Νέλλη – Η πρώτη γυναίκα φωτογράφος στην Ελλάδα

Στις 17 Αυγούστου του 1998, έφυγε από τη ζωή, σε ηλικία 99 ετών, η εμβληματική ελληνίδα φωτογράφος, Έλλη Σουγιουλτζόγλου-Σεραϊδάρη, γνωστή στην Ελλάδα και το εξωτερικό, από την αγγλική υπογραφή της, ως Nelly.

To κορυφαίο πολιτιστικό ένθετο «ΠΑΝΟΡΑΜΑ» της εφημερίδας «ΤΑ ΝΕΑ» παρουσίασε χαρακτηριστικά στιγμιότυπα της μυθικής της ζωής.

Μικρασία και καταστροφή

«Το παραμύθι της ζωής της Nέλλης άρχισε στις 23 Νοεμβρίου 1899, στο ανθισμένο Αϊδίνι της Μικράς Ασίας.

»Η Νέλλη γεννήθηκε αρχοντοπούλα, ανατράφηκε με ευγένεια, πίστη στον άνθρωπο, ευγνωμοσύνη για τη ζωή, στοιχεία που ποτέ δεν την εγκατέλειψαν.

»Ούτε και όταν εύθραυστη κοπελίτσα, στάθηκε μάρτυρας όλης της αγριότητας, της σφαγής, της λεηλασίας, του πανίκου, της καταστροφής του Αϊδινίου. “Οι φωτιές έζωσαν το σπίτι”, περιγράφει η Νέλλη στη συνέντευξη “Πρόσωπο με πρόσωπο” που έδωσε στη Νατάσα Μπαστέα, στα  “NEA” (6 Φεβρουαρίου 1996).

Πιασμένοι χέρι χέρι τρέχαμε ανάμεσα σε κόσμο που βρισκόταν σε παραλήρημα τρόμου και αγωνίας.
    Φτάσαμε στου Τσακίρογλου, ένα εξοχικό κέντρο που είχε γεμίσει κόσμο.
    Γύρω είχε χαμηλά βουνά, απ’ όπου οι Τσέτες έριχναν στα τυφλά.
    Στη μέση του κέντρου περνούσε ένα ποταμάκι και ο κόσμος είχε σκύψει κι έπινε νερό.
    Μέσα σε λίγο, το ποτάμι γέμισε αίματα από εκείνους που σκότωναν οι Τσέτες».

Στην Ευρώπη

«Η εύθραυστη απόφοιτη του Ομηρείου Παρθεναγωγείου της Σμύρνης πήρε την απόφαση να σπουδάσει ζωγραφική στην Ευρώπη. (…) Βρέθηκε στη Δρέσδη. (…) Δίπλα της “oι καλλιτέχνες φωτογράφοι, επηρεασμένοι από τις σύγχρονες τάσεις στη ζωγραφική δημιουργούσαν ατμόσφαιρα παρόμοια με εκείνη που βλέπουμε στους πίνακες του Μανέ”.

»Η Νέλλη σκέφθηκε πρακτικά, όπως πίστευε η ίδια – τολμηρά και ριζοσπαστικά, όπως αποδείχτηκε. Πέρασε στη φωτογραφία για να αποκτήσει ένα βιοποριστικό επάγγελμα – μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή – και βρέθηκε στην πρωτοπορία.

Πρωτοπόρος

«Έγινε η πρώτη γυναίκα φωτογράφος στην Ελλάδα.

»Ως μαθήτρια μεγάλων μετρ, του Ουγκό Έρφουρτ και του Φραντς Φίντλερ, διακρίθηκε για την τέλεια τεχνική και την επιμέλειά της στον σκοτεινό θάλαμο, όπου πειραματιζόταν με τις τελευταίες κατακτήσεις της φωτογραφίας. Η αφομοιωτική της ικανότητα θεωρήθηκε φαινόμενο».

