Αναπηρία και Κυκλική Οικονομία

Ενώ σε πολλούς δήμους της χώρας έχουν εκπονηθεί Σχέδια Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας, τα προβλήματα για τα άτομα με αναπηρία δεν έχουν επιλυθεί. Παρά κάποιες φιλότιμες προσπάθειες με την τοποθέτηση ειδικών ραμπών, είναι γεγονός πως κάθε άλλο παρά απρόσκοπτη είναι η κίνηση των συνανθρώπων με αναπηρία στα μεγάλα αστικά κέντρα και όχι μόνο. Παράλληλα ένα ακόμη μεγάλο ζητούμενο της κοινωνίας μας παραμένει ο κοινωνικός αποκλεισμός ευπαθών ομάδων πληθυσμού από την αγορά εργασίας, από την εκπαίδευση νέων δεξιοτήτων και την προσαρμογή τους σε έναν κόσμο που αλλάζει καθημερινά.

Η κυκλική οικονομία που εισάγεται ως όρος και πρακτική στη παραγωγική διαδικασία μπορεί να απορροφήσει άτομα με αναπηρία; Εμείς μιλήσαμε με τον καθηγητή του πανεπιστημίου Πατρών, κ. Γιώργο Αγγελόπουλο και μέλος της νεοσύστατης Εθνικής Επιτροπής Προσβασιμότητας για όλα αυτά τα θέματα. «Θα ήθελα εδώ να τονίσω ότι τα άτομα με αναπηρία παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί τα τελευταία χρόνια, εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν σήμερα σημαντικά εμπόδια και διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού.

Παρά τη πρόοδο που έχει σημειωθεί την τελευταία δεκαετία, ιδιαίτερα στην Ελλάδα απέχουμε από ένα κόσμο χωρίς φραγμούς όπου τα άτομα με αναπηρία θα μπορούν να απολαμβάνουν τα δικαιώματα τους και να συμμετέχουν πλήρως στην κοινωνία και την οικονομία» υποστηρίζει ο κ. Αγγελόπουλος.

Θεωρείτε πως η τοπική αυτοδιοίκηση έχει αντιληφθεί τις ευθύνες της απέναντι στους ανθρώπους ΑΜΕΑ για να διαμορφώσει συνθήκες για την απρόσκοπτη μετακίνηση τους στα αστικά κέντρα κυρίως όπου παρατηρούνται και τα μεγαλύτερα προβλήματα;

Ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι κομβικός καθόσον αυτή υλοποιεί τις κοινωνικές υποδομέςι, τα έργα. Δυστυχώς όμως δεν υπάρχει ο ίδιος βαθμός ευαισθησίας και ανταπόκρισης από όλες.. Η συνήθης δικαιολογία είναι τα χρήματα. Οι υποδομές για τους ανάπηρους κοστίζουν. Εύχομαι αυτό να αλλάξει σύντομα.

Σε σχέση με τον υπόλοιπη Ευρωπαϊκή Ένωση αν έχετε εικόνα, ποιες είναι οι βασικές μας διαφορές ως προς τις υποδομές προσβασιμότητας, δια βίου εκπαίδευσης και κοινωνικής αποδοχής των ατόμων ΑΜΕΑ;

Σε σχέση με τις προηγμένες χώρες υστερούμε στην εξωστρέφεια των αναπήρων. Στη χώρα μας η οικογένεια φέρει το «φορτίο» τους και βαστά τους ανάπηρους απομονωμένους, μακριά από το κοινωνικό σύνολο.  Σε αυτό παίζει σημαντικό ρόλο η έλλειψη υποδομών, όχι τόσο νομοθεσίας που είμαστε σε καλό επίπεδο. Σαφώς και η προσβασιμότητα, όχι μόνο η φυσική, αλλά η κοινωνική, εργασιακή κλπ. πρέπει να βελτιωθεί. Η κοινωνική αποδοχή είναι σαφώς θέμα εκπαίδευσης. Αυτό που πραγματικά υστερούμε στην Ελλάδα είναι οι «οι βοηθοί» αναπήρων, στους οποίους η δια βίου εκπαίδευση είναι απαραίτητη.

Η κυκλική οικονομία ως έννοια και πρακτική αναμένεται να λάβει σημαντικό μερίδιο στη παραγωγική διαδικασία. Μπορεί να συνδεθεί, ως μια καινοτόμος πρακτική, με τις ανάγκες προσβασιμότητας των ατόμων με αναπηρία δημιουργώντας θέσεις εργασίας για εκείνους;

Δύο λέξεις που οι έννοιες τους φαντάζουν ασύνδετες αρχικά, που όμως κατά την άποψη μου συνδέονται ή θα μπορούσαν να συνδεθούν.

