Ποιος έχει δικαίωμα στη φυγή;

Παρατηρώντας τη συζήτηση για τις επιπτώσεις από τις εξελίξεις στο Αφγανιστάν, κανείς μπορεί να διαπιστώσει μια χαρακτηριστική αντίφαση. Από τη μια, τόσο οι ΗΠΑ όσο και άλλες δυτικές χώρες δείχνουν ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ασφαλή απομάκρυνση από το Αφγανιστάν ενός αριθμού αφγανών πολιτών που είχαν συνεργαστεί σε διάφορα επίπεδα με τις ξένες αποστολές και τις ξένες ένοπλες δυνάμεις στη χώρα και οι οποίοι εκτιμάται ότι είναι πιθανό να βρεθούν στο στόχαστρο αντιποίνων και γι’ αυτόν τον λόγο τους προσφέρεται άσυλο και δυνατότητα ασφαλούς μετάβασης στο εξωτερικό. Μάλιστα, ένα μέρος της όλης συζήτησης και διαπραγμάτευσης για το εάν θα παραταθεί η παραμονή των αμερικανικών στρατευμάτων, αφορά ακριβώς αυτή την πλευρά της διαδικασίας εκκένωσης. Ωστόσο, την ίδια στιγμή μπορεί κανείς να διαπιστώσει και την όλη συζήτηση στην Ευρώπη για το πώς θα αποτραπεί ένα μεγάλο «προσφυγικό κύμα» και για το πώς θα «θωρακιστούν αποτελεσματικά τα σύνορα».

Αναρωτιέται κανείς ποια είναι η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στον αφγανό πολίτη που θεωρείται ότι πρέπει να λάβει άσυλο ως πρόσφυγας και αυτόν που θα πρέπει να αντιμετωπιστεί ως «παράτυπος μετανάστης» και άρα ως κάποιος για τον οποίο πρόσβαση στην Ευρώπη δεν προβλέπεται. Γιατί είναι προφανές ότι οι λόγοι που θα θελήσουν να κάνουν κάποιον να φύγει από το Αφγανιστάν, από την πολιτική βία έως τη φτώχεια και την απουσία προοπτικής, είναι μάλλον κοινοί, είτε περιμένει έξω από το αεροδρόμιο της Καμπούλ είτε θα δοκιμάσει αργότερα κάποια από τις διαδρομές που οδηγούν στην Τουρκία, την Ελλάδα και την Ευρώπη.

Το κρίσιμο ερώτημα παραμένει: θα διατηρηθεί το δικαίωμα στο άσυλο και στη μετανάστευση, ως θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα σε έναν κόσμο όπου οι λόγοι για τους οποίους κάποιος θα πρέπει να εγκαταλείψει τη χώρα του πληθαίνουν (από γεωπολιτικές εξελίξεις ως τις επιπτώσεις της εξελισσόμενης κλιματικής καταστροφής) ή το μέλλον είναι μια δυστοπία φραχτών απέναντι στην ανάγκη και τον πόνο;