Η ιδεολογία της «τζιχάντ»

Μετά τις τελευταίες εξελίξεις στο Αφγανιστάν και την εμμονή και διάρκεια που δείχνουν οι μαχητές του Ισλάμ για την επιδίωξη των στόχων τους, αξίζει να αναζητήσουμε τις ιδεολογικές βάσεις του αγώνα τους (τζιχάντ) για να καταλάβουμε τα κίνητρα και τον χαρακτήρα τους. Υπάρχει εκτεταμένη βιβλιογραφία πάνω στον τρόπο που βλέπουν την ιδεολογία του αγώνα για την επικράτηση του Ισλάμ (τζιχάντ) οι οπαδοί του. Θα επιχειρήσω εδώ μια σύνοψη. Η τζιχάντ είναι δύο ειδών. Η «επιθετική», που αφορά την απόκτηση εδαφών και ζωτικού χώρου και στοχεύει στην επέκταση και διάδοση της ισλαμικής πίστης. Και η «αμυντική», που σχετίζεται με την υπεράσπιση των εδαφών και της κοινωνίας του Ισλάμ (ούμα) από εχθρική εισβολή, κατάκτηση, υπονόμευση, εσωτερική διάβρωση ή αναταραχή που διακινδυνεύει την ομαλή λειτουργία της κοινωνίας, τις παραδοσιακές της ιεραρχίες και τις κυρίαρχες μουσουλμανικές αξίες. Ενας αντίπαλος, μια κοινωνία δηλαδή απίστων – που δεν ανήκει στον «κόσμο του Ισλάμ» (Νταρ αλ Ισλάμ) αλλά στον «κόσμο του πολέμου» (Νταρ αλ Χαρμπ), που δεν είναι ακόμη μουσουλμάνοι -, κινδυνεύει να υποστεί και επιθετική και αμυντική τζιχάντ. Στην πρώτη περίπτωση, αυτό θα συμβεί όταν οι δυνάμεις του Ισλάμ αποφασίσουν να επεκταθούν σε εδάφη ελεγχόμενα από τους απίστους – μέσω πολεμικών επιχειρήσεων ή με μαζική μετανάστευση (haijiria). Στη δεύτερη, όταν εδάφη του Ισλάμ βρεθούν κάτω από τον έλεγχο ή την ενοχλητική παρουσία στρατευμάτων των απίστων (Αφγανιστάν, Ιράκ, Σαουδική Αραβία στη διάρκεια Πολέμου στον Κόλπο). Ευρύτερη ερμηνεία αυτής της δεύτερης περίπτωσης περιλαμβάνει κατάληψη εξουσίας από σιίτες (λ.χ. στην Υεμένη, Αλαουίτες στη Συρία, ΒΑ Συμμαχία στο Αφγανιστάν, πιθανό ενδεχόμενο σιιτών στο Μπαχρέιν και το Κατάρ). Στην πρώτη περίπτωση (επιθετική), χρειάζεται η κατηγορηματική εντολή κάποιου ηγέτη (σεΐχη). Στη δεύτερη (αμυντική), αποτελεί αυτόματη υποχρέωση κάθε μουσουλμάνου.

Ο τρόπος αντίληψης του κόσμου πηγάζει από τα κείμενα των θεωρητικών και των ηγετών του μαχητικού Ισλάμ. Σύμφωνα με την ιστοσελίδα Αλ Κιμάχ, μελών της οργάνωσης Αλ Σαμπά (Σομαλία), «η ιδεολογία μας διαδίδεται, δόξα τον Αλλάχ, και όλοι οι νέοι της ούμα (κοινότητας) την ενστερνίζονται, γιατί είναι η ιδεολογία του Ισλάμ, και όχι μόνο της Αλ Κάιντα». Σύμφωνα με τον Αλ Ζαρκάουι, πρώην ηγέτη της Αλ Κάιντα στο Ιράκ και μέντορα του Αλ Μπαγκνταντί, μετέπειτα ηγέτη του ISIS: «Οι Αμερικανοί νομίζουν πως πολεμάμε για το χρήμα και τη δόξα – και δεν καταλαβαίνουν πως οι αρτηρίες μας είναι γεμάτες από την ιδεολογία της τζιχάντ. Ακόμα κι αν φτάσουν στον Αλ Ζαρκάουι… υπάρχει ένα εκατομμύριο νέοι Αλ Ζαρκάουι, γιατί η ούμα μας είναι η ούμα της τζιχάντ, και η τζιχάντ βρίσκεται στην κορυφή της ιεραρχίας της θρησκείας μας».

Οταν σκοτώθηκε ο εμβληματικός ηγέτης της Αλ Κάιντα στη Σαουδική Αραβία, Ανουάρ αλ Αουλάκι, η Αλ Κάιντα ανακοίνωσε: «Οι Αμερικανοί σκότωσαν τον σεΐχη Ανουάρ, αλλά δεν μπορούν ποτέ να σκοτώσουν την ιδεολογία του». Ενα «Βιβλίο της Τζιχάντ» που γράφτηκε το 1411 από τον Ιμπν Νουχάας θεωρήθηκε η αυθεντικότερη ιδεολογική έκφραση του αγώνα και μοιραζόταν στους αφγανούς μουτζαχεντίν από τις πρώτες ακόμα φάσεις των συγκρούσεων με τους Σοβιετικούς! Η τζιχάντ αποτελεί υποχρέωση κάθε μουσουλμάνου, η επιθετική από τη στιγμή που θα κηρυχθεί. Απλοί λοιπόν φιλήσυχοι άνθρωποι μπορεί να μετατραπούν ξαφνικά σε αιματοβαμμένους μαχητές – μόλις δοθεί και λάβουν το μήνυμα.

Ο περίφημος Αμπντάλα Αζάμ, θεωρητικός ηγέτης των εξεγερμένων στο Αφγανιστάν και ιδρυτής της ακραίας Λασκάρ – ι – Ταϊμπά στο Πακιστάν, τόνιζε: «Η τζιχάντ είναι ενσωματωμένη στην ουσία της πίστης. Δεν μπορεί να χωριστεί από την ύπαρξη της θρησκείας… Είναι ο τελειότερος τρόπος λατρείας για να φθάσεις στα ανώτερα επίπεδα (παράδεισο)… Αν αγνοήσεις την τζιχάντ είναι σαν να εγκαταλείπεις τη νηστεία και την προσευχή»! Σύμφωνα μάλιστα με τον μεγάλο ιστορικά θεωρητικό του Ισλάμ, τον Σαγίντ Κουτμπ: «Οποιος φθάσει στον θάνατο χωρίς να έχει πολεμήσει για την τζιχάντ, ή να έχει αποφασίσει να το κάνει, τελειώνει τη ζωή του μέσα στην υποκρισία». Ετσι, μπορεί να καταλάβει κανείς την οριοθέτηση της σχέσης του απλού μουσουλμάνου με την τζιχάντ…