Αναπηρία: Είναι σύντομα, ο περιορισμός ή η αδυναμία εκτέλεσης έργου ή πνευματικής εργασίας. Σημειώνεται ότι υπάρχουν πολλών ειδών αναπηρίες που εξειδικεύονται ανάλογα.

Κυκλική Οικονομία: Υπάρχουν πολλοί ορισμοί που μπλέκουν, όπως π.χ. μετάβαση από το γραμμικό, στο κυκλικό μοντέλο παραγωγής ή οικονομικό σύστημα. Με απλά λόγια θα τη περιέγραφα ως «μη το πετάς, ξανά-χρησιμοποίησε το»

Τα παραπάνω, υπάρχει ένας ιδιαίτερα ισχυρός κρίκος που τα ενώνει. Είναι οι νέες τεχνολογίες. Σε πολλούς από τους διάφορους τομείς που τις αποτελούν, μπορούν να ασχοληθούν άτομα με αναπηρίες.  Επιπροσθέτως, τα ανωτέρω συμβαδίζουν πλήρως με την Ευρωπαϊκή στρατηγική για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία για τη περίοδο 2021-2030 (https://ec.europa.eu/social/).

Θα ήθελα εδώ να τονίσω ότι τα άτομα με αναπηρία παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί τα τελευταία χρόνια, εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν σήμερα σημαντικά εμπόδια και διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού.

Παρά τη πρόοδο που έχει γίνει την τελευταία δεκαετία, ιδιαίτερα στην Ελλάδα απέχουμε από ένα κόσμο χωρίς φραγμούς όπου τα άτομα με αναπηρία θα μπορούν να απολαμβάνουν τα δικαιώματα τους και να συμμετέχουν πλήρως στην κοινωνία και την οικονομία.

Πρακτικά αυτό είναι εφικτό κύριε καθηγητά;

Ως Αναπληρωτής Πρυτάνεως το διάστημα 2014-2020 και επικεφαλής της δράσης ΕΚΟ (Ευαίσθητες Κοινωνικές Ομάδες) στο Πανεπιστήμιο Πατρών, έχω απτά παραδείγματα ότι τα άτομα με αναπηρία όχι μόνο μπορούν αλλά και επιθυμούν να λάβουν άρτια εκπαίδευση και να ξεφύγουν έτσι από τον κοινωνικό αποκλεισμό, αρκεί να τους δοθούν οι κατάλληλες προϋποθέσεις/συνθήκες.

Είναι επιπλέον ικανά να υλοποιήσουν έρευνα και να παράγουν καινοτομία που είναι σήμερα οι πυλώνες της βιωσιμότητας κάθε επιχείρησης.

Είμαι απόλυτα πεπεισμένος παρ΄όλες τις σημαντικές δυσκολίες εφαρμογής που θα προκύψουν, ότι η  επέκταση της κυκλικής οικονομίας σε τομείς όπου θα μπορούν να συμμετέχουν ισότιμα χωρίς διακρίσεις άτομα με αναπηρίες, θα δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας, θα αναπτύξει τη μικρομεσαία επιχειρηματικότητα που είναι ιδιαίτερα σημαντική για την Ελλάδα, θα δημιουργήσει νέα επαγγέλματα και θα αναπτύξει την κοινωνική οικονομία, τομείς που είναι ακόμα σε πολύ χαμηλό επίπεδο στην Ελλάδα.

Τονίζεται ότι οι θέσεις εργασίας και οι απαιτούμενες για αυτές δεξιότητες, αλλάζουν πιο γρήγορα από τις ειδικότητες στα Πανεπιστήμια. Έτσι τα Πανεπιστήμια και η αγορά πρέπει να το λάβουν αυτό υπόψιν τους και να το ρυθμίσουν.

Πρόκειται για ένα εγχείρημα που συγκεντρώνει πιθανότητες κ. Αγγελόπουλε;

Το εγχείρημα δεν είναι απλό μιας και μιλάμε για δημιουργία εκ του μηδενός νέων θέσεων εργασίας με σαφώς προκαθορισμένες δεξιότητες που να ικανοποιούν όχι μόνο αυτές των συγκεκριμένων κατηγοριών αναπήρων αλλά και εκείνες των εργοδοτών.

