Κύπρος 1974 – H ανεξιχνίαστη δολοφονία του αμερικανού πρέσβη

Στις 19 Αυγούστου 1974, λίγες ημέρες μετά την ολοκλήρωση του δεύτερου σκέλους της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο (Αττίλας ΙΙ) διοργανώθηκε στη Λευκωσία μια λαοπληθής διαδήλωση έξω από την αμερικανική πρεσβεία.

Η οργή των ελληνοκυπρίων για τους Αμερικανούς και το ΝΑΤΟ και τον γενικότερο ρόλο τους στο πραξικόπημα της ελληνικής χούντας κατά του Μακαρίου και της τουρκικής εισβολής που ακολούθησε ήταν έκδηλη.

Σύντομα μερίδα διαδηλωτών έκαψε την αμερικανική σημαία της πρεσβείας καθώς και αυτοκίνητα στελεχών ενώ έριξαν προς το μέρος του κτιριού και πέτρες .

Ο αμερικανός πρέσβης Ρότζερ Ντέιβις, παρά τις αντίθετες εισηγήσεις, παρέμεινε στο γραφείο του.

Ξαφνικά ακούστηκαν πυροβολισμοί, πιθανότατα από το εξωτερικό της πρεσβείας. Μία από τις σφαίρες τραυμάτισε θανάσιμα τον Ντέιβις στο στήθος. Λίγα λεπτά αργότερα νεκρή από νέους πυροβολισμούς έπεσε και η ιδιαίτερα γραμματέας του, Αντουανέτ Βαρνάβα.

«ΤΑ ΝΕΑ», 20.8.1974, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Εύλογα ο θάνατος του Ντέιβις συντάραξε την Ελλάδα σε μία έτσι κι αλλιώς ταραγμένη περίοδο.

«Λευκωσία: Στην διαδήλωση προ της αμερικανικής πρεσβείας που κατέληξε στον θάνατο του πρεσβευτού Ρότζερ Νταίηβις, εθεάθησαν να πυροβολούν άτομα εκτός της διαδηλώσεως από παρακείμενα κτίρια.

»Η Κυβέρνησις ερευνά την περίπτωσιν διεισδύσεως πρακτόρων ή άλλων εξτρεμιστικών στοιχείων εις την προχθεσινήν διαδήλωσιν», εδήλωσε χθες το βράδυ έγκυρη πηγή. (…) Φαίνεται ότι πρωτεύοντα ρόλο διεδραμάτισαν γνωστά στοιχεία που είχαν δεσμούς με τις υπηρεσίες πληροφοριών επί δικτατορίας.

«ΤΑ ΝΕΑ», 20.8.1974, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Η δήλωση Καραμανλή

«Ο Πρωθυπουργός κ. Καραμανλής μόλις επληροφορήθη ότι εφονεύθη ο Αμερικανός πρέσβυς στην Κύπρο, προέβη στην ακόλουθη δήλωση:

Εκφράζω θλίψιν αλλά και αγανάκτησιν διά το αποτρόπαιον έγκλημα. Μέσα εις την αδυναμία του Ελληνισμού διά το δράμα της Κύπρου, πράξεις ανόσιαι όπως αυτή ουδεμίαν μπορούν να εύρουν δικαιολόγησιν. Αντιθέτως επιτείνουντον πόνον και την ανησυχίαν του Έθνους».

Οι πεζοναύτες

«Ο πρεσβευτής Ρότζερ Νταίηβις και η υπάλληλος Αντωνία Βαρνάβα σκοτώθηκαν από αδέσποτες σφαίρες, όταν άγνωστα άτομα που βρισκόταν σε γειτονικές πολυκατοικίες άρχισαν να ρίχνουν πυροβολισμούς εναντίον της πρεσβείας.

»Λέγεται ότι ο ίδιος ο Νταίηβις έδωσε εντολή στους πεζοναύτες να χρησιμοποιήσουν δακρυγόνα για να διαλύσουν το πλήθος που είχε κυκλώσει την πρεσβεία, είχε κάψει αυτοκίνητά της, είχε κατεβάσει την αμερικανική σημαία και φώναζε συνθήματα εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών και του υπουργού των Εξωτερικών δόκτορος Κίσσινγκερ για την “φιλοτουρκική” στάση του».

Η δήλωση του προέδρου Κληρίδη

«Βδελυρόν έγκλημα διεπράχθη προ ολίγου εις Λευκωσίαν. Με ψυχικόν κλονισμό ανκοινώ ότι υπό διαδηλωτού επυροβολήθη και εφονεύθη κατά τη διάρκειαν διαδηλώσεως έξωθι της αμερικανικής πρεσβείας – την οποίαν διαδήλωσιν η αστυνομία δεν ηδυνήθη να διαλύση – ο εν Λευκωσία πρέσβυς των Η.Π.Α Ρότζερ Νταίηβις.

»Το έγκλημα τούτο αποκορυφώνει την κυπριακήν τραγωδίαν και στρέφεται κατά της Κύπρου. Το καταδικάζω με αποτροπιασμόν. Εκφράζω την βαθύτατην θλίψιν και συμπάθειάν μου».

Το ανακριτικό πόρισμα των αρχών ανέφερε πως ο Ντέιβις και η Βαρνάβα έχασαν τη ζωή τους «συνεπεία κλονισμού και αιμορραγίας προκληθείσης υπο πληγής εξ αδεσπότου σφαίρας, ήτις ήτο μία εκ μεγαλύτερου αριθμού σφαιρών, αι οποίαι ερρίφθησαν αδιακρίτως, από κτίριον υπό κατασκευήν, νοτίως της αμερικανικής πρεσβείας, κατά του κτιρίου της πρεσβείας, υπό προσώπου ή προσώπων αγνώστων, διαρκούσης διαδηλώσεως έξωθι της Αμερικανικής πρεσβείας εν Κύπρω»

Λίγα χρόνια αργότερα, 1976 – 1977, συνελλήφθησαν έξι άτομα που συνδέονταν με την ελληνοκυπριακή οργάνωση ΕΟΚΑ Β χωρίς όμως να κριθούν τελικά ένοχοι.