Τραγωδία εξαρχής

Παρατηρώ στις αντιδράσεις για όσα συμβαίνουν στο Αφγανιστάν ένα αντανακλαστικό που λίγο-πολύ εγκαλεί τις Ηνωμένες Πολιτείες για την πρόωρη και άκαιρη αποχώρηση από τη χώρα, που δημιουργεί το έδαφος για τραγικές εξελίξεις.

Κατανοώ ότι αυτό μπορεί να προέρχεται από μια ειλικρινή ευαισθησία ή ανησυχία, όμως εάν θέλουμε να πούμε τα πράγματα όπως έχουν, τότε πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η αληθινή τραγωδία δεν είναι το γεγονός ότι τώρα αποχωρούν οι Αμερικανοί, αλλά το γεγονός ότι πήγαν, μαζί με τους συμμάχους τους, το 2001.

Τα είκοσι χρόνια που μεσολάβησαν από την εκκίνηση των βομβαρδισμών και λίγο μετά τη χερσαία στρατιωτική επέμβαση και την προσπάθεια μέσω αυτής να «ανασυγκροτηθεί» το Αφγανιστάν και η κοινωνία πολιτών του, μάλλον δικαιώνουν τις μειοψηφικές φωνές που τότε επέμεναν ότι οι βομβαρδισμοί και οι επεμβάσεις δεν αποτελούν διέξοδο και θα οδηγήσουν στο αντίθετο αποτέλεσμα.

Ομως, ήδη από τη δεκαετία του 1990, με πρωτεργάτες τους οπαδούς του «φιλελεύθερου παρεμβατισμού» είχε διαμορφωθεί η αντίληψη ότι είναι εφικτό να εμπεδωθεί η δημοκρατία και να ανασυγκροτηθεί μια χώρα (το διαβόητο nation-building) μέσα από τη στρατιωτική επιβολή.

Και ας είχε γίνει σαφές από πολύ νωρίς και στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ λίγο μετά ότι οι επεμβάσεις αυτές ως κάθε άλλο παρά «ανθρωπιστικές» εκλαμβάνονταν από τους ίδιους τους κατοίκους τους, αλλά μάλλον ως βίαιες επεμβάσεις και παραλλαγές ξένης κατοχής.

Η δημοκρατία, τα δικαιώματα, η οικονομική ανάπτυξη δεν μπορούν να «εξαχθούν» ένοπλα, ιδίως όταν η αντιμετώπιση της Δύσης κατά βάση αναπαράγει την αποικιοκρατική λογική ότι κάποιες κοινωνίες δεν μπορούν να διαμορφώσουν δικές τους ενδογενείς κοινωνικές και πολιτικές δυναμικές αλλά χρειάζονται ένα «στιβαρό χέρι» να τις καθοδηγήσει.

Γι’ αυτό και το αποτέλεσμα είναι τέτοιες επεμβάσεις να «εξάγουν» τελικά τη βαναυσότητα, τη διάρρηξη της κοινωνικής συνοχής, τη γενικευμένη διαφθορά και τελικά τον ίδιο τον φαύλο κύκλο της βίας τον οποίο υποτίθεται ότι προσπάθησαν να ανακόψουν.