Στο Γράμμο και στο Βίτσι

Γεννήθηκα στο χωριό, του οποίου η νεώτερη ιστορία είναι συνυφασμένη με τον Εμφύλιο. Πιο συγκεκριμένα, η καταστροφή του και η διάλυσή του ως κοινότητας. Στην Αετομηλίτσα. Στο ελληνο- αλβανικό σύνορο. Στο Γράμμο.

Το σπίτι που είχε για αρχηγείο ο Μάρκος Βαφειάδης στο κέντρο του οικισμού σώζεται ακόμα, αν και αγνώριστο από τις μετέπειτα παρεμβάσεις αποκατάστασης και συντήρησης εκ μέρους των ιδιοκτητών. Το μοναδικό που χτίστηκε προπολεμικά. Όλα τα άλλα σπίτια χτίστηκαν μετά τον πόλεμο, αφού είχαν καταστραφεί. Ακόμα και η κεντρική εκκλησία. Στο τέλος του πολέμου εβδομήντα οικογένειες βρέθηκαν στην άλλη πλευρά του συνόρου και εκατοντάδες παιδιά και ενήλικες στις ανατολικές χώρες ως πολιτικοί πρόσφυγες.

Η πατρική και η μητρική μου οικογένεια ανήκουν στις τριάντα περίπου οικογένειες που έμειναν στην Ελλάδα, ξεχειμάζοντας τον επόμενο χειμώνα στη Μακεδονία, σε μια πιο ασφαλή περιοχή. Αυτό συνέβη, διότι είχαν διαφορετική πληροφόρηση σχετικά με το τι ήταν πιο ασφαλές να πράξουν.

Προσωπικά, γεννημένος εννιά χρόνια μετά τη λήξη του πολέμου, έχω από την παιδική μου ηλικία την εικόνα ενός χωριού κατεστραμμένου, όπου οι εναπομείναντες κάτοικοι έκτιζαν καινούργια σπίτια πάνω στα χαλάσματα. Παντού σιδηρικά του πολέμου σκουριασμένα και μη. Κανόνια, όπλα κιβώτια, νάρκες, σφαίρες, κράνη,  παγούρια, ακόμα και άρβυλα και άλλα πολεμικά εξαρτήματα παντού. Η ακρωτηριασμένη κοινότητα με διαιρεμένες οικογένειες, χαμένους συγγενείς και συγχωριανούς, προσπαθούσε να βρει το βηματισμό της. Μέσα σε ένα κλίμα πένθους και  φόβου, που το έκανε εντελώς αποπνικτικό η βουβαμάρα και η σιωπή.

Για μας τα παιδιά ήταν το περιβάλλον μας. Κάτι αυτονόητο και «φυσικό». Κι αν από περιέργεια ρωτούσαμε κάτι, ποτέ δεν παίρναμε απάντηση. Ακούγαμε ονόματα συγγενών που βρίσκονταν στην Πολωνία, στην Τσεχοσλοβακία, στη Σοβιετική Ένωση και αλλού, δίχως να γνωρίζουμε το πώς και το γιατί. Γιορτάζαμε την 29η Αυγούστου δίχως να γνωρίζουμε τι ακριβώς γιορτάζουμε.

Για μας ήταν πανηγύρι. Ένα ακόμα. Το τελευταίο του καλοκαιριού. Συμμετείχε όλο το χωριό ανεβαίνουντας στο μνημείο, στη θέση Σταυρός, με αλογομούλαρα στολισμένα με πολύχρωμες φλοκάτες στα σαμάρια. Ακούγαμε τους διάφορους χαιρετισμούς και τον πανηγυρικό της ημέρας και μετά κατεβαίναμε σε ένα σιάδι δίπλα σε μια βρύση και τρώγαμε και γλεντούσαμε κατά παρέες. Από τις εκδηλώσεις στο μνημείο θυμάμαι κάποιες λέξεις: «συμμορίτες», » κομμουνιστικός κίνδυνος»,  «σιδηρούν παραπέτασμα», που ηχούσαν παράξενα στα αφτιά μου. Κάποια χρονιά, δεκαεξάρης πια και σε καιρό δημοκρατίας, άκουσα κάποιον συγγενή μου να λέει πως όλα αυτά που λέγονται στη γιορτή είναι ψέμματα…Ρωτάω τον πατέρα μου σχετικά και μου απαντά πως » αυτός είναι κομμουνιστής…». Η αλήθεια είναι ότι επρόκειτο περί ενός κεντρώου, που τα επόμενα χρόνια εκφράστηκε υπέρ του ΠΑΣΟΚ.

Η γιορτή συνεχίστηκε για πολλά χρόνια, παρά τις επίσημες πολιτικές περί εθνικής συμφιλίωσης, και συνεχίζεται από ορισμένους κύκλους και σήμερα. Χωριανοί πηγαίνουν λιγοστοί επικαλούμενοι την εθνικοφροσύνη τους.

Πέρυσι αποτράπηκε τελευταία στιγμή η εκπροσώπηση της κυβέρνησης σε οργανωμένη από την Ένωση Αποστράτων Αξιωματικών εκδήλωση. Κάποιοι νέοι του χωριού επηρεασμένοι από εμφυλιοπολεμικές τάσεις των ημερών αναπαρήγαγαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης το σύνθημα » στο Γράμμο και στο Βίτσι σας ρίξαμε γ….σι…». Αναρωτήθηκα πόσοι από αυτούς τους νέους κάθισαν να διαβάσουν, να συζητήσουν, να σκεφτούν σοβαρά για ποιο πράγμα μιλάνε…

Ελπίζω μην έχουμε τα ίδια και φέτος. Το μόνο που δεν χρειάζεται η χώρα τούτες τις στιγμές είναι η αναμόχλευση παλαιών παθών….