Βόρεια Ιρλανδία – Την ώρα που μαινόταν η βία

του Sean O’Hagan – The Guardian

Γνωρίζουμε από την Ιστορία ότι οι ταραχές στη Βόρεια Ιρλανδία ξεκίνησαν το χρονικό διάστημα μεταξύ 12 και 17 Αυγούστου. Τα σποραδικά κρούσματα βίας που ακολούθησαν προέκυψαν από την εκστρατεία για τα πολιτικά δικαιώματα, η οποία απαιτούσε τον τερματισμό των διακρίσεων εις βάρος των ιρλανδών καθολικών.

Ο Βρετανικός Στρατός παρενέβη για να αποκαταστήσει την τάξη και ξεκίνησε την κατασκευή τείχους για να διαχωριστούν οι δύο αντιπαρατιθέμενες πλευρές, οι ενωτικοί προτεστάντες από τους ανθενωτικούς καθολικούς. Κι ύστερα ήρθε ο IRA (Ιρλανδικός Δημοκρατικός Στρατός).

Είχε ιδρυθεί το 1917 από εθελοντές στρατιώτες που αρνήθηκαν να ενταχθούν στον Βρετανικό Στρατό κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά τη δεκαετία του 1970 στρατολόγησε πολλά μέλη οργανώνοντας βομβιστικές επιθέσεις και δολοφονίες σε όλη τη Βρετανία. Στόχος του ήταν η ένωση της Βόρειας Ιρλανδίας με την Ιρλανδία. Ακολούθησε ένας χαμηλής έντασης εμφύλιος πόλεμος, γιατί ο IRA απολάμβανε ευρύτατη υποστήριξη μεταξύ των καθολικών. Στις συγκρούσεις της εποχής δολοφονήθηκαν πάνω από 3.000 άτομα και τραυματίστηκαν σχεδόν 50.000.

Την καθημερινότητά εκείνη μόνο μέσα από τη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο μπορούμε να αντιληφθούμε αναδρομικά. Και πάλι φυσικά μόνο ένα μέρος της. Το ίδιο επιχειρεί και ο γάλλος φωτογράφος Ζιλ Περές του πρακτορείου Magnum, ο οποίος παρουσίασε πρόσφατα το λεύκωμα «Whatever You Say, Say Nothing» (από τις εκλεκτικές εκδόσεις Stiedl). Μία δουλειά με στιγμιότυπα από την άλλη όψη της βίαιης Βόρειας Ιρλανδίας ύστερα από ενασχόληση 30 χρόνων. Τίποτε από όσα έχει φωτογραφίσει μέχρι σήμερα δεν πλησιάζει την επική κλίμακα αυτού του τζοϊσιανού εγχειρήματος να «περιγράψει τα πάντα»: πρόκειται για δύο τόμους με συνολικό βάρος 14 κιλά και 2.000 σελίδες.

Ανάμεσα σε αυτές βρίσκει κανείς ανθρώπους που πίνουν σε γεμάτα μπαρ, που κουβεντιάζουν αμέριμνοι – ή φαινομενικά αμέριμνοι – στους δρόμους και τους κήπους των σπιτιών, καθώς και ανθρώπους που διαδηλώνουν, χτίζουν οδοφράγματα και εκσφενδονίζουν μολότοφ. Ο Περές δεν ήθελε να αφήσει απέξω ούτε τις μικρές στιγμές της μεσαίας και ανώτερης τάξης.

Γι’ αυτό στο λεύκωμα χώρεσαν στιγμιότυπα από το κυνήγι της αλεπούς, ανθοκομικές εκθέσεις, τουρνουά μπόουλινγκ και αγώνες κρίκετ. Ας πούμε ότι έτσι ανοίγεται ένα παράλληλο σύμπαν στη Βόρεια Ιρλανδία της βίας και των Ταραχών ή Επεισοδίων, όπως αποδόθηκε κατά καιρούς ο όρος «The Troubles» που αναφέρεται σε εκείνη την περίοδο. Οπως συνήθως συμβαίνει, την ώρα που εμείς κοιτάζαμε τη μεγάλη εικόνα, η καθημερινότητα έτρεχε με τους δικούς της ρυθμούς μαζί με εκείνους της καταστροφής.

Η αφήγηση διαρθρώνεται γύρω από 22 σχεδόν μυθιστορηματικές ημέρες: ημέρες του αγώνα, ημέρες των φόνων, ημέρες του πένθους, αλλά επίσης ημέρες κανονικές και ειρηνικές. Αυτή η διάσπαση της χρονολογίας και του περιεχομένου μπορεί να είναι αποπροσανατολιστική, ίσως και επίτηδες, καθώς οι εικόνες κυλούν ορμητικά, για να ξαναγίνουν ήρεμες και μετά προκλητικές, άμεσες, συναρπαστικές. Η πρόθεση του φωτογράφου είναι να δείξει «τη φύση και τη δομή του χρόνου» σε μια περίοδο διαρκούς σύγκρουσης.

Η Ματωμένη Κυριακή

«Ξέρω ότι κάποια στιγμή φωτογράφιζα και έκλαιγα ταυτόχρονα» θα πει ύστερα από χρόνια ο Περές. «Νομίζω ότι ήταν όταν είδα νεκρό τον Μπάρνι ΜακΓκούγκαν». Επρόκειτο για ένα από τα θύματα της λεγόμενης Ματωμένης Κυριακής το 1972 στο Ντέρι, όταν συνολικά 26 άτομα πυροβολήθηκαν από τα μέλη του 1ου Τάγματος του Βρετανικού Συντάγματος Αλεξιπτωτιστών. Τριάντα οχτώ χρόνια αργότερα, στις 15 Ιουνίου 2010, δημοσιοποιήθηκε το επίσημο πόρισμα για τα γεγονότα, έπειτα από μακρόχρονη και ενδελεχή έρευνα υπό την εποπτεία του πρώην δικαστή του Ανώτατου Δικαστηρίου λόρδου Σεβίλ του Νιούντιγκεϊτ (Εκθεση Σεβίλ). Σύμφωνα με την Εκθεση, κανένα από τα θύματα δεν έφερε την παραμικρή ευθύνη, ενώ τα γεγονότα δεν μπορούν να χαρακτηριστούν δικαιολογημένα. Ως κομμάτι των αποδεικτικών στοιχείων για την Εκθεση είχαν χρησιμοποιηθεί οι φωτογραφίες του Περές.