To Αφγανιστάν δεν είναι μακριά

Σε μια εποχή χωρίς αεροπλάνα και σιδηροδρόμους, ο Μέγας Αλέξανδρος έφτασε με τον στρατό του στο Αφγανιστάν πεζή. Σήμερα αυτό ίσως φαίνεται αδιανόητο, αλλά δείχνει ότι η χώρα αυτή βρίσκεται πιο κοντά σε εμάς από ό,τι νομίζουμε. Επίσης κοντά είναι και οι επιπτώσεις από την αποχώρηση των Αμερικανών, σε πολλά επίπεδα.

Επίπεδο πρώτο: οι πιθανές προσφυγικές ροές μπορεί να λειτουργήσουν αποσταθεροποιητικά για τις χώρες υποδοχής, όπως η Τουρκία. Αλλά αυτό δεν θα είναι τίποτα μπροστά στις ασύλληπτες επιπτώσεις που θα έχει μια τυχόν μαζική προώθηση εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων προς την Ελλάδα.

Επίπεδο δεύτερο: η εκκένωση του Αφγανιστάν από τον αμερικανικό στρατό δημιουργεί μια εικόνα (αληθινή ή πλασματική) αμερικανικής απουσίας ή αδυναμίας ή αδιαφορίας για την ευρύτερη περιοχή. Είναι φανερό ότι το δόγμα Brzezinski, που προέβλεπε τον έλεγχο της Ευρασίας, έχει αντικατασταθεί από την έμφαση στον Ειρηνικό ή και μια γενικότερη τάση νεοαπομονωτισμού των ΗΠΑ. Η απόσυρση των ΗΠΑ δημιουργεί εξάλλου παγκόσμιο κενό ασφαλείας και αναιρεί τις μεταπολεμικές ισορροπίες. Αυτή η μεταβολή αφήνει ή μοιάζει να αφήνει έκθετους τους συμμάχους των ΗΠΑ σε Μεσόγειο, Βαλκάνια, Εγγύς και Μέση Ανατολή, Ανατολική Μεσόγειο.

Επίπεδο τρίτο: η διαμόρφωση ενός ανομοιογενούς αλλά αντιδυτικού άξονα Τουρκίας – Ιράν – Αφγανιστάν – Πακιστάν θα δημιουργήσει ένα γεωπολιτικό άνυσμα από τις ακτές του Αιγαίου μέχρι τον Ινδό ποταμό, που θα αλλάξει ριζικά τις διεθνείς ισορροπίες εις βάρος της Δύσης. Η Ελλάδα θα βρεθεί εκτεθειμένη σε ισχυρές πιέσεις εξ Ανατολών, όπως συνέβη τον 5ο αιώνα π.Χ., τον 7ο, τον 11ο και τον 15ο μ.Χ.

Η Ελλάδα πρέπει να βρει έναν τρόπο επιβίωσης σε αυτό το ανασφαλές περιβάλλον. Η Ευρωπαϊκή Ενωση απέτυχε να συγκροτήσει ενιαία αμυντική πολιτική, οπότε ενιαία ευρωπαϊκή συνδρομή σε περίπτωση κρίσης είναι αβέβαιη και μάλλον ουτοπική. Αλλά και μεμονωμένα ισχυρά κράτη με πυρηνικές κεφαλές, όπως η Γαλλία και η Μεγάλη Βρετανία, είναι αβέβαιο εάν θα εμπλακούν στο πλευρό της Ελλάδας σε περίπτωση προσφυγικής ή γεωστρατηγικής κρίσης. Η Ρωσία, που στάθηκε στο πλευρό της Ελλάδας το 1827-31, το 1897 και το 1914-7, σήμερα έχει προσεγγίσει την Τουρκία. Η μόνη χώρα που μπορεί να παράσχει ουσιαστικές εγγυήσεις είναι οι ΗΠΑ, επομένως η Ελλάδα πρέπει να κινηθεί στην κατεύθυνση μιας προωθημένης διμερούς συνεργασίας με την αμερικανική πλευρά. Τη συνεργασία αυτή πρέπει να πλαισιώσει η στενή συμμαχία με την Κύπρο και το Ισραήλ.

Αυτά είναι σημαντικότατα, αλλά δεν αρκούν. Πρέπει η Ελλάδα να επενδύσει στην αυτόνομη ισχύ αποτροπής, που να λειτουργήσει με επιτυχία ακόμα και αν δεν υπάρξει συμμαχική αρωγή. Στο γεωπολιτικό χάος που επέρχεται, μόνη βεβαιότητα είναι η γεωστρατηγική αυτάρκεια. Αυτό σημαίνει ότι εάν ως κοινωνία αποφασίσουμε να παραμείνουμε στη γη των πατέρων μας θα πρέπει να αποδεχθούμε το κόστος της υιοθέτησης του ισραηλινού μοντέλου παλλαϊκής άμυνας και ετοιμότητας.

Ο Μελέτης Η. Μελετόπουλος είναι διδάκτωρ Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών Πανεπιστημίου Γενεύης. Από τις εκδόσεις Καπόν κυκλοφορεί το βιβλίο του «Παναγιώτης Κανελλόπουλος: ο πολιτικός, ο διανοούμενος και η εποχή του»