Αφγανιστάν – Οι διεργασίες στην Καμπούλ, η πίεση στις ΗΠΑ και η αμήχανη διαπραγμάτευση με τους Ταλιμπάν

Αυτό που συμβαίνει στο Αφγανιστάν προφανώς και είναι μια εξέλιξη απρόσμενη ίσως, αλλά παρ’ όλα αυτά με τη δική της δυναμική. Από τη μια, οι Ταλιμπάν προσπαθούν να διαχειριστούν μια εξουσία στην οποία βρέθηκαν πιο εύκολα και πιο γρήγορα και από όσο οι ίδιοι υπολόγιζαν. Από την άλλη, οι ΗΠΑ προσπαθούν να οργανώσουν μια διαδικασία εκκένωσης αμερικανών πολιτών, άλλων ξένων πολιτών και Αφγανών πολιτών που συνεργάστηκαν με τις ξένες δυνάμεις σε μια συνθήκη που τους φέρνει σε διαρκή συνεννόηση με τη δύναμη που υποτίθεται ότι κατεξοχήν αντιπάλευαν. Την ίδια στιγμή οι υπόλοιπες δυτικές χώρες πιέζουν τις ΗΠΑ για να εξασφαλίσουν την όσο πιο μαζική εκκένωση μέσα και από την παράταση της στρατιωτικής παρουσίας τους.

Η κατάσταση στο αεροδρόμιο της Καμπούλ

Στο επίκεντρο είναι το αεροδρόμιο της Καμπούλ. Στο εσωτερικό του ελέγχεται κυρίως από τους αμερικανούς στρατιώτες ενώ γύρω από αυτό βρίσκονται οι Ταλιμπάν. Από αυτό αναχωρούν είτε ξένοι πολίτες είτε Αφγανοί πολίτες που συνεργάστηκαν με τις ξένες δυνάμεις και φοβούνται ότι θα είναι θύματα αντιποίνων. Οι ΗΠΑ όπως και οι άλλες δυτικές χώρες έχουν δεσμευτεί για την εκκένωση όλων αυτών, αν και οι ΗΠΑ έχουν προκρίνει τις τελευταίες μέρες τους αμερικανούς πολίτες και όσους Αφγανούς είχαν ήδη «πράσινη κάρτα». Ταυτόχρονα, προς το αεροδρόμιο συρρέουν και άλλοι Αφγανοί πολίτες ελπίζοντας ότι θα μπορέσουν να βρουν μια διέξοδο.

Οι Ταλιμπάν προσπαθούν κατά το δυνατό να ανακόψουν την διαφυγή Αφγανών στο εξωτερικό, κυρίως γιατί γνωρίζουν ότι το τμήμα του πληθυσμού που θέλει τώρα να διαφύγει είναι και το πιο μορφωμένο και με τις περισσότερες δεξιότητες και γι’ αυτό επαναλαμβάνουν ότι δεν υπάρχουν «λίστες υπόπτων» ή «λίστες προγραφών» και ότι ισχύει η απόφασή τους για αμνηστία σε όλους. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και η ανακοίνωσή τους ότι πλέον δεν θα επιτρέπουν την πρόσβαση Αφγανών πολιτών στο αεροδρόμιο της Καμπούλ

Η όποια διατήρηση της τάξης σε αυτή την εκ των πραγμάτων έκρυθμη κατάσταση, οι αφίξεις στο αεροδρόμιο ξένων πολιτών και η συνέχεια της εκκένωσης εξαρτάται από μια διαρκή συνεννόηση ανάμεσα στην ηγεσία των αμερικανικών δυνάμεων εκεί και τους Ταλιμπάν.

Γιατί οι Ταλιμπάν δεν θέλουν παράταση της διαδικασίας εκκένωσης

Η ίδια η διαδικασία εκκένωσης, που αφορά χιλιάδες ανθρώπους, δεν είναι εύκολη και υπάρχει ένα ερώτημα εάν θα μπορέσει να ολοκληρωθεί μέχρι το χρονικό όριο της 31^ης Αυγούστου. Οι ΗΠΑ θα ήθελαν να παρατείνουν αυτή τη διαδικασία, για να μπορέσουν να την ολοκληρώσουν.

