Ασούρα – Τι γιορτάζουν οι Σιίτες μουσουλμάνοι στο αιματηρό έθιμο του αυτομαστιγώματος

Σήμερα, οι Σιίτες μουσουλμάνοι σε όλο τον κόσμο γιορτάζουν μια παράξενη – για δυτικά μάτια – γιορτή: Την Ασούρα, που κυριολεκτικά σημαίνει «δέκατη», και που είναι λιγότερο εορτασμός και περισσότερο θρήνος, για μια μάχη που συνέβη περισσότερα από 1.300 χρόνια πριν.

Πρόκειται για τη μάχη της Καρμπάλα, μια ένοπλη συμπλοκή που συνέβη στις 10 Μουχαράμ του 61, σύμφωνα με το Ισλαμικό Ημερολόγιο (10 Οκτωβρίου του 680 σύμφωνα με το Γρηγοριανό), στην ομώνυμη πόλη του σημερινού Ιράκ.

Από τις 2 το μεσημέρι ως τις 6 το απόγευμα, οι Σιίτες μουσουλμάνοι στην Ελλάδα θα γιορτάσουν την Ασούρα που ουσιαστικά είναι, σύμφωνα με τη θρησκεία τους, η ανάμνηση του μαρτυρίου και του θανάτου του ιμάμη Χουσεϊν, εγγονού του προφήτη Μωάμεθ.

Υπάρχουν δυο αναγνώσεις της μάχης αυτής: Μπορεί κανείς να την αποδώσει καθαρά στη μετάβαση της εξουσίας στο εσωτερικό της δυναστείας των Ομεϋαδών, που είχε έδρα της τη Δαμασκό, από τον Μουαουίγια Α’ στον γιο του Γιαζίντ Α’, τον οποίο αρνούνταν να αναγνωρίσει ο ιμάμης Χουσεΐν ιμπν Αλί, εγγονός του προφήτη Μωάμεθ και γιος του Αλί, που είχε επίσης λάβει χρίσμα για τον θρόνο. Ή να προτιμήσει τη δογματική ανάγνωση, των διαφορών των δυο ανδρών ως προς την πραγματική σημασία του Ισλάμ.

Η μάχη της Καρμπάλα είναι ουσιαστικά η στιγμή της κορύφωσης του σχίσματος Σιιτών και Σουνιτών. Η λέξη «σιίτης» προέρχεται από τον όρο «σία», που σημαίνει «διαδοχή», ενώ η λέξη «σουνίτης» από τη «σούνα» (παράδοση).

Αν και τα γεγονότα της μάχης είναι τυλιγμένα στον θρύλο, παραμένουν πραγματικά. Ο Χουσεΐν ξεκίνησε με την οικογένεια και τον στρατό του με κατεύθυνση της Κούφα, μιας πόλης του σημερινού Ιράκ, μετά από έκκληση των κατοίκων που του ζητούσαν να τους προστατεύσει από τον νέο χαλίφη, που πρόκρινε μια πιο καταπιεστική εκδοχή του Ισλάμ – μια κατηγορία που μέχρι σήμερα απευθύνουν οι σιίτες στους σουνίτες μουσουλμάνους.

Ο θρύλος λέει ότι το σύνολο της πομπής του αποτελούνταν μόλις από 72 άτομα (υπολογίζονται σε κάθε περίπτωση το πολύ στα 150), ενώ οι Ουμεϋάδες παρέταξαν από 30.000 έως 100.000. Οι αριθμοί, φυσικά, κρύβουν μια υπερβολή, όμως είναι βέβαιο πως ο στρατός του Χουσεΐν ήταν αμελητέα ποσότητα σε σχέση με εκείνον του Γιαζίντ.

Προχωρώντας προς την Κούφα, οι στρατιώτες του Γιαζίντ εξέτρεψαν την πορεία τους, εγκλωβίζοντάς τους κοντά στην Καρμπάλα και πλησίον του ποταμού Ευφράτη – αποκόπτοντας παράλληλα τη δίοδό τους προς το νερό. Αφού έμειναν επί τρεις ημέρες διψασμένοι μέσα στην καυτή έρημο και δέχτηκαν αμέτρητες φρικιαστικές επιθέσεις, τόσο ο Χουσεΐν όσο και το σύνολο των στρατιωτών του εξοντώθηκαν, ενώ οι γυναίκες και τα παιδιά πάρθηκαν ως λάφυρα πολέμου.

