Απίθανη ιστορία – Οι στυλίτες που ζούσαν σε μια καλύβα πάνω στο Ναό του Ολυμπίου Διός

Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ο Πολ Κούπερ, βρετανός αρχειοδίφης, μελετητής του παρελθόντος και δημοσιογράφος. Με διδακτορικό στην πολιτισμική και λογοτεχνική σημασία των ερειπίων, ο Πολ Κούπερ αναζητεί διαρκώς πηγές ανάμεσα στα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα του παρελθόντος προκειμένου να εξάγει τα ερευνητικά του συμπεράσματα. Ηταν εκείνος ο οποίος στην έρευνά του σε φωτογραφίες του 19ου αιώνα παρατήρησε μια διαφορά σε μια φωτογραφία σχεδόν 100 ετών που τον οδήγησε να αποκαλύψει την πραγματική ιστορία πίσω από μια περίεργη «προσάρτηση» στην κορυφή του Ναού του Ολυμπίου Διός στην Αθήνα.

Και με μία αλυσίδα αναρτήσεών του στον λογαριασμό του στο Twitter παρουσιάζει διαδοχικά την ανακάλυψή του για ένα αρχιτεκτονικό μυστήριο. Το οποίο έλυσε διασταυρώνοντας διαφορετικές πηγές με εικονογραφήσεις του αρχαίου μνημείου από εκείνη την εποχή. Ο Πολ Κούπερ σχολιάζει ότι στα ευρήματά του εντόπισε τροποποιήσεις στις απεικονίσεις του Ναού του Ολυμπίου Διός. Και η αιτία; «Είναι ενδιαφέρον να δούμε πώς χρησιμοποιούνται τα ερείπια για πολιτικούς λόγους για την κατασκευή και τη συγκρότηση της εθνικής ταυτότητας» σχολιάζει ο ίδιος στην ιστορία που δημοσιεύει το archdaily.com: «Ξεκίνησε με μια φωτογραφία του 1858 του Ναού του Ολυμπίου Διός στην Αθήνα. Αυτό που μου τράβηξε την προσοχή ήταν μία περίεργη προεξοχή πάνω από έναν στύλο.

Φαινόταν πραγματικά περίεργο και δεν ταίριαζε αρχιτεκτονικά με το υπόλοιπο κτίριο. Νόμιζα ότι βρήκα την απάντηση σε ένα ακριβές αντίγραφο της φωτογραφίας, αλλά με την προεξοχή να λείπει. Ολοι οι άνθρωποι βρίσκονταν στις ίδιες θέσεις, αλλά δεν υπήρχε κανένα περίεργο κομμάτι. Ετσι σκέφτηκα ότι βρήκα την απάντησή μου: κάποιος είχε επεξεργαστεί την αρχική φωτογραφία, προσθέτοντας ένα περίεργο ερείπιο στην κορυφή για να φαίνεται ψηλότερη και πιο επική».

Ωστόσο η αρχική του σκέψη άλλαξε κατεύθυνση όταν ανέτρεξε σε έναν πίνακα του 1833 ζωγραφισμένο από τον Γιόχαν Μίκαελ Βίτμερ και σε μία φωτογραφία του 1862 του C.G. Fontaine με τον ναό φωτογραφημένο από άλλη γωνία. «Ηταν προφανές ότι η προεξοχή είχε αφαιρεθεί από την άλλη φωτογραφία. Δεν είχε προστεθεί όπως νόμιζα. Αποδεικνύεται λοιπόν ότι οι χριστιανοί ασκητές γνωστοί ως στυλίτες ήταν η εξήγηση. Οι στυλίτες πίστευαν ότι η ζωή πάνω σε ψηλούς πυλώνες τούς έφερνε πιο κοντά στον Θεό και τους προκαλούσε ταυτόχρονα ιερή σωματική θανάτωση, εξιλεώνοντας τις αμαρτίες τους».

Με σκοινιά και κουβάδες

Ο Πολ Κούπερ στις αναρτήσεις του στο Twitter συμπεραίνει πως το διάστημα που είχε μεσολαβήσει από την καταστροφή του ναού τον 3ο αιώνα και μέχρι τη μελέτη του από τους αρχαιολόγους τον 19ο αιώνα οι στυλίτες είχαν χτίσει με κόπο μια μικρή πέτρινη καλύβα πάνω από τους ερειπωμένους στύλους του ναού. Επικαλείται μάλιστα μια γραπτή πηγή από το άρθρο «Η αλλοτινή δόξα της Ελλάδας» του αμερικανού διπλωμάτη Αλεξάντερ Γουίλμπουρν του 1922. Ο οποίος περιγράφει ότι οι ντόπιοι άκουγαν να λένε για μια μεγάλη σειρά από στυλίτες που ζούσαν πάνω από τον ερειπωμένο ναό και τους πήγαιναν φαγητό και νερό με σκοινιά και κουβάδες. Περιγράφει μάλιστα τη συνάντηση με έναν παλιό Αθηναίο που θυμόταν να παίρνει προσφορές από ψωμιά και φρούτα για να στείλει στους στυλίτες του ναού του Δία, οι οποίοι έριχναν ένα καλάθι για να τα παραλάβουν.