Από τη μεριά τους οι Ταλιμπάν προφανώς και δεν επιθυμούν την παραμονή μιας ισχυρής αμερικανικής δύναμης στο αεροδρόμιο της Καμπούλ, μιας σημαντικής δύναμης στρατιωτών που μπορεί να μην μπορούν προφανώς να αλλάξουν το συνολικό συσχετισμό δύναμης, όμως δυνητικά μπορούν να δημιουργήσουν προβλήματα σε μια νέα κυβέρνηση στην Καμπούλ. Γι’ αυτό και επιμένουν ότι πρέπει να τηρηθεί το χρονοδιάγραμμα της αμερικανικής αποχώρησης, έτσι ώστε η νέα κυβέρνηση να μην έχει να αντιμετωπίσει και την παρουσία ξένων στρατευμάτων στο έδαφός της.

Η απώλεια αξιοπιστίας και τα διλήμματα των ΗΠΑ

Για τις ΗΠΑ ούτως ή άλλως οι εξελίξεις στο Αφγανιστάν ήταν μια πολύ μεγάλη απώλεια αξιοπιστίας, καθώς ουσιαστικά μια εικοσαετής σχεδόν πολεμική εμπλοκή ολοκληρώνεται με όρους αποτυχίας. Σε αυτό το πλαίσιο, το τελευταίο που θα ήθελαν θα ήταν να δώσουν την εικόνα ότι δεν μπορούν να εξασφαλίσουν την ασφαλή αποχώρηση όλων των αμερικανών πολιτών και των συνεργατών τους από το Αφγανιστάν. Ταυτόχρονα, δεν θέλουν να δώσουν την εικόνα ότι άφησαν πίσω τους σημαντικό αριθμό Αφγανών συνεργατών τους ή ότι παρέδωσαν ανθρώπους στους Ταλιμπάν.

Όλα αυτά ωθούν διαρκώς τις ΗΠΑ σε μια διαρκή διαπραγμάτευση με τους Ταλιμπάν ώστε να εξασφαλίσουν όσο πιο ομαλά την εκκένωση, με όλα τα προβλήματα που έχει κάθε τέτοια διαπραγμάτευση, συμπεριλαμβανομένων και των ανταλλαγμάτων που μπορεί να τίθενται σε κάποια περίπτωση, αλλά και του ίδιου του γεγονότος ότι αυτό σημαίνει ντε φάκτο αναγνώρισή τους ως συνομιλητών, κάτι που επισημοποιήθηκε με έναν τρόπο κατά τη συνάντηση του επικεφαλής της CIA Ουίλιαμ Μπερνς με τον Μουλά Αμπντούλ Γάνι Μπαραντάρ.

Οι ίδιοι οι Ταλιμπάν, που γνωρίζουν ότι σε αυτή τη φάση διαπραγματεύονται από φάση σχετικής ισχύος, όμως την ίδια στιγμή επιδιώκουν τη διεθνή αναγνώριση, δηλώνουν ότι επιμένουν στην τήρηση του χρονοδιαγράμματος, που άλλωστε αναλογεί στο σχεδιασμό για τη νέα κυβέρνηση.

Η πίεση από τους υπόλοιπους G7

Οι υπόλοιπες χώρες της ομάδας των G7 πιέσαν και πάλι στη συζήτηση της 24^ης Αυγούστου τις ΗΠΑ να παρατείνουν το χρονοδιάγραμμα αποχώρησης. Αυτό έχει να κάνει και με την προσπάθεια να ολοκληρωθεί όντος η αποχώρηση όσο και από την προσπάθεια να μη δοθεί η εικόνα ότι δεν μπόρεσε να δοθεί διαφυγή σε όσους ήθελαν να φύγουν, όπως επίσης και να μη δώσουν την εικόνα ότι αποδέχονται τους όρους των Ταλιμπάν. Όμως, οι ΗΠΑ φαίνεται ότι σε αυτή τη φάση, με νωπή την τραυματική εμπειρία της χαοτικής πορείας προς την 15^η Αυγούστου, προτιμούν να δοκιμάσουν να εξασφαλίσουν το ασφαλές περιθώριο που δίνει η τρέχουσα συνεννόηση με τους Ταλιμπάν, ελπίζοντας ότι θα μπορέσουν να εξασφαλίσουν τη δυνατότητα κάποιων μορφών εκκένωσης και μετά από αυτό.