Η σιιτική παράδοση κάνει λόγο για φρικαλεότητες από τον στρατό του Γιαζίντ, από τη δολοφονία του έξι μηνών γιου του Χουσεΐν, μέχρι τον ακρωτηριασμό στρατιωτών που επεδίωξαν να φτάσουν μέχρι τον Ευφράτη για να μεταφέρουν νερό μέχρι τα διψασμένα γυναικόπαιδα που διέσχιζαν μαζί τους την έρημο.

Το τέλος δόθηκε μέσα από ηρωικές μονομαχίες, σε πολλές εκ των οποίων συμμετείχε και ο ίδιος ο Χουσεΐν, μέχρι που λαβώθηκε από ένα βέλος στην καρδιά. Συνέχισε να μάχεται, όμως λίγο αργότερα ένας έφιππος του πήρε το κεφάλι με ένα σπαθί.

Έκτοτε, οι σιίτες, τα πνευματικά παιδιά του Χουσεΐν, γιορτάζουν τον χαμό του μέσα από τη γιορτή της Ασούρα, μια μορφή δημόσιου πένθους για τα πάθη του. Στο πλαίσιό της, οι άνδρες σιίτες συγκεντρώνονται σε χώρους απομονωμένους από τα βλέμματα των περαστικών, επιτρέποντας μόνο την παρουσία ορισμένων φωτογράφων και δημοσιογράφων, και θρηνούν μέσω του αυτοτραυματισμού.

Η Ασούρα γιορτάζεται πάντα την δέκατη ημέρα του μήνα Μουχαράμ. Το ισλαμικό έτος είναι σεληνιακό με αποτέλεσμα να διαρκεί λιγότερες ημέρες, οι οποίες «πέφτουν» κάθε χρόνο σε διαφορετική ημερομηνία του δικού μας, γρηγοριανού ημερολογίου.

Το έθιμο αποτελεί μια αναπαράσταση του μαρτυρίου του ιμάμη Χουσεΐν και κορύφωσή του είναι το πολυφωτογραφημένο αυτομαστίγωμα σε κλιμακούμενη ένταση, με μαστίγια στην άκρη των οποίων βρίσκονται λάμες ή βαριά αντικείμενα που προκαλούν αιμορραγία.

Το μαστίγωμα, ωστόσο, δεν είναι υποχρεωτικό μέρος της τελετής, ενώ μόνο ένα μέρος των παρευρισκομένων επιδίδεται σε αυτό.

Τις προηγούμενες εννέα ημέρες, οι σιίτες συγκεντρώνονται στους χώρους λατρείας τους, ακούνε τις αφηγήσεις για το μαρτύριο του ιμάμη Χουσεΐν και προσεύχονται, ενώ το έθιμο του αυτοτραυματισμού έρχεται τη δέκατη ημέρα.

Τότε, οι άνδρες που έχουν συγκεντρωθεί σε κάποιο απομονωμένο εξωτερικό χώρο ψέλνουν όλοι μαζί και ξεκινούν να χτυπούν τις παλάμες τους ρυθμικά μία-μία στο στήθος τους.

Ορισμένοι βγάζουν τις μπλούζες τους και ξεκινούν να αυτομαστιγώνονται, ενώ σε πολλές περιπτώσεις οι μεγαλύτεροι σε ηλικία άνδρες επεμβαίνουν και σταματούν εκείνους που υπερβάλλουν στα χτυπήματα που επιφέρουν στους εαυτούς τους – χωρίς ωστόσο να εισακούγονται σε όλες τις περιπτώσεις.

Ένα λιγότερο διάσημο – αλλά εξίσου εντυπωσιακό – έθιμο της Ασούρα, είναι η δημιουργία ενός πύρινου κύκλου με τη χρήση πυρσών.

Την ίδια ώρα, οι γυναίκες πενθούν συγκεντρωμένες σε μια αίθουσα.