Αφγανιστάν – Ελπίδα στις μέρες της απελπισίας

Τη συνείδηση του στρατευμένου πολίτη, ο Ματιουλάχ Βεζά την ένιωσε να γεννιέται μέσα του σε ηλικία 11 χρόνων, το 2003, όταν είδε το σχολείο που είχε οικοδομήσει ο πατέρας του στην περιοχή Μαρούφ της Κανταχάρ να τυλίγεται στις φλόγες. Ηταν το πρώτο δημόσιο σχολείο της Κανταχάρ, διέθετε μάλιστα τμήμα και για κορίτσια.

Ο πατέρας του ήταν ένας θαρραλέος φύλαρχος Παστούν. Οι Ταλιμπάν είχαν θεωρητικά ηττηθεί από διετίας. Μία μέρα όμως, «γενειοφόροι» κατέφτασαν στο σχολείο και έκαψαν τα πάντα – βιβλία, τετράδια, φωτογραφίες. Η οικογένεια αναγκάστηκε να καταφύγει στο Σπιν Μπολντάκ, μία άλλη πόλη της Κανταχάρ. Εκεί, ο πατέρας του Βεζά άνοιξε ένα νέο σχολείο.

Πριν καλά καλά μπει στην εφηβεία, ο Ματιουλάχ έδωσε στον εαυτό του την υπόσχεση να συνεχίσει το πατρικό έργο. Και πράγματι, τελειώνοντας το σχολείο στην Καμπούλ, ίδρυσε με τη βοήθεια του αδελφού του μία ΜΚΟ αφιερωμένη στην εκπαίδευση, την Pen Path.

Στόχος, να ξανανοίξουν τα σχολεία που είχαν κλείσει οι Ταλιμπάν, να ιδρυθούν πολύ περισσότερα, να αποκτήσουν πρόσβαση στην εκπαίδευση οι μικρές Αφγανές, να καταπολεμηθεί η διαφθορά, να αλλάξουν οι νοοτροπίες: «περιοδεύοντας στις επαρχίες, συνειδητοποιήσαμε γρήγορα πως τα χρήματα που προόριζε η νέα κυβέρνηση για την παιδεία συχνά χρησιμοποιούνταν για άλλους σκοπούς. Επικεντρωθήκαμε λοιπόν στα φτωχότερα και πιο απομακρυσμένα χωριά». Εκεί όμως έπρεπε να αντιμετωπίσουν τον φόβο των κατοίκων, που είχαν πειστεί πως η μόρφωση είναι «χαράμ», κάτι αμαρτωλό και απαγορευμένο. «Για να τους καθησυχάσουμε, δουλεύαμε ανέκαθεν χέρι χέρι με τους φυλάρχους και τους τοπικούς σεΐχηδες».

Με τον καιρό, η Pen Path απέκτησε ένα δίκτυο 2.400 εθελοντών, ανάμεσά τους και 400 γυναίκες, σε ολόκληρη τη χώρα, που πήγαιναν πόρτα πόρτα εξηγώντας στους ανήσυχους γονείς ότι το Ισλάμ ουδέποτε απαγόρευε την εκπαίδευση, ότι οι γυναίκες έχουν ίσο δικαίωμα στη γνώση. «Το Κοράνι λέει: «πρέπει να υπερασπιστείς το σπίτι σου». Εμείς τους λέμε: «το σχολείο είναι το δεύτερο σπίτι σου. Πρέπει να το προστατεύσεις»».

Περισσότερα από 100 σχολεία άνοιξε η Pen Path τα τελευταία 12 χρόνια στο Αφγανιστάν, 57.000 παιδιά, ανάμεσά τους 20.000 κορίτσια, φοίτησαν σε αυτά. Το 2010, ο Ματιουλάχ αποφάσισε να ανοίξει και βιβλιοθήκες, για να καταστεί το διάβασμα προσβάσιμο σε όλους.