G7: Παραδοχή ότι στο τέλος θα υπάρξει συζήτηση με τους Ταλιμπάν

Την ίδια στιγμή η συζήτηση στους G7 έδειξε ότι κατανοούν ότι στον ορίζοντα η συζήτηση με τους Ταλιμπάν είναι αναπόφευκτη. Άλλωστε, γνωρίζουν ότι σε αυτή τη φάση δεν υπάρχει κάποια άλλη εναλλακτική λύση εξουσίας στο Αφγανιστάν, ώστε π.χ. να δοκιμάσουν να ασκήσουν πίεση στους Ταλιμπάν να εγκαταλείψουν την εξουσία.

Ακόμη και ο τρόπος που φαίνεται ότι θα θελήσουν να χρησιμοποιήσουν την ανθρωπιστική βοήθεια ως μοχλό πίεσης (όπως ήδη έχουν κάνει εμμέσως με το πάγωμα κεφαλαίων της κεντρικής τράπεζας στο εξωτερικό, το πάγωμα κονδυλίων του ΔΝΤ και την ανακοίνωση της ΕΕ ότι παγώνει την αναπτυξιακή βοήθεια). Όμως, ο τρόπος που έθεσε το Τζόνσον τα αιτήματα που θέτουν (εγγυήσεις ότι δεν θα γίνει το Αφγανιστάν ορμητήριο τρομοκρατών, ότι δεν θα γίνει ναρκοκράτος, ότι οι κοπέλες θα μπορούν να έχουν εκπαίδευση μέχρι τα 18) για να απελευθερωθούν οι πόροι της ανθρωπιστικής βοήθειας είναι αρκετά κοντά σε αυτά που οι Ταλιμπάν έχουν ήδη δηλώσει ότι δεσμεύονται και συμπίπτουν με εγγυήσεις που έχουν ζητήσει και η Ρωσία και η Κίνα, με την τελευταία να έχει χαρακτηρίσει πάντως «αντιπαραγωγικές» τυχόν κυρώσεις.

Άλλωστε, το ίδιο το ανακοινωθέν των G7 κάνει σαφές ότι ο ορίζοντας είναι η διαπραγμάτευση με τους Ταλιμπάν που πλέον θεωρούνται υπόλογοι για αυτά θα κάνουν «για την πρόληψη της τρομοκρατίας, τα ανθρώπινα δικαιώματα ιδίως αυτά των γυναικών, των κοριτσιών και των μειονοτήτων και την αναζήτηση μιας συμπεριληπτικής πολιτικής διευθέτησης στο Αφγανιστάν», κοινώς σημεία που έχουν ορίζοντα κάποιας έστω με δυσκολίες συμφωνίας ή έστω διακανονισμού.

Οι διαπραγματεύσεις για τη νέα κυβέρνηση

Την ίδια στιγμή οι διαπραγματεύσεις για τη νέα κυβέρνηση συνεχίζονται. Οι Ταλιμπάν δείχνουν να έχουν εκχωρήσει έναν κεντρικό ρόλο στη διαπραγμάτευση σε μια τριάδα πολιτικών. Τον πρώην πρόεδρο Χαμίντ Καρζάι και τον αρχηγό του Ανώτατου Συμβολίου για την Εθνική Συμφιλίωση Αμπντουλά Αμπντουλά, που εμφανίζονται σε όλες τις διαπραγματεύσεις και που θεωρούνται άνθρωποι αποδεκτοί από τη λύση και τον πρώην πολέμαρχο και δύο φορές πρωθυπουργό Χεκματιάρ Γκουλμπουντίν, που κινείται πιο παρασκηνιακά. Από τη μεριά των Ταλιμπάν στη διαπραγμάτευση κομβικό ρόλο παίζει ο Χαλίλ Χακάνι, που βρίσκεται στην επίσημη «λίστα τρομοκρατών» και σε καθεστώς κυρώσεων. Η ίδια διαπραγμάτευση έχει όλες της δυσκολίες της προσπάθειας να διαμορφωθεί κυβέρνηση που αναλογεί στην πολιτική και εθνολογική περιπλοκότητα του Αφγανιστάν.

Την ίδια στιγμή διατηρούνται οι δίαυλοι με τους Κινέζους (και τους Ρώσους) που φαίνεται ότι τους συμβουλεύουν να κρατήσουν χαμηλούς τόνους, την ίδια ώρα που οι Ταλιμπάν αναμένεται να αναζητήσουν αναπτυξιακή βοήθεια και από μη δυτικές χώρες ξεκινώντας από χώρες που συμμετέχουν στον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης (όπως είναι η Κίνα, η Ρωσία και το Πακιστάν)