Το τρίπτυχό της

» Κάποια μέρα όμως της ήρθε μια ιδέα: κάλεσε δύο χορεύτριες και τις φωτογράφισε στην ύπαιθρο της Σαξονικής Ελβετίας. Η Νέλλη είχε πλέον βρει τον δρόμο της. Το φυσικό φως, το ανθρώπινο σώμα σαν γλυπτό και ο χώρος ήταν το τρίπτυχο που σφράγισαν την καλλιτεχνική προσωπικότητά της.

Κόντρα στο κατεστημένο

»Το 1925 η 26χρονη Νέλλη εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα. Με χίλιες δυσκολίες άνοιξε ένα στούντιο στην οδό Ερμού και αντιπαρέταξε στο φωτογραφικό κατεστημένο την τεχνική υπεροχή της και την προσοχή που έδινε στο ανθρώπινο στοιχείο.

Η καταξίωση

»Από τα πρώτα θέματά της ήταν οι ξεριζωμένοι πρόσφυγες “οι προσφυγικοί καημοί”. Αυτά όμως που την επέβαλαν ως καλλιτέχνιδα- φωτογράφο ήταν τα πορτρέτα της καλής κοινωνίας.

»Ο Βενιζέλος, ο Βεάκης, η Παξινού, ο Παλαμάς φωτογραφίστηκαν στης Νέλλης. Παράλληλα η Νέλλη συμμετείχε και διακρινόταν σε διεθνείς εκθέσεις.

“Όταν γνώρισα την Ελλάδα και είδα τις τόσες ομορφιές της, σχεδόν σε κάθε μου βήμα έβλεπα και έναν πίνακα μπροστά μου”, γράφει στην “Αυτοπροσωπογραφία” της. “Η Ελλάδα μας μπορεί να κάνει κάθε άνθρωπο καλλιτέχνη”. (…) Αντίθετα με τους άλλους φωτογράφους που πάσχιζαν με τις σκαλωσιές, φωτογράφισε τη ζωφόρο του Παρθενώνα από το ύψος του ανθρώπου – γιατί αντιλήφθηκε ότι τα γλυπτά είχαν σχεδιαστεί για να φαίνονται από χαμηλά. (…)

»Ξεκίνησε περιοδείες σε όλη την Ελλάδα. (…) Επίσημη φωτογράφος του υπουργείου Τουρισμού, η Νέλλη απαθανάτισε τα μνημεία και τα τοπία της στις πρώτες τουριστικές φωτογραφίες – τις δεύτερες Δελφικές Γιορτές του Άγγελου Σικελιανού, τα παραδοσιακά επαγγέλματα, ενώ για τη φωτογράφιση του Αβάτου του Αγίου Όρους, έστειλε τον αφοσιωμένο σύζυγό της, πιανίστα Άγγελο Σεραϊδάρη,

Στην Αμερική

»Λίγο προτού ξεσπάσει ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος βρέθηκε στην Αμερική. Το Μητροπολιτικό Μουσείο της Ν. Υόρκης αγόρασε μια σειρά από φωτογραφίες της.

Το τέλος

»Το 1966, με αδυνατισμένη την όρασή της, επέστρεψε στην Αθήνα και αποτραβήχτηκε από την επαγγελματική ζωή. Το 1985 χάρισε τις φωτογραφικές μηχανές και το αρχείο της – πάνω από 10.000 αρνητικές πλάκες – στο Μουσείο Μπενάκη.

»Στη χρυσή ωριμότητά της η Νέλλη γνώρισε την αναγνώριση. Εκδόσεις πλήθους λευκωμάτων, εκθέσεις, η απονομή του Ταξιάρχη του Φοίνικα, το βραβείο Γραμμάτων και Τεχνών από την Ακαδημία Αθηνών το 1996 και μια σειρά από εκθέσεις στο εξωτερικό.

Ό,τι θέλησε το κατάφερε».