«Τα βιβλία πρέπει να αντικαταστήσουν τα τουφέκια!», επαναλάμβανε σε όσους τον αμφισβητούσαν. Λάνσαρε λοιπόν στα κοινωνικά δίκτυα την εκστρατεία #1book4peace, Ενα Βιβλίο για την Ειρήνη, συνολικά δωρήθηκαν κάπου 330.000 βιβλία, άνοιξαν καμιά τριανταριά βιβλιοθήκες. Κι ας σκόνταφταν συνέχεια οι εθελοντές της Pen Path στις παλιές πατριαρχικές παραδόσεις – ο Ματιουλάχ θυμάται πάντα εκείνη τη μέρα στο Παντζάουι που ξέσπασε σάλος μόνο και μόνο επειδή γράφονταν τα ονόματα όλων των επισκεπτών στο μητρώο της νέας βιβλιοθήκης, με το επιχείρημα πως η ταυτότητα των γυναικών δεν πρέπει να αποκαλύπτεται.

Οι Ταλιμπάν ανακατέλαβαν το Σπιν Μπολντάκ, την έδρα του Ματιουλάχ Βεζά, στις 14 Ιουλίου, έναν ολόκληρο μήνα πριν γίνουν κυρίαρχοι και στην Καμπούλ. Αρκετά μέλη της Pen Path έσπευσαν να εγκαταλείψουν τη χώρα. Δύο τουλάχιστον μέλη της οργάνωσης, ανάμεσά τους και ένας παλιός αστυνομικός του Σπιν Μπολντάκ, δολοφονήθηκαν από Ταλιμπάν. «Δεν πρόκειται να φύγω!», επέμεινε ο ίδιος ο Βεζά μιλώντας, μέσω WhatsApp, στην ανταποκρίτρια της γαλλικής «Le Figaro» στην Κωνσταντινούπολη.

«Ούτε συζήτηση να εγκαταλείψω είκοσι χρόνια ανοικοδόμησης και αντίστασης… Η μόνη λύση είναι η εκπαίδευση. Αν φύγω, ποιος θα μείνει εδώ να ασχοληθεί;». Το Αφγανιστάν είναι βυθισμένο στο χάος και την αβεβαιότητα, και εντούτοις ο Βεζά συνεχίζει να προετοιμάζει την επιστροφή στο σχολείο, να σχεδιάζει το άνοιγμα νέων σχολείων, να πολλαπλασιάζει τις συναντήσεις με τους φυλάρχους και τις συσκέψεις με τις ομάδες του, ομάδες μικτές, αποτελούμενες από άνδρες και γυναίκες.

Εκπρόσωπος των Ταλιμπάν διαβεβαίωσε στις 17 Αυγούστου πως οι Αφγανές θα μπορούν να σπουδάζουν, από το δημοτικό έως και το πανεπιστήμιο, στις πόλεις που ανακατέλαβαν πρώτες ωστόσο οι ισλαμιστές απαγόρευσαν εκ νέου σε κορίτσια και γυναίκες να βγαίνουν μόνες στον δρόμο, ζητούν μάλιστα από τους πατεράδες τα ονόματα των νεότερων θυγατέρων τους προκειμένου να τις παντρέψουν με μαχητές τους.

«Το μέλλον είναι αβέβαιο, αλλά δεν υπάρχει περίπτωση να εγκαταλείψω τη δουλειά μου!», λέει ο Βεζά. «Πάντα εργαζόμουν προς το συμφέρον της χώρας μου. Δεν δέχομαι χρήματα από διεθνείς οργανώσεις, ουδέποτε δούλεψα για την κυβέρνηση, δεν έχουν τίποτα να μου προσάψουν», προσθέτει και ας ξέρει πως το όνομά του βρίσκεται εδώ και μήνες στη μαύρη λίστα.

«Κάθε πρωί που ξυπνάω», έγραφε προχθές στον λογαριασμό του στο Τwitter σε άψογα αγγλικά, βρίσκω στο τηλέφωνό μου πολλά μηνύματα από φίλους που με ρωτούν αν είμαι ασφαλής, και αν η δουλειά μου είναι ασφαλής. Τους λέω πάντα πως μια μέρα θα με σκοτώσουν. Το να δίνω μάχη όμως για την εκπαίδευση των νέων κοριτσιών και αγοριών είναι ο σκοπός της ζωής μου και δεν πρόκειται να σταματήσω».