«Μετά την ανεξαρτησία της Ελλάδας από την Οθωμανική Αυτοκρατορία τον 19ο αιώνα έγιναν προσπάθειες για να ενισχυθεί η εθνική ταυτότητα μέσα από την επιστροφή στο μεγαλείο του ελληνικού παρελθόντος. Ετσι, στα μάτια των ελληνικών αρχών, αυτή η χριστιανική προσθήκη έπρεπε να φύγει. Και η δεύτερη φωτογραφία που σας έδειξα είναι μέρος αυτής της προσπάθειας να αφαιρεθεί η παρουσία των στυλιτών από τις πηγές» γράφει ο βρετανός ερευνητής εξηγώντας ότι οι προσθήκες που έγιναν στα ελληνικά μνημεία κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας έπρεπε να καταστραφούν. Μεταξύ αυτών και το καταφύγιο των χριστιανών ασκητών στον Ναό του Ολυμπίου Διός.

Δεν κατέβηκε επί 20 χρόνια

Η ανακάλυψη του Κούπερ επισημαίνεται και από τον Βαγγέλη Ζήση, ερασιτέχνη λαογράφο-ανθρωπολόγο, συγγραφέα της «Μαγικής τοπογραφίας των Αθηνών» (Mundus, 2018), στο κεφάλαιο για τους στυλίτες του Ολυμπιείου. Οπου αναφέρει πως κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας πίστευαν ότι σε ένα εσωτερικό επιστύλιο του ναού του Διός σκαρφάλωσε και έστησε το κατάλυμά του ένας ερημίτης, αφού θεώρησε ότι στη γη δεν μπορούσε να νεκρώσει αρκετά το αμαρτωλό του σώμα. Λεγόταν ότι ανεβοκατέβαζε μονάχα ένα καλαθάκι δεμένο με σκοινί δύο φορές την ημέρα, μέσα στο οποίο οι ευλαβείς χριστιανοί εναπόθεταν όσα τρόφιμα προαιρούνταν. Με αυτά τα λιγοστά αγαθά ο ασκητής κατάφερνε να επιβιώνει. Με πρότυπό του τον βίο του Αγίου Συμεών του Στυλίτη, ο εναερίτης ασκητής «δεν κατέβηκε ούτε μία φορά επί είκοσι ολόκληρα χρόνια», όπως πληροφορήθηκε το 1786 η αγγλίδα λαίδη Ελίζαμπεθ Κρέιβεν καταγράφοντας την πληροφορία κατά το περιηγητικό της ταξίδι προς την Κωνσταντινούπολη με ενδιαμέσους σταθμούς την Αθήνα και τα νησιά του Αιγαίου.

Αντίστοιχα και ο γάλλος περιηγητής του 18ου αιώνα Λουί Ζακ Λακούρ αναφέρει ότι ο ερημίτης είχε ζήσει για δεκαοκτώ χρόνια στο επιστύλιο του πέμπτου και του έκτου από τους κίονες του ανατολικού μετώπου. Σύμφωνα με τον Λακούρ, ο ασκητής χρησιμοποιούσε μια ανεμόσκαλα από την οποία του έστελναν τις προμήθειες της εβδομάδας, δίχως ο ίδιος να έχει χρειαστεί να κατέβει για έξι συνεχόμενα χρόνια. Ο Αντονέν Προυστ, ο πρώτος υπουργός Πολιτισμού της Γαλλικής Δημοκρατίας, στο καθιερωμένο για τους Ευρωπαίους Grand Tour της νιότης του ταξίδεψε από το 1857 έως το 1863 έως τη Μονή του Αθω και στο τέλος του περίπλου του στη Μεσόγειο δημοσίευσε τις εντυπώσεις του σε συνέχειες στην εφημερίδα «Le Tour du Monde». Στο κείμενό του με τίτλο «Ενας χειμώνας στην Αθήνα του 1857», ο μετέπειτα πολιτικός μεταφέρει τη μαρτυρία ενός στυλίτη του Ολυμπιείου: «Ημουν τόσο καμένος από το φοβερό ψύχος, ώστε πολύ συχνά έπεφταν τα νύχια των ποδιών και το κρυσταλλιασμένο νερό κρεμόταν από τα γένια σαν σταλακτίτες». Μέχρι το τέλος των οθωμανικών χρόνων υπήρξαν αρκετοί στυλίτες, που διαδέχονταν ο ένας τον άλλον. Και δεν ήταν μόνο χριστιανοί αλλά και μουσουλμάνοι, αναφέρει ο Βαγγέλης Ζήσης. «Κάποιος Τούρκος μιμήθηκε τους έλληνες στυλίτες κατά την περίοδο της Επανάστασης. Ομως οι έλληνες επαναστάτες τον δολοφόνησαν, γιατί θεώρησαν ότι κατασκόπευε τις κινήσεις τους και τις πρόδιδε στους ομοεθνείς του».