Γιατί το Κατάρ διατηρεί στενούς δεσμούς με τους Ταλιμπάν

Μόλις πριν λίγες ημέρες ο Αμερικανός πρόεδρος εξέφραζε τηλεφωνικά τις ευχαριστίες του στον εμίρη του Κατάρ, Ταμίν μπιν Χαμάντ αλ Θάνι για την γενναιόδωρη υποστήριξη της χώρας του στις επιχειρήσεις απεγκλωβισμού. Αλλά δεν έμεινε μόνο εκεί. Τον ευχαρίστησε για την στήριξη στις ενδοαφγανικές συζητήσεις ακόμη κι αν αυτές απέτυχαν μετά την κατάληψη της εξουσίας από τους Ταλιμπάν. Αλλά στη Γερμανία το Κατάρ επικρίθηκε, γιατί την περασμένη εβδομάδα ο μουλάς Αμπντούλ Γκάνι Μπαραντάρ, ο νέος ισχυρός πολιτικός αρχηγός των Ταλιμπάν, πέταξε στην Κανταχάρ με στρατιωτικό αεροσκάφος, που έφερε τα διακριτικά της πολεμικής αεροπορίας του Κατάρ.

Επικρίνεται ότι στηρίζει τη διεθνή τρομοκρατία

Το ότι η χώρα διατηρεί σχέσεις με τους Ταλιμπάν δεν είναι νέο. Καταρχήν, το 2013 τους επέτρεψε να ανοίξουν γραφείο στη Ντόχα με τη στήριξη και την παράκληση της αμερικανικής κυβέρνησης υπό τον Μπάρακ Ομπάμα. Τότε η Ουάσιγκτον αναζητούσε κάποιο χώρο για διαπραγματεύσεις με τους ισλαμιστές με θέμα τις προετοιμασίες για την αποχώρηση των στρατιωτικών δυνάμεων από το Αφγανιστάν. «Οι Αμερικανοί φαίνεται ότι διαπίστωσαν ότι δεν πρόκειται να επιτευχθεί κάποια σαφής στρατιωτική νίκη και θέλησαν συμπεριλάβουν τους Ταλιμπάν ως τμήμα πολιτικής λύσης», υποστηρίζει η Ελχάμ Φακχρό από την Διεθνή Ομάδα Κρίσης (International Crisis Group).  Από το 2018 ο Μπαραντάρ είναι επικεφαλής της αντιπροσωπείας των Ταλιμπάν στο Κατάρ και ενεργεί ως επικεφαλής διαπραγματευτής τους στις συζητήσεις με τις ΗΠΑ και την πρώην αφγανική κυβέρνηση. Ειρωνεία της τύχης είναι ότι η CIA μεταξύ άλλων τον είχε συλλάβει, αλλά αφέθηκε ελεύθερος από φυλακή του Πακιστάν έπειτα από παράκληση των ΗΠΑ. Ο Μπαραντάρ ανήκει στα ιδρυτικά μέλη των Ταλιμπάν. Το 2020 υπέγραψε στη Ντόχα τη λεγόμενη συμφωνία ειρήνης με τις ΗΠΑ, που όμως η αστραπιαία ανάληψη της εξουσίας από τους Ταλιμπάν στην Καμπούλ την κατέστησε άνευ αξίας. Μετά την πτώση της Καμπούλ η Ντόχα προφανώς δεν βρίσκει τον λόγο γιατί θα ακολουθήσει μετριοπαθή εξωτερική πολιτική. Γι αυτό επικρίνεται ότι προωθεί τη διεθνή τρομοκρατία.

