Μετάλλαξη Δέλτα : Ποια εξελικτικά πλεονεκτήματα οδήγησαν στην επικράτησή του

Εδώ και λίγο καιρό ο πλανήτης μοιάζει να χορεύει στον ρυθμό της μετάλλαξης Δέλτα του SARS-CoV-2. Η μετάλλαξη, η οποία ξεκίνησε από την Ινδία στα τέλη του περασμένου χρόνου, έχει επικρατήσει τόσο στην Ευρώπη όσο στις ΗΠΑ, ενώ έχει ήδη εντοπιστεί σε 130 χώρες.

Η δυναμική της κάνει ορισμένους επιστήμονες να μιλούν για έναν «νέο ιό»! Βεβαίως δεν πρόκειται για έναν νέο ιό. Πρόκειται για ένα εξελιγμένο στέλεχος του SARS-CoV-2 το οποίο αναδύθηκε το φθινόπωρο του 2020 όταν η Ινδία βίωνε ένα τεράστιο πανδημικό κύμα.

Στην πραγματικότητα μια νέα γενιά ιών (οι Β.1.617) προέκυψαν την ίδια περίοδο στην ίδια χώρα. Από αυτούς, ο Β.1.617.2, ο οποίος στη συνέχεια ονομάστηκε στέλεχος Δέλτα, αποδείχθηκε ο πλέον επιτυχής.

Μετάλλαξη και στέλεχος

Αξίζει εδώ να αποσαφηνίσουμε κάτι: παρά το γεγονός ότι έχει επικρατήσει να αναφερόμαστε στη «μετάλλαξη» Δέλτα, το ακριβέστερο είναι να αναφερόμαστε στο «στέλεχος» Δέλτα του ιού. Και τούτο επειδή το στέλεχος Δέλτα έχει προκύψει από προϋπάρχοντα στελέχη έπειτα από μια σειρά μεταλλάξεων (δηλαδή αλλαγών στο γενετικό υλικό του) και όχι μία και μόνη μετάλλαξη.

Οι αλλαγές αυτές στο γενετικό υλικό συνεπάγονται αλλαγές σε κομβικής σημασίας πρωτεΐνες του ιού. Είναι χαρακτηριστικό ότι μόνο στην περιοχή του γενετικού υλικού η οποία κωδικοποιεί τη σύνθεση της πρωτεΐνης ακίδας του ιού, το στέλεχος Δέλτα φέρει 10 μεταλλάξεις.

Καθώς η πρωτεΐνη ακίδα στην επιφάνεια του ιού είναι αυτή που αλληλεπιδρά με τα ανθρώπινα κύτταρα προκειμένου ο ιός να εισέλθει σε αυτά, οι εν λόγω μεταλλάξεις φαίνεται ότι διευκολύνουν την είσοδο του στελέχους Δέλτα στον ανθρώπινο οργανισμό.

Γεγονός το οποίο εξηγεί γιατί απαιτούνται τέσσερις και όχι έξι ημέρες από τη μόλυνση μέχρι την εμφάνιση των συμπτωμάτων, αλλά και γιατί σύμφωνα με πρόσφατη δημοσίευση στην επιθεώρηση Νature το ιικό φορτίο όσων μολύνονται από το στέλεχος Δέλτα μπορεί να είναι και 1.000 (!) φορές μεγαλύτερο σε σχέση με το Αλφα. 

Διάγνωση και θεραπεία

Από τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι η εξέλιξη έχει προικίσει το στέλεχος Δέλτα με μια σειρά πλεονεκτημάτων. Ετσι, το βασικό ερώτημα τώρα είναι αν τα δικά μας όπλα είναι σε θέση να μας προστατεύσουν από αυτόν.

Σε ό,τι αφορά τη διάγνωση και τη θεραπεία, τα πράγματα μάλλον παραμένουν ως έχουν: οι αλλαγές στον ιό δεν είναι τόσο δραματικές ώστε αυτός να μην ανιχνεύεται από τα τεστ, ενώ τα τρία από τα τέσσερα θεραπευτικά σκευάσματα τα οποία βασίζονται σε μονοκλωνικά αντισώματα (τα LY-CoV016, REGN10987 και REGN10933) αποδείχθηκαν ικανά να αποτρέπουν την είσοδο του ιού στα ανθρώπινα κύτταρα.

Αντίθετα, το στέλεχος φάνηκε ανθεκτικό στο μονoκλωνικό αντίσωμα LY-CoV555.

Εμβολιασμός

Οπως όλοι γνωρίζουμε βεβαίως, η διεθνής στρατηγική για την αντιμετώπιση του SARS-CoV-2 έχει βασιστεί στην πρόληψη. Οχι μόνο επειδή προς το παρόν τα θεραπευτικά μονοκλωνικά αντισώματα παράγονται σε πολύ μικρές ποσότητες για να μπορέσουμε να βασιστούμε σε αυτά, αλλά και επειδή διαχρονικά η επιδημιολογική εμπειρία έχει δείξει ότι ο εμβολιασμός είναι το ισχυρότερο ανάχωμα απέναντι στα λοιμώδη νοσήματα.

