Κλιματική αλλαγή: Νέοι φόροι άνθρακα στο τραπέζι της ΕΕ

Στη… φαρέτρα της ΕΕ, η οποία έχει θέσει ως στόχο να γίνει η πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος έως το 2050, μπαίνουν και οι «φόροι» άνθρακα. Στις 14 Ιουλίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε μια δέσμη προτάσεων, γνωστή ως «Fit for 55», προκειμένου να θέσει τις βάσεις για την υλοποίηση του φιλόδοξου ευρωπαϊκού Green Deal.

Τρεις είναι οι σημαντικότερες πολιτικές που προωθούνται.

Οι δύο πρώτες κινούνται στη λογική «ο ρυπαίνων πληρώνει» και επεκτείνουν το ευρωπαϊκό σύστημα εμπορίας εκπομπών (ETS) στις αερομεταφορές, στις θαλάσσιες και οδικές μεταφορές, αλλά και στον κτιριακό τομέα. Με απλά λόγια, όποιος συνεχίζει να ρυπαίνει στην Ευρώπη θα πρέπει να βάζει στο εξής βαθιά το χέρι στην τσέπη και να αγοράζει από το Χρηματιστήριο Ρύπων δικαιώματα εκπομπών.

Διασυνοριακή προσαρμογή

Ωστόσο, κομβικής σημασίας θεωρείται ο νέος μηχανισμός διασυνοριακής προσαρμογής άνθρακα (CBAM), ο οποίος αφορά όσες επιχειρήσεις παράγουν προϊόντα εκτός ΕΕ και τα εξάγουν στην Ευρώπη. Ουσιαστικά καθορίζεται ένας «φόρος άνθρακα» στα εισαγόμενα αγαθά που προέρχονται από χώρες με χαλαρούς κλιματικούς νόμους, προκειμένου:

• Αφενός να προστατευθούν οι ευρωπαϊκές εταιρείες, στις οποίες επιβάλλεται μείωση των εκπομπών αερίων, γεγονός που αποτυπώνεται στο κόστος παραγωγή
• Αφετέρου να αποτραπούν οι παγκόσμιες εκπομπές ρύπων από εισαγωγές προϊόντων εταιρειών τρίτων χωρών (ή ευρωπαϊκών που έχουν μεταφέρει την παραγωγή τους εκτός ΕΕ), οι οποίες δεν τηρούν τις αυστηρές ευρωπαϊκές δεσμεύσεις για μείωση στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου έως το 2030.

Με αυτόν τον μηχανισμό σχεδιάζει η ΕΕ να «υποχρεώσει» παραγωγούς τρίτων χωρών στην τήρηση διαδικασιών παραγωγής, οι οποίες δεν επιβαρύνουν το κλίμα. Ο συγκεκριμένος μηχανισμός επιβολής «φόρου» θα καλύπτει αρχικά έναν περιορισμένο αριθμό προϊόντων και συγκεκριμένα τον χάλυβα, το τσιμέντο, τα λιπάσματα, το αλουμίνιο, τον σίδηρο και την ηλεκτρική ενέργεια, καθώς παράγονται από τις πλέον ενεργοβόρες βιομηχανίες παγκοσμίως.

Ο φόρος, που θα υπολογίζεται μέσω του CBAM, θα αντανακλά τις εκπομπές αερίων που εκλύονται από την παραγωγή των εισαγόμενων αγαθών. Μάλιστα, πολλοί εκτιμούν ότι το συγκεκριμένο «εργαλείο» ενδεχομένως να αποφέρει έως και 10 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, κονδύλι που θα μπορούσε να διοχετευθεί στο ευρωπαϊκό σχέδιο ανάκαμψης.

Ωστόσο, το CBAM δεν θα ισχύσει άμεσα, αλλά θα υπάρξει μια μεταβατική τριετία έως το 2023, στη διάρκεια της οποίας οι εισαγωγείς θα πρέπει να δηλώνουν τις εκπομπές που αντιστοιχούν στα προϊόντα τους, δίχως να καταβάλλουν το αντίτιμο.

Οι λογαριασμοί ρεύματος

Ο μηχανισμός εκτιμάται ότι θα τεθεί σε πλήρη ισχύ από το 2026 και ήδη έχει ξεσηκώσει θύελλα αντιδράσεων, κυρίως από την Κίνα. Σε κάθε περίπτωση, απαιτείται έγκριση από τις εθνικές κυβερνήσεις και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Να σημειωθεί ότι αντίστοιχο μηχανισμό σχεδιάζουν να εφαρμόσουν και οι ΗΠΑ.

Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι η Κομισιόν σχεδίαζε αρχικά να συνδυάσει την εφαρμογή του CBAM με κατάργηση της αντιστάθμισης της έμμεσης επιβάρυνσης του κόστους άνθρακα για την ευρωπαϊκή βιομηχανία, η οποία σήμερα γίνεται μέσω των λογαριασμών ρεύματος. Η αντιστάθμιση είχε προβλεφθεί προκειμένου οι ευρωπαϊκές βιομηχανίες να περιορίζουν το ενεργειακό τους κόστος και να αποτρέπεται η λεγόμενη «διαρροή άνθρακα», δηλαδή η μετεγκατάσταση βιομηχανικών μονάδων από την ΕΕ σε τρίτες χώρες με χαλαρότερους περιβαλλοντικούς κανονισμούς, που συνεπάγονται και μικρότερο κόστος. Το μέλλον της αντιστάθμισης θα ξανασυζητηθεί το 2025.

Ωστόσο, η Κομισιόν αποφάσισε να καταργήσει σταδιακά από το 2026 έως και το 2030 τα δωρεάν δικαιώματα εκπομπών ρύπων τα οποία λαμβάνει σήμερα η ευρωπαϊκή βιομηχανία ώστε να παραμένει ανταγωνιστική έναντι των αντίστοιχων κλάδων εκτός ΕΕ. Η αρχική πρόταση για άμεση κατάργηση βρήκε σθεναρή αντίσταση από τις βιομηχανίες της Γηραιάς Ηπείρου διότι θα οδηγούσε σε κατάρρευση των εξαγωγών τους, καθώς θα αυξανόταν ξαφνικά το κόστος παραγωγής τους. Ετσι, τελικά η Κομισιόν υποχώρησε και οι ευρωπαϊκές βιομηχανίες των αντίστοιχων κλάδων που περιλαμβάνονται στον CBAM θα συνεχίσoυν να λαμβάνουν δωρεάν δικαιώματα ρύπων για την επόμενη πενταετία, οπότε θα ξεκινήσει η σταδιακή κατάργηση.

Επιπλέον, στη δέσμη προτάσεων του πακέτου «Fit for 55» προτείνεται και αναθεώρηση της Οδηγίας για τη φορολογία της ενέργειας, προκειμένου να διευκολυνθεί η μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα στις ΑΠΕ.

Εντυπη έκδοση Το Βήμα