Η επόμενη μέρα ενός Αφγανιστάν χωρίς ξένες δυνάμεις

Η ιστορία θα σημειώσει ότι η 31^η Αυγούστου 2021 ήταν η πρώτη μέρα μετά από σχεδόν 20 χρόνια όπου στο Αφγανιστάν δεν θα υπάρχουν ξένες δυνάμεις. Θα είναι επίσης η πρώτη μέρα όπου την εξουσία θα την έχουν πλήρως αυτοί που πριν από 20 χρόνια εκδιώχθησαν από αυτή, με την εκκίνηση του «πόλεμου κατά του τρόμου». Θα είναι τέλος η πρώτη μέρα που ούτε οι ΗΠΑ, ούτε οι σύμμαχοί τους, θα έχουν στρατεύματα ή κάποιου είδους στρατηγική παρουσία σε περιοχή που αποτελεί στρατηγικό μήλο της έριδας από τον 19^ο αιώνα.

Όμως, η νέα κατάσταση δημιουργεί νέες προκλήσεις για αυτούς που διαχειρίζονται την εξουσία στην Καμπούλ και οι οποίοι βρέθηκαν να την διαχειρίζονται πιο γρήγορα και από ό,τι οι ίδιοι υπολόγιζαν.

Η διαδικασία σχηματισμού κυβέρνησης

Το πρώτο βήμα θα είναι η διαδικασία σχηματισμού κυβέρνησης στο Αφγανιστάν. Εδώ το κλειδί θα είναι το πόσο «συμπεριληπτική» θα είναι αυτή. Οι Ταλιμπάν έχουν δείξει ότι αυτό που προκρίνουν δεν είναι τόσο να μοιραστούν την εξουσία με άλλες παρατάξεις όσο να δείξουν ότι μπορούν να εκπροσωπήσουν το σύνολο του Αφγανιστάν, χώρα με εξαιρετικά σύνθετη εθνολογικά παράδοση και γι’ αυτό συζητούν με άλλα πολιτικά κόμματα και εθνοτικές ομάδες, για μια κυβέρνηση με πυρήνα τη δική τους ηγεσία. Η διαδικασία σχηματισμού κυβέρνησης είναι κρίσιμη για να μπορέσουν να διεκδικήσουν διεθνή αναγνώριση, κάτι που με τη σειρά του θα απελευθερώσει τη διεθνή βοήθεια (αλλά και τους πόρους της αφγανικής κεντρικής τράπεζας) ώστε να αποφευχθεί μια πλήρης οικονομική κατάρρευση και μια ανθρωπιστική κρίση. Ούτως ή άλλως είχαν κάνει σαφές ότι δεν επρόκειτο να ανακοινώσουν κυβέρνηση πριν την αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων.

Η διαδικασία συγκρότησης της κυβέρνησης είναι σημαντική και για να μπορέσει να υπάρξει λειτουργία κρατικού μηχανισμού, ξεκινώντας από τη διαμόρφωση των στρατιωτικών και αστυνομικών δυνάμεων και την ένταξη και των ίδιων των ενόπλων Ταλιμπάν σε αυτή τη δομή. Ούτως ή άλλως τα ζητήματα ασφάλειας είναι η πρώτη προτεραιότητα, μετά και από τις επιθέσεις στην Καμπούλ. Καθόλου τυχαίο ότι στο αεροδρόμιο εμφανίστηκαν οι «ειδικές δυνάμεις» των Ταλιμπάν σε μια εικόνα που προσπαθούσε να μην παραπέμπει σε «αντάρτικο».

Ας σημειώσουμε εδώ ότι η ηγεσία των Ταλιμπάν, ένα μέρος της οποίας ήταν εγκατεστημένο στη Ντόχα και είχε συχνή επικοινωνία με πολιτικούς και διπλωμάτες άλλων χωρών, έχει πλέον μεγαλύτερη εμπειρία αυτών των ζητημάτων και κυρίως μεγαλύτερη επίγνωση των σημείων στα οποία θα επικεντρώσει η «διεθνής κοινότητα».

