Η προέλαση των Ταλιμπάν και οι πέντε μέρες του χάους μέσα στον Λευκό Οίκο

To πρωί της Τετάρτης, 11 Αυγούστου, ο πρόεδρος Μπάιντεν και οι συνεργάτες του βρίσκονταν σε ευχάριστη διάθεση στον Λευκό Οίκο. Η Γερουσία μόλις είχε εγκρίνει το πακέτο ύψους 1,2 τρισ. δολαρίων για τις υποδομές, ενώ προχώρησε και το πλαίσιο του σχεδίου ύψους 3,5 τρισ. για τη χρηματοδότηση της κοινωνικής ατζέντας των Δημοκρατικών. Ο πρόεδρος περίμενε με ανυπομονησία να ξεκινήσουν λίγες ημέρες αργότερα οι διακοπές του. Την ίδια ώρα, μια τραγωδία είχε αρχίσει να ξεδιπλώνεται στην άλλη πλευρά του πλανήτη, στο Αφγανιστάν.

Ακολούθησαν πέντε χαοτικές ημέρες, τις οποίες προσπαθεί να περιγράψει το «Politico» μέσα από συνεντεύξεις 33 αξιωματούχων και νομοθετών.

Περίπου την ίδια ώρα, πρωί στην Ουάσιγκτον, σούρουπο στην Κεντρική Ασία, οι Ταλιμπάν προήλαυναν ανεμπόδιστοι και η κυβέρνηση στην Καμπούλ έχανε τον έλεγχο της χώρας, ενώ ολοκληρωνόταν η αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων, που είχε διατάξει ο Μπάιντεν από τον Απρίλιο. Λίγες ημέρες νωρίτερα οι ισλαμιστές είχαν καταλάβει τη Ζαράνζ, την πρώτη μιας σειράς πρωτευουσών επαρχιών που θα έπεφταν στα χέρια τους σε μια αστραπιαία προέλαση, που αιφνιδίασε με την ταχύτητά της τους αμερικανούς αξιωματούχους, οι οποίοι θεωρούσαν ότι διαθέτουν άπλετο χρόνο – από 6 μήνες έως 2 χρόνια, έλεγαν στις προβλέψεις τους.

Λίγες ώρες νωρίτερα, άλλωστε, ο Μπάιντεν εξέφραζε δημόσια την ελπίδα ότι ο αφγανικός στρατός θα συγκρατούσε την προέλαση των Ταλιμπάν. Ομως οι εξελίξεις έμελλε να τον διαψεύσουν. Μέσα στις επόμενες 24 ώρες οι αφγανικές δυνάμεις ασφαλείας είχαν εγκαταλείψει τις επαρχίες Μπανταχσάν, Μπαγλάν και Φαράχ στους Ταλιμπάν που δεν συναντούσαν καμία αντίσταση. Το πρόγραμμα του Μπάιντεν είχε άλλη μία προγραμματισμένη συνάντηση εκείνη την ημέρα με τους επιτελείς του για άλλο ζήτημα εθνικής ασφάλειας, αλλά καθώς έφθαναν τα νέα από την Κεντρική Ασία όρισε ως βασικό θέμα τις εξελίξεις στο Αφγανιστάν. Στη σύσκεψη στην Αίθουσα Επιχειρήσεων, στο υπόγειο της Δυτικής Πτέρυγας του Λευκού Οίκου, μετείχαν η αντιπρόεδρος Κάμαλα Χάρις, ο υπουργός Αμυνας Λόιντ Οστιν, ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Ενόπλων Δυνάμεων, στρατηγός Μαρκ Μάιλι και ο υπαρχηγός του, Τζον Χάιτεν, ο σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας Τζέικ Σάλιβαν και ο αναπληρωτής του, Τζον Φάινερ, η διευθύντρια των Υπηρεσιών Πληροφοριών των ΗΠΑ Αβρίλ Χέινς, ο προσωπάρχης του Λευκού Οίκου Ρον Κλάιν, ο αναπληρωτής διευθυντής της CIA Ντέιβιντ Κοέν, η σύμβουλος Εσωτερικής Ασφάλειας Λιζ Σέργουντ Ράνταλ και άλλοι, ενώ ο υπουργός Εξωτερικών Αντονι Μπλίνκεν συμμετείχε τηλεφωνικά.

Το κλίμα ήταν βαρύ και οι εξελίξεις τόσο δυσοίωνες που ο Μπάιντεν διέταξε να ετοιμαστεί σχέδιο για την ανάπτυξη πρόσθετων στρατευμάτων στο Αφγανιστάν ώστε να διασφαλιστεί η εκκένωση του αμερικανικού προσωπικού, ενώ ζήτησε από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ να επεκτείνει τα σχέδια εκκένωσης των αφγανών συμμάχων, που είχαν συνεργαστεί με τους Αμερικανούς.

Στις 7.30 το πρωί της Πέμπτης έγινε η πρώτη σύσκεψη για επανεκτίμηση της κατάστασης. Οι μυστικές υπηρεσίες ενημέρωναν για μια τόσο ρευστή κατάσταση, ώστε «η κατάληψη της Καμπούλ έδειχνε θέμα ημερών ή εβδομάδων». Ο υπουργός Αμυνας εισηγήθηκε την αποστολή στρατευμάτων για την εκκένωση της πρεσβείας και την προστασία του διεθνούς αεροδρομίου της Καμπούλ. «Ηταν η στιγμή που όλοι είπαν «να πάρει», που έγινε επισήμως αντιληπτό ότι αντιμετωπίζουμε κρίση», αφηγείται ο αξιωματούχος.

