Αφγανιστάν – Ενα ιρανικό μοντέλο διακυβέρνησης;

To Αφγανιστάν είναι μια χώρα με ιστορία μικρότερη των 300 ετών και χωρίς δημοκρατική κουλτούρα. Οταν χρειάστηκε να το υπερασπιστούν από εξωτερικές επιθέσεις, οι πολίτες του έχουν δείξει αποτελεσματικότητα: το παρατσούκλι «τάφος των αυτοκρατοριών» δεν του δόθηκε τυχαία, γράφει η ιταλική εφημερίδα «Κοριέρε ντέλα Σέρα».

Στα 20 χρόνια της δυτικής παρουσίας στο Αφγανιστάν που τερματίστηκαν στις 15 Αυγούστου, οι ΗΠΑ και οι άλλες δυτικές χώρες άλλαξαν το Σύνταγμα, έφτιαξαν κεντρικό σύστημα διοίκησης και καθιέρωσαν το σύστημα «ένας πολίτης, μία ψήφος».

Ολα αυτά όμως χάθηκαν μπροστά στους Ταλιμπάν που κατέφθασαν στην Καμπούλ με αυτοκινητοπομπή χωρίς να πέσει ούτε μία σφαίρα από τους «νέους δημοκρατικούς Αφγανούς», όπως έλεγε αμερικανός αξιωματούχος.

Οι φυλές

Πριν από τη Δύση, ούτε οι Σοβιετικοί είχαν συμπεριφερθεί πολύ καλύτερα. Και εκείνοι είχαν αλλάξει το Σύνταγμα, κατάργησαν τη μοναρχία, καθιέρωσαν κεντρική κρατική διοίκηση και προσπάθησαν να εκσυγχρονίσουν το κράτος. Και στις δύο περιπτώσεις η αντιπολίτευση προήλθε από την περιφέρεια, από το δίκτυο των φυλών.

Τώρα οι Ταλιμπάν πρέπει να οικοδομήσουν το δικό τους κράτος, προσπαθώντας ίσως να αποφύγουν τα λάθη εκείνων τους οποίους νίκησαν. Ισως θα προσπαθήσουν να αποφύγουν και τα λάθη του πρώτου εμιράτου που είχαν φτιάξει.

Εάν κοιτάξουμε τις μινιατούρες από τις αρχές του 18ου αιώνα, θα δούμε ότι τα τουρμπάνια παραμένουν ίδια. Την εποχή εκείνη το Αφγανιστάν δεν υπήρχε ως χώρα, αντίθετα υπήρχε η αυτοκρατορία των Μογγόλων, πολεμιστές ιππείς στα υψίπεδα βορείως του Χιντού Κους, του Ινδοκαύκασου.

Η παράδοση στη χώρα τους τελευταίους αιώνες ήθελε το συμβούλιο των φυλών να επιλέγει τον βασιλιά, συνήθως από τη φυλή των Παστούν. Οι άλλες φυλές, Τατζίκοι, Χαζάρα, Μπαλούχι, Ουζμπέκοι, είναι οι ίδιες που ζουν και σήμερα στη χώρα.

Εκτοτε, η αφγανική ιστορία είναι ένας συνεχής ανταγωνισμός μεταξύ του ρόλου της κεντρικής εξουσίας και των φυλών – συνήθως κέρδιζαν οι φυλές. Η ισορροπία αλλάζει όταν ο εμίρης το 1919 χρησιμοποιεί τα όπλα που εγκατέλειψαν οι Βρετανοί.

Υπάρχει περίπτωση οι Ταλιμπάν να συγκαλέσουν και πάλι το συμβούλιο των φυλών; Οι Αμερικανοί το έκαναν, αλλά δεν ήταν αρκετό επειδή οι Ταλιμπάν εξαιρέθηκαν και ο νέος ηγέτης Χαμίτ Καρζάι, Παστούν σύμφωνα με την παράδοση, επιβλήθηκε απ’ έξω και δεν επιλέχθηκε από τους ηγέτες των φυλών.

Οι Ταλιμπάν λένε πως «θα αφήσουν το παρελθόν πίσω», κάνουν λόγο για «αμνηστία» και έφθασαν να επαινούν ακόμα και τον μεγαλύτερο εχθρό τους, τον Τατζίκο Αχμάντ Σαχ Μασούντ, αποκαλώντας τον «εθνικό ήρωα».

Στη διάρκεια της προηγούμενης διακυβέρνησής τους (1996-2001) οι Ταλιμπάν προσπάθησαν να επιβάλουν τον δικό τους «Αμίρ-ουλ-μομινίν», τον διοικητή των πιστών μουλά Ομάρ.

Ηθελαν να επιβάλουν τη δική τους εκδοχή του Ισλάμ ή μάλλον τον δικό τους κώδικα των φυλών «Παστούν ουάλι», που ξεπερνά θρησκευτικές πεποιθήσεις και περιλαμβάνει μεταξύ άλλων τον διαχωρισμό των φύλων. Οι πρώτοι Ταλιμπάν ήταν πολεμιστές, ορεσίβιοι και αγράμματοι. Σήμερα οι ηγέτες τους έχουν περάσει τα τελευταία 20 χρόνια στο εξωτερικό.

Είδαν διαφορετικούς κόσμους, βέβαια κυρίως ισλαμικούς. Πολλοί έζησαν στο Πακιστάν, που έχει κληρονομήσει το βρετανικό σύστημα, μια ισχυρή και φιλοαμερικανική χώρα όπου ο λιθοβολισμός συνυπάρχει με την ατομική βόμβα. Εχουν ζήσει στις μοναρχίες του Κόλπου με γυναίκες καλυμμένες από την κορυφή έως τα νύχια αλλά και τηλεοπτικά δίκτυα όπως το Aλ Τζαζίρα όπου οι γυναίκες δημοσιογράφοι κάνουν άβολες ερωτήσεις σε ισχυρούς ηγέτες.

Πάνω απ’ όλα έχουν μελετήσει την πρώτη Ισλαμική Δημοκρατία στον κόσμο, το Ιράν, το οποίο τους προσφέρει ένα ιδανικό, για εκείνους, μοντέλο. Με έναν ανώτατο θρησκευτικό ηγέτη, ο οποίος αποφασίζει, και έναν εκλεγμένο, ο οποίος λειτουργεί ως βιτρίνα. Τι έχουν άραγε στο μυαλό τους οι Ταλιμπάν όταν κάνουν λόγο για «κυβέρνηση που περιλαμβάνει τους πάντες»;

Ο γιος του θρυλικού Αχμάντ Σαχ Μασούντ που δεν παραδόθηκε στους Ταλιμπάν υποστηρίζει ότι «ένα ελβετικό μοντέλο συνομοσπονδίας θα μπορούσε να λειτουργήσει».

Σε κάθε περίπτωση, το μοντέλο των Ταλιμπάν δεν θα μπορέσει να αφήσει έξω την ιστορία των κατοίκων της περιοχής: εκείνων που δεν είναι Πέρσες, ινδουιστές, χριστιανοί, βουδιστές… και δεν έχουν κάπου αλλού να ζήσουν.