Το ζήτημα των άλλων ενόπλων ομάδων

Πέραν της συνεχιζόμενης σύγκρουσης στην επαρχία Παντσίρ, το βασικό ερώτημα ασφαλείας για τους Ταλιμπάν οι ένοπλες ομάδες που δρουν στο έδαφος του Αφγανιστάν, ξεκινώντας από το Ισλαμικό Κράτος του Χορασάν και οι οποίες θα ήθελαν να υπονομεύσουν τη δυνατότητά τους να συγκροτήσουν διακυβέρνηση. Ας μην ξεχνάμε ότι στα χρόνια που πέρασαν οι αμερικανικές δυνάμεις και ιδίως η CIA έδωσαν μεγάλη έμφαση στην εκπαίδευση και τον εξοπλισμό πολιτοφυλακών για την αντιμετώπιση των Ταλιμπάν και άλλων ενόπλων οργανώσεων που αντιστέκονταν στην εισβολή. Αυτό γεννά έναν επιπλέον φόβο για το πώς θα μπορούσε να συμπεριφερθεί αυτό το ένοπλο δυναμικό, ενώ δεν είναι τυχαίο ότι η Ρωσία έχει υποστηρίξει ότι υπάρχουν ενδείξεις για συνεργασία του ISIS-K με ξένες δυνάμεις.

Επιπλέον, οι Ταλιμπάν γνωρίζουν ότι η Κίνα, η Ρωσία και το Ιράν, σε μεγάλο βαθμό θα σταθμίσουν ιδιαίτερα το εάν θα αποτραπεί η δράση ένοπλων ισλαμικών οργανώσεων εναντίον τους, με ορμητήριο το έδαφος του Αφγανιστάν. Πάντως δεν είναι τυχαίο ότι στην πορεία τους προς την Καμπούλ, οι Ταλιμπάν έδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον στο να ελέγξουν τα συνοριακά περάσματα, θέλοντας να στείλουν το μήνυμα ότι άσκηση εξουσίας από τη μεριά τους σημαίνει ελεγχόμενα σύνορα προς τις γειτονικές χώρες.

Η ανάγκη συνεννόησης με τις ΗΠΑ

Παρότι οι ΗΠΑ αποχώρησαν από το Αφγανιστάν, εντούτοις θέλουν να εξασφαλίσουν και την ομαλή αποχώρηση όσων αμερικανών έμειναν πίσω, όπως και των συνεργατών τους για τους οποίους ζητούν ασφαλή δίοδο και βέβαια έχουν το ζήτημα των αντιποίνων κατά του Ισλαμικού Κράτους. Αντιποίνων που μέχρι τώρα, επειδή στηρίχτηκαν στην «πεπατημένη» των drones, είχαν ως αποτέλεσμα και θανάτους αμάχους. Οι ΗΠΑ είναι προφανές ότι με τον έναν ή τον άλλο τρόπο και στο βαθμό που δεν έχουν πια την ίδια τη δυνατότητα συλλογής πληροφοριών, θα πρέπει να αναζητήσουν κάποια συνεννόηση με τους Ταλιμπάν.

Την ίδια στιγμή και οι Ταλιμπάν θέλουν να εξασφαλίσουν έναν κρίσιμο βαθμό αναγνώρισης και ανοχής από τις ΗΠΑ, ιδίως όταν αυτό θα είναι σημαντικό και για ζητήματα όπως η απελευθέρωση πλευρών της διεθνούς οικονομικής βοήθειας.  Βέβαια, το εάν και το πώς της αναγνώρισης της νέας κατάστασης στο Αφγανιστάν θα πάρει τη μορφή των κανονικών διπλωματικών σχέσεων είναι κάτι που θα φανεί το επόμενο διάστημα, εάν σκεφτούμε ότι π.χ. ακόμη και τώρα οι ΗΠΑ δεν έχουν τυπικές διπλωματικές σχέσεις με το Ιράν (επικοινωνούν μέσω της Πακιστανικής Πρεσβείας στη Ουάσιγκτον και της Ελβετικής Πρεσβείας στην Τεχεράνη).

Το ζήτημα της συνεννόησης με Ρωσία και Κίνα

Η Κίνα και η Ρωσία, που έχουν διατηρήσει διπλωματικές αποστολές στην Καμπούλ και έχουν συζητήσει με τους Ταλιμπάν σε διάφορα επίπεδα, επίσης έχουν κάνει σαφές ότι η αναγνώριση περιλαμβάνει εγγυήσεις ασφάλειας. Ταυτόχρονα, είναι σαφές ότι όσο η Δύση θα παραμένει αμήχανη απέναντι στη νέα κατάσταση, η διαπραγματευτική τους βαρύτητα θα είναι μεγαλύτερη, ιδίως εάν αυτό αρχίσει να μετατρέπεται και σε μια προοπτική συμπερίληψης του Αφγανιστάν σε δρόμους επενδύσεων και διεθνών συναλλαγών.