Πού θα πάνε οι αφγανοί πρόσφυγες;

Πολλές χιλιάδες Αφγανοί παραμένουν συγκεντρωμένοι στο αεροδρόμιο της Καμπούλ ελπίζοντας ότι θα μπορέσουν να επιβιβαστούν σε ένα από τα τελευταία αεροπλάνα των δυτικών κρατών που θα μπορούν να απογειώνονται από εκεί για ακόμα λίγες ημέρες.

Οι ρυθμοί για την εκκένωση όσων το δικαιούνται έχουν επιταχυνθεί ώστε να έχουν απομακρυνθεί όσο το δυνατόν περισσότεροι μέχρι την 31η Αυγούστου, οπότε και λήγει η προθεσμία που έχουν δώσει οι Ταλιμπάν.

Αυτή τη στιγμή περίπου 6.000 αμερικανοί στρατιώτες προσπαθούν να απομακρύνουν από την Καμπούλ στρατιωτικό προσωπικό, αμερικανούς πολίτες και Αφγανούς στους οποίους έχει εγκριθεί η «βίζα ειδικού μετανάστη», βάσει ενός ειδικού προγράμματος προστασίας των Αφγανών που ρίσκαραν τη ζωή τους συνεργαζόμενοι με τα αμερικανικά στρατεύματα στο Αφγανιστάν.

Η Γερμανία, η Γαλλία, η Ιταλία και το Ηνωμένο Βασίλειο πραγματοποιούν επιχειρήσεις απομάκρυνσης πολιτών τους και κάποιων Αφγανών, σε μικρότερη κλίμακα.

Η πορεία της εκκένωσης είναι αργή, καθώς γίνεται εν μέσω του χάους που επικρατεί αυτές τις ημέρες στην Καμπούλ. Οι περισσότεροι από αυτούς που φεύγουν αυτή τη στιγμή κατευθύνονται στις ΗΠΑ. Στις ΗΠΑ όπου ο ρυθμός υποδοχής προσφύγων τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες έχει μειωθεί σημαντικά – από 200.000 το 1980 σε λιγότερους από 50.000 το 2019.

Τα τελευταία 20 χρόνια οι ΗΠΑ υποδέχθηκαν περισσότερους από 20.000 αφγανούς πρόσφυγες – περίπου 1.000 κάθε χρόνο. Ομως το οικονομικό έτος 2020-2021 έφθασαν σε αμερικανικό έδαφος μόλις 11.800 πρόσφυγες – εξ αυτών μόλις 495 Αφγανοί με ειδικές βίζες.

Αριθμός πολύ μικρός σε σύγκριση με τους 20.000 Αφγανούς που αυτή τη στιγμή ελπίζουν ότι θα φύγουν επειδή έχουν την ειδική βίζα, πέραν των άλλων 70.000 που έχουν δικαίωμα να ζητήσουν τη χορήγησή της.

Επί δεκαετίες οι Αφγανοί μεταναστεύουν ή διαφεύγουν

Επί δεκαετίες, οι Αφγανοί μεταναστεύουν ή διαφεύγουν προς την Ευρώπη. Μεταξύ 2015 και 2016, 300.000 Αφγανοί έφθασαν στη Γηραιά Ηπειρο. Ηταν η δεύτερη μεγαλύτερη ομάδα προσφύγων μετά τους Σύρους.

Ο αφγανικός πληθυσμός στην Ευρώπη παραμένει μικρός και άνισα μοιρασμένος. Εως την κατάληψη της Καμπούλ, πολλοί Αφγανοί στην Ευρώπη αντιμετώπιζαν το φάσμα της απέλασης.

Οι περισσότεροι βρίσκονται στη Γερμανία και ακολουθούν η Αυστρία, η Γαλλία, η Σουηδία και η Ελλάδα.

Τους πρώτους τρεις μήνες του 2021, σε περίπου 7.000 Αφγανούς χορηγήθηκε προσωρινό ή μόνιμο νομικό καθεστώς στην ΕΕ. Οι περισσότεροι βρίσκονται στην Ελλάδα, τη Γαλλία, τη Γερμανία και την Ιταλία.

Αυτό αφήνει έναν τεράστιο αριθμό Αφγανών, που είναι εκτοπισμένοι, χωρίς μόνιμη κατοικία. Περισσότεροι από μισό εκατομμύριο έχουν εκτοπιστεί λόγω βίας τη φετινή χρονιά, σύμφωνα με την υπηρεσία προσφύγων του ΟΗΕ. Το 80% των περίπου 250.000 Αφγανών που αναγκάστηκαν να αφήσουν τις εστίες τους από τα τέλη Μαΐου είναι γυναίκες και παιδιά.

