικά πολυδάπανες επενδύσεις.

⇒ Επιτελικός σχεδιασμός όλων των φάσεων: τι πρέπει να γίνει και από ποιον για την πρόληψη, τι πρέπει να γίνει κι από ποιον για την αντιμετώπιση και τι πρέπει να γίνει κι από ποιον για την αποκατάσταση.

Ολα στη βάση εξειδικευμένων σχεδίων και μελετών και λαμβάνοντας υπόψη μαθήματα από την εθνική και διεθνή δράση, σε συνεργασία με ειδικούς από την Ελλάδα, άλλες χώρες (βλέπε εντυπωσιακή οργάνωση ρουμάνων και άλλων πυροσβεστών που ήρθαν να βοηθήσουν), την Ευρωπαϊκή Ενωση και διεθνώς.

⇒ Κινητοποίηση της κοινωνίας: εκπαίδευση εθελοντών πυροσβεστών και δασοπυροσβεστών, βάρδιες την αντιπυρική περίοδο για τον έγκαιρο εντοπισμό και κατάσβεση πυρκαγιών και τον πιθανό εντοπισμό δραστών αλλά χωρίς αυτοδικίες, κινητοποίηση σχολείων και συλλόγων για τον καθαρισμό δασικών και ημιδασικών εκτάσεων κ.λπ.

⇒ Ιδιωτική ευθύνη και συμπερίληψη εμπορικών δραστηριοτήτων σε δημόσιες εκτάσεις στον βαθμό και με όρους που βοηθούν τη διατήρηση της φυσικής ισορροπίας, όπως ήπιες κτηνοτροφικές δραστηριότητες σε χορτολιβαδικές εκτάσεις, αλλά όχι σε αναδασωμένες περιοχές ή αναρρωννύοντα δάση, μελισσοκομία, συλλογή βοτάνων κ.λπ.

⇒ Νομικό ξεκαθάρισμα του καθεστώτος γαιών και δασών, ολοκλήρωση σχετικών χαρτών και αυστηρή τήρηση των νόμων για τη μη καταπάτηση καμένων δασικών εκτάσεων, την απαγόρευση οποιωνδήποτε χρήσεων που μπορούν να θέσουν σε αμφισβήτηση το προϋπάρχον καθεστώς και ειδική επιτήρηση κατά την περίοδο της αναδάσωσης ή ανάρρωσης.

Σε αυτό το πλαίσιο το άνοιγμα δρόμων, η τοποθέτηση ανεμογεννητριών, οι κυνηγετικές και άλλες δραστηριότητες θα πρέπει να απαγορεύονται για όσο διάστημα απαιτείται για να ανανήψουν οι κατεστραμμένες περιοχές και να συνέλθουν τα οικοσυστήματά τους.

⇒ Ασκήσεις επί χάρτου και επί του εδάφους, τακτικά και έγκαιρα, με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς και όλα τα διατιθέμενα μέσα, με ρεαλιστικά σενάρια ώστε ο μηχανισμός να λειτουργήσει ως καλοκουρντισμένη μηχανή όταν υπάρξει πραγματική ανάγκη.

⇒ Μαζί με τη φύση κι όχι εναντίον της: σεβασμός σε όλες τις μορφές ζωής, ζώα και φυτά, και στα οικοσυστήματα μέσα στα οποία διαβιούν και τα οποία στηρίζουν την ανθρώπινη ζωή με τις υπηρεσίες τους, καθώς και στο τοπίο και στη φυσική ομορφιά του.

⇒ Επίβλεψη από ειδική ανεξάρτητη Αρχή πολιτικής προστασίας ότι όλα τα παραπάνω τηρούνται, ότι οι πόροι διατίθενται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, με δυνατότητα εισήγησης άμεσων διορθωτικών μέτρων σε αντίθετη περίπτωση και δυνατότητα προσφυγής στις δικαστικές Αρχές με επείγουσες διαδικασίες κατά μη συνεργαζόμενων φορέων.

*Ο δρ Γιώργος Κωστάκος είναι εκτελεστικός διευθυντής του Foundation for Global Governance and Sustainability (FOGGS) με βάση τις Βρυξέλλες και επιστημονικός συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