«Ορισμένοι μάλιστα υποστηρίζουν ότι με τον τρόπο που ενεργούν διπλωματικά, προσφέρουν κάτι σαν νομιμοποίηση στους Ταλιμπάν, που αλλιώς δεν θα είχαν», επισημαίνει η Φακχρό. Για παράδειγμα, ο τηλεοπτικός σταθμός Αλ Τζαζίρα με έδρα την Ντόχα τους δίνει εδώ και καιρό τη δυνατότητα να απευθύνονται στην κοινή γνώμη. Ακόμη και την είσοδό τους στο προεδρικό μέγαρο στην Καμπούλ μετέδωσε. «Το εμιράτο δείχνει να μην έχει δισταγμούς σε επαφές με διάφορους προβληματικούς παίκτες στην περιοχή» εκτιμά ο Γκίντο Στάινμπεργκ από το Ίδρυμα Επιστήμη και Πολιτική φέρνοντας ως παράδειγμα τους Αδελφούς Μουσουλμάνους και το Ιράν. Το Κατάρ προσφέρει εδώ και σχεδόν δύο δεκαετίες διαμεσολαβητικές υπηρεσίες στο πεδίο περιφερειακής πολιτικής, και το κάνει κυρίως, διότι θέλει να αναβαθμίσει την θέση του σε περιφερειακό επίπεδο. Στο παρελθόν ήταν εξαρτημένο από τη Σαουδική Αραβία, τις δεκαετίες του ’70 και του ’80 ήταν κάτι σαν προτεκτοράτο του. Από αυτόν τον σφιχτό εναγκαλισμό από τον μεγάλο γείτονα κατάφερε να απαγκιστρωθεί, αναλαμβάνοντας αυτοβούλως ρόλο διαμεσολαβητή.

Εξασφάλιση της ύπαρξής του

Πριν λίγες ημέρες ο υπουργός Εξωτερικών του Κατάρ, σεΐχης Μοχάμεντ μπιν Αμπντουλραχμάν αλ Θάνι, είπε ότι σε σχέση με την κατάσταση στο Αφγανιστάν, το εμιράτο κρατά ουδέτερη θέση. Αλλά τόσο ουδέτερη δεν είναι, γιατί το γραφείο των Ταλιμπάν στην Ντόχα δεν έγινε μόνο από αγάπη για τους Αμερικανούς. «Το Κατάρ έχει ισχυρή εξάρτηση από την προστασία των ΗΠΑ» υποστηρίζει ο Στάινμπεργκ. «Οι Αμερικανοί διατηρούν μεγάλη αεροπορική βάση στο Αλ Ουντέιντ, και το Κατάρ θέλει να παραμείνει, γιατί φοβάται τη δύναμη των γειτόνων του». Με την εξωτερική πολιτική του και τις σχέσεις τους με εξτρεμιστικές ομάδες το εμιράτο δεν διατηρεί φιλίες στην περιοχή. Είναι ενδεικτικό ότι το 2017 Σαουδική Αραβία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Μπαχρέιν και Αίγυπτος αποφάσισαν να το μποϊκοτάρουν. Η διαμάχη φαίνεται ότι ανήκει στο παρελθόν, αλλά τα προβλήματα παραμερίστηκαν, δεν λύθηκαν.Για τις χώρες της Δύσης ο διαμεσολαβητικός του ρόλος του προσδίδει στη χώρα αυξανόμενη αξία» θεωρεί η Ελχάμ Φάκχρο. Αλλά πόση επιρροή ασκεί το Κατάρ στους Ταλιμπάν; Δεν είναι και τόσο σαφές. Γιατί οι σχέσεις του με την εξτρεμιστική ομάδα δεν ήταν πάντα ανέφελες. Αρχικά το Κατάρ δεν άφηνε τους Ταλιμπάν να υψώσουν τη σημαία τους στην έδρα τους στη Ντόχα και τους εμπόδιζε να τοποθετήσουν απέξω την επιγραφή «Ισλαμικό Εμιράτο Αφγανιστάν». Όταν το 1996 τελικά το ανακήρυξαν, δεν το αναγνώρισε η Ντόχα ποτέ.

Επίσημα το Κατάρ κατοικείται κυρίως από Ουαχαμπίτες και διατηρεί σχέσεις με διάφορες εξτρεμιστικές ομάδες. «Αλλά ασφαλώς δεν είναι στο συμφέρον του να κυβερνήσουν οπωσδήποτε οι Ταλιμπάν» λέει ο Γκίντο Στάινμπεργκ. «Το ενδιαφέρον του εστιάζεται σε ρόλο διαμεσολαβητή για να μπει στον γεωγραφικό χάρτη της περιφερειακής πολιτικής, και, γιατί όχι, και της παγκόσμιας. Μόνο έτσι θα κεντρίσει το ενδιαφέρον της Δύσης, αλλά και της Κίνας και της Ρωσίας υπέρ της μακροημέρευσής του ως ανεξάρτητο κράτος. Εκεί έγκειται και η κινητήρια δύναμη της εξωτερικής του πολιτικής, γιατί ορισμένοι γείτονες, όπως