3,5 εκατομμύρια Αφγανοί παρέμεναν ανέστιοι

Στις αρχές του 2021 και πριν από την τωρινή κρίση, τουλάχιστον 3,5 εκατομμύρια Αφγανοί παρέμεναν ανέστιοι μέσα στη χώρα τους λόγω βίας, πολιτικής αναταραχής, φτώχειας, κλιματικής κρίσης και έλλειψης οικονομικών ευκαιριών.

Η μεγάλη πλειονότητα των αφγανών προσφύγων όμως δεν εγκαθίσταται στη Δύση. Το Πακιστάν, που μοιράζεται με το Αφγανιστάν σύνορα μήκους 2.640 χιλιομέτρων, απορροφά τον μεγαλύτερο αριθμό αφγανών προσφύγων, παρόλο που δεν συμμετέχει στη Συνθήκη για τους Πρόσφυγες του 1952 ή στο Πρωτόκολλο του 1967.

Μέσα σε δύο χρόνια μετά τη σοβιετική εισβολή στο Αφγανιστάν το 1979, 1,5 εκατομμύριο Αφγανοί ήταν πρόσφυγες. Το 1986, σχεδόν 5 εκατομμύρια Αφγανοί είχαν διαφύγει στο Πακιστάν και το Ιράν.

Τον Μάρτιο του 2002, η Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες είχε επαναπατρίσει σχεδόν 3,2 εκατομμύρια Αφγανούς, όμως τον Απρίλιο του 2021 ο ΟΗΕ ανέφερε ότι 1,4 εκατομμύρια αφγανοί πρόσφυγες παρέμεναν στο Πακιστάν λόγω της συνεχιζόμενης βίας, της ανεργίας και των πολιτικών αναταραχών στο Αφγανιστάν.

Το Ιράν φιλοξενεί 800.000 καταγεγραμμένους αφγανούς πρόσφυγες και τουλάχιστον 2 εκατομμύρια στους οποίους δεν έχει αποδοθεί η ιδιότητα. Η Τουρκία, η χώρα που φιλοξενεί περισσότερους πρόσφυγες από οποιαδήποτε άλλη στον κόσμο, με περισσότερους από 3,8 εκατομμύρια σύρους πρόσφυγες, έχει καταγράψει 980 αφγανούς πρόσφυγες και 116.000 Αφγανούς που ζητούν άσυλο.

Ακόμα και πριν από την κατάληψη της Καμπούλ από τους Ταλιμπάν, οι απώλειες λόγω βίας μεταξύ των πολιτών αυξήθηκαν κατά 29% το πρώτο τετράμηνο του 2021, σε σύγκριση με την ίδια περίοδο το 2020.

Σε έκθεση του ΟΗΕ πριν από έναν μήνα καταγράφεται αύξηση 37% στον αριθμό των γυναικών που δολοφονήθηκαν και τραυματίστηκαν και 23% στον αριθμό θυμάτων μεταξύ των παιδιών.

Με τους Ταλιμπάν να καταλαμβάνουν την Καμπούλ, υπάρχει όλο και μεγαλύτερη ανησυχία για την ασφάλεια των γυναικών και των κοριτσιών, των εθνικών μειονοτήτων, δημοσιογράφων, δημοσίων υπαλλήλων, εκπαιδευτικών και ακτιβιστών για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Ομως η υιοθέτηση πιο αυστηρής αντιμεταναστευτικής πολιτικής σε όλη την Ευρώπη σημαίνει ότι σχετικά λίγοι Αφγανοί θα βρουν καταφύγιο στη Γηραιά Ηπειρο. Η Αυστρία και η Ελβετία έχουν ήδη αρνηθεί να φιλοξενήσουν μεγάλο αριθμό Αφγανών.

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, πρόεδρος της Τουρκίας, που ήδη φιλοξενεί τόσο μεγάλο αριθμό προσφύγων, λέει ότι δεν θέλει να γίνει «η αποθήκη προσφύγων της Ευρώπης».

Τελικά, οι περισσότεροι Αφγανοί που θα μπορέσουν να φύγουν από τη χώρα τους δεν θα το κάνουν με αεροσκάφη αλλά με τα πόδια προς το Πακιστάν και το Ιράν.

Ομως λόγω της δυσκολίας που παρουσιάζει η συνοριακή περιοχή και των κινδύνων, η πλειονότητα των Αφγανών θα παραμείνουν εκτοπισμένοι από τις εστίες τους, μέσα στη χώρα τους.

Οι ανθρωπιστικές τους ανάγκες, οι οικονομικές και πολιτικές προκλήσεις, οι ανησυχίες για την ασφάλεια και η αντίσταση στους Ταλιμπάν θα διαμορφώσουν το επόμενο κεφάλαιο της ιστορίας του Αφγανιστάν.