Δυστυχώς εδώ η κατάσταση μάλλον περιπλέκεται. Παρά το γεγονός ότι οι κλινικές δοκιμές των εμβολίων έδειχναν μειωμένη μεν (σε σχέση με το στέλεχος Α) αλλά ισχυρή προστασία και από το στέλεχος Δέλτα, η πραγματική ζωή απέδειξε ότι το στέλεχος αυτό δεν αστειεύεται.

Σύμφωνα λοιπόν με τα όσα γνωρίζουμε μέχρι σήμερα, είναι σαφές ότι ο πληθυσμός που κινδυνεύει περισσότερο να προσβληθεί και να νοσήσει από το στέλεχος Δέλτα είναι οι ανεμβολίαστοι.

Οσο για τους εμβολισμένους, αυτοί μπορούν να προσβληθούν, ωστόσο σε σχέση με τους ανεμβολίαστους φαίνονται στην πλειονότητά τους προστατευμένοι από βαριά νόσο.

Υπάρχει όμως και μια μερίδα εμβολιασμένων ιδιαίτερα ευάλωτη στο στέλεχος Δέλτα, όπως αποδεικνύεται από τα πρόσφατα στατιστικά στοιχεία από τις νοσηλείες στο Ισραήλ (όπου το 59% των νοσηλευομένων ήταν εμβολιασμένοι με το 81% από αυτούς να έχουν εμβολιαστεί στις αρχές του χρόνου καθώς ήταν άνω των 60 ετών). 

Τροφή για σκέψη

Ευρήματα όπως τα παραπάνω καταδεικνύουν την αναγκαιότητα τρίτης δόσης εμβολίου, τουλάχιστον για τις πιο ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού.

Ωστόσο, το να προχωρούν οι χώρες του δυτικού κόσμου σε τρίτη δόση όταν σε άλλα σημεία του πλανήτη ελάχιστοι έχουν λάβει την πρώτη δεν είναι ούτε ηθικό ούτε σοφό: τα νέα στελέχη αναδύονται ακριβώς εκεί όπου ο ιός αφήνεται να επελαύνει. Και αν είναι κάτι στο οποίο όλοι οι ειδικοί συμφωνούν είναι ότι το στέλεχος Δέλτα δεν θα είναι το τελευταίο που θα μας απειλήσει.

Προς το παρόν πάντως, επισημαίνουν ότι ο εμβολιασμός θα πρέπει να συνδυαστεί με την αυστηρή τήρηση των υγειονομικών μέτρων, όπως η χρήση μάσκας, η τήρηση των αποστάσεων και ο σωστός εξαερισμός των εσωτερικών χώρων.

Τι σημαίνει στην πράξη η αυξημένη μεταδοτικότητα

Για να αντιληφθεί κανείς τη δυναμική ενός ιού με αυξημένη μεταδοτικότητα θα πρέπει να εξετάσει τις συνέπειες που έχει αυτή εκθετικά.

Αν, για παράδειγμα, έχουμε δύο ιούς και ο πρώτος μολύνει κατά μέσο όρο τρεις ανθρώπους την ημέρα ενώ ο δεύτερος τέσσερις, η διαφορά τους μπορεί να μη μας φαίνεται πολύ μεγάλη (παρότι στην πραγματικότητα μιλούμε για αύξηση που ξεπερνά το 30%).

Η διαφορά όμως σε αριθμό κρουσμάτων μέσα σε 10 ημέρες είναι τεράστια: ο πρώτος θα έχει μολύνει σχεδόν 60.000 ανθρώπους, ενώ ο δεύτερος θα έχει ξεπεράσει το ένα εκατομμύριο!

Ακόμη και αν η λοίμωξη που προκαλούν οι δύο υποτιθέμενοι ιοί είναι της ίδιας έντασης, είναι φανερό ότι ο δεύτερος τελικά θα έχει καταφέρει πολύ μεγαλύτερο πλήγμα στον πληθυσμό.

Παραδείγματος χάριν, αν η θνητότητα και των δύο είναι της τάξεως του 0,01%, στην πρώτη περίπτωση αναμένονται 6 θάνατοι, ενώ στη δεύτερη 100!

Από τα στατιστικά δεδομένα οι επιστήμονες υπολογίζουν ότι η μετάλλαξη Δέλτα είναι το μεταδοτικότερο στέλεχος του SARS-CoV-2 μέχρι τώρα: έχει διπλάσια μεταδοτικότητα από το αρχικό στέλεχος του ιού που αναδύθηκε στη Γουχάν της Κίνας και είναι περίπου 60% μεταδοτικότερη από τη μετάλλαξη Αλφα η οποία το 2020 προκάλεσε τα πρώτα πανδημικά κύματα ανά τον κόσμο.

Τα δεδομένα σχετικά με τη σφοδρότητα της νόσου που προκαλεί η Δέλτα παραμένουν ασαφή.

Έντυπη έκδοση Το Βήμα