Πιο συγκεκριμένα, σήμερα πλέον βρισκόμαστε σε ένα μεταβατικό στάδιο όπου κυριαρχούν όχι οι κλασικές βιομηχανίες όπως μέχρι τώρα τις γνωρίζουμε, αλλά οι τράπεζες, τα μεγαθήρια της πληροφορικής, ή βιοτεχνολογία, το διακομιστικό εμπόριο, οι επικοινωνίες, τα οικονομικά συμφέροντα, οι φαρμακευτικές εταιρείες, το δημοσιονομικό σύστημα και βεβαίως στο τέλος αλλά όχι τελευταία η εκπαίδευση, τομείς όπου μπορεί να απασχοληθούν άτομα με αναπηρία. Και βεβαίως ζούμε σε μια δημοκρατικότερη κοινωνία.

Όμως ας μείνουμε όμως σε συγκεκριμένα παραδείγματα/προτάσεις και όχι σε λόγια και ιδέες που πολλές φορές λαθεύουν.

• Να δοθεί η ευκαιρία σε άτομα με αναπηρία να διεκδικήσουν ισότιμα αμοιβόμενες θέσεις εργασίας (ερευνητές ΕΣΠΑ, δράσεων κυκλικής οικονομίας, αναλυτές, σχολιαστές, κλπ.).
• Να υπάρξει καθολική προσβασιμότητα, με τη παιδεία να παίζει τον πρωταρχικό/κυρίαρχο ρόλο.
• Να υπάρξει νομοθετικά θεσμοθετημένη ποσόστωση αναπήρων στις θέσεις εργασίας.
• Να υπάρξει επικαιροποίηση της νομοθεσίας και να παραχθεί νέα. Εδώ ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο μπορεί να διαδραματίσει η προσφάτως δημιουργηθήσα Εθνική Αρχή Προσβασιμότητας (ΕΑΠ).
• Να υπάρξει έμπρακτη υποστήριξη και ενθάρρυνση της συλλογικής και ατομικής εξωστρέφειας των αναπήρων.
• Να αναλάβει η «ανοικτή» Κοινωνία/Πολιτεία τον σημαντικό ρόλο που παίζει σήμερα η «κλειστή» οικογένεια στο «ευ ζειν» των αναπήρων.

Έχετε παραδείγματα να μας αναφέρετε;

Πολλοί ανάπηροι σήμερα όχι μόνο έχουν σημαντικές θέσεις, αλλά λαμβάνουν σημαντικές αποφάσεις που επηρεάζουν το κοινωνικό σύνολο ή μέρος αυτού. Αναφέρω ενδεικτικά, τους CEO της INTEL, SpaceX και Tesla, κλπ. Στην Ελλάδα προσωπικά γνωρίζω Καθηγητές Πανεπιστημίου, γιατρούς, υψηλόβαθμα στελέχη οργανισμών κλπ., που ήδη αξιοποιούν τις νέες τεχνολογίες.

Εν κατακλείδι: Οι νέες τεχνολογίες που θα εφαρμοστούν ή και εφαρμόζονται στην Ελληνική πραγματικότητα ιδιαίτερα κάτω από την χρηματοδοτική ομπρέλα της Κυκλικής Οικονομίας, ανοίγουν δρόμους για την ουσιαστική, αξιοπρεπή, ισότιμη συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία στο παραγωγικό και οικονομικό γίγνεσται. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι θα υπάρξει ανάγκη για νέες δεξιότητες.

Στο χέρι μας είναι κάποιες από αυτές να αφορούν εξίσου τις δεξιότητες των αναπήρων ώστε να μπορούν να διεκδικηθούν ισότιμα, επιτυγχάνοντας έτσι την καθολική πρόσβαση στην ταχέως αναδυόμενη κυκλική οικονομία.

Η παρούσα στιγμή, είναι μια μεγάλη ευκαιρία που δεν πρέπει να περάσει αναξιοποίητη από το κοινωνικό σύνολο καθόσον όλοι οι συμμετέχοντες θα είναι κερδισμένοι. Είναι επομένως χρέος της πολιτικής και κατ´ επέκταση των πολιτικών να μην περιμένουν την «αυτορρύθμιση», αλλά να δημιουργήσουν νομοθεσία και δομές που θα απελευθερώσουν το σύνολο της κοινωνίας, συμπεριλαμβανομένων και των αναπήρων καθώς αυτό είναι το μέλλον που είναι ήδη έχει εδώ.

Με την ευκαιρία θα ήθελα να ευχαριστήσω τους κκ. George Triadafilopoulos, MD, Clinical Professor of Medicine, Stanford University School of Medicine, USA, και Νικολία Τσοκανά μέλος της ομάδας ΕΚΟ του ΠΠ για τις εύστοχες παρατηρήσεις τους στις θέσεις που σας εξέφρασα.