Ανησυχία υπήρχε και στο Κογκρέσο καθώς έφθαναν οι εφιαλτικές ειδήσεις και εικόνες από το Αφγανιστάν. Οι αφγανικές δυνάμεις ζητούσαν την παροχή αεροπορικής στήριξης από τις ΗΠΑ, που όμως δεν ήταν αρκετή, αφού ο κυβερνητικός στρατός κατέθετε παντού τα όπλα. Ολοι σταδιακά έβλεπαν πως εάν δεν επιταχυνθεί δραματικά η επιχείρηση εκκένωσης, οι ΗΠΑ δεν θα προλάβαιναν να βγάλουν από το Αφγανιστάν όλους τους Αμερικανούς και τους αφγανούς συμμάχους μέχρι την προθεσμία της 31ης Αυγούστου που είχε ορίσει ο Μπάιντεν. Το βράδυ της Πέμπτης το Πεντάγωνο ανακοίνωσε την αποστολή άλλων 3.000 στρατιωτών για την προστασία του διεθνούς αεροδρομίου της Καμπούλ.

Την Παρασκευή αξιωματούχοι της πρεσβείας των ΗΠΑ στην Καμπούλ διαπίστωσαν ότι δεν είχαν άλλη επιλογή από το να την κλείσουν. Αρχισε η επείγουσα καταστροφή απόρρητων εγγράφων και άλλων υλικών, όπως σημαίες, σφραγίδες και λογότυπα της αμερικανικής κυβέρνησης, για να μην πέσουν στα χέρια των Ταλιμπάν. Στην Ουάσιγκτον μελετούσαν ήδη σχέδια χρήσης ελικοπτέρων για τη μεταφορά Αμερικανών από την πρεσβεία στο αεροδρόμιο της Καμπούλ, ώστε να αποφευχθεί ο κίνδυνος ενεδρών – ο Μπάιντεν ήθελε πάση θυσία να αποφευχθούν οι σκηνές της δραματικής εκκένωσης της Σαϊγκόν το 1975, στο τέλος του πολέμου του Βιετνάμ. Οι υπουργοί Μπλίνκεν και Οστιν ήταν σε επαφή με τον αφγανό πρόεδρο Γάνι – που όμως δεν έδειχνε ότι σκοπεύει να εγκαταλείψει άμεσα τη χώρα, αλλά ότι «θα μείνει να δώσει τη μάχη». Κάτι που δεν έγινε.

Το Σάββατο οι ειδήσεις για την προέλαση των Ταλιμπάν έπεφταν βροχή. Οπως λέει αξιωματούχος, «άκουγες από παντού ανθρώπους να λένε: «Ω! Αυτό συμβαίνει στ’ αλήθεια!»». Ο Μπάιντεν ενέκρινε την πρόταση του υπουργού Αμυνας να σταλούν άλλοι χίλιοι στρατιώτες της 82ης Αερομεταφερόμενης Μεραρχίας για να συνδράμουν στην επιχείρηση εκκένωσης του προσωπικού από την Καμπούλ, ενώ άλλα δύο τάγματα παρέμεναν σε εφεδρεία στο Κουβέιτ.

Τότε κατάλαβαν

Την Κυριακή, 15 Αυγούστου, είχαν πλέον πειστεί όλοι για τη σοβαρότητα της κατάστασης. «Αντιλήφθηκαν ότι γαμ… πλήρως», όπως ανέφερε χαρακτηριστικά στέλεχος των Δημοκρατικών. Ο στρατηγός Μάιλι προειδοποίησε τους γερουσιαστές και τους βουλευτές ότι με την ανακατάληψη της εξουσίας από τους Ταλιμπάν ελλοχεύει ο κίνδυνος νέων επιθέσεων από την Αλ Κάιντα, το Ισλαμικό Κράτος και άλλες τρομοκρατικές ομάδες που επιδιώκουν να χτυπήσουν τις ΗΠΑ. Στο μεταξύ, ο υπουργός Αμυνας Οστιν είχε δώσει την έγκρισή του να κατευθυνθούν αμέσως προς την Καμπούλ άλλα δύο τάγματα της 82ης Αερομεταφερόμενης Μεραρχίας, ανεβάζοντας σε περίπου 6.000 τον συνολικό αριθμό των ανδρών που διατάχθηκαν να σπεύσουν στην αφγανική πρωτεύουσα.

Αλλά ήταν πλέον αργά. Οι Ταλιμπάν είχαν ήδη καταλάβει αμαχητί την Τζαλαλαμπάντ, περικυκλώνοντας ουσιαστικά την Καμπούλ, και είχαν αρχίσει να μπαίνουν στην πρωτεύουσα συναντώντας ελάχιστη αντίσταση. Μέσα σε λίγες ώρες ο Γάνι εγκατέλειπε τη χώρα, οι Ταλιμπάν καταλάμβαναν το προεδρικό μέγαρο και πόζαραν για selfies στο γραφείο του και το αεροδρόμιο μετατρεπόταν σε προσφυγικό καταυλισμό, με χιλιάδες Αφγανούς να αναζητούν τρόπους να φύγουν από τη χώρα. Μέχρι το βράδυ είχε πάψει να κυματίζει η αστερόεσσα στην πρεσβεία των ΗΠΑ…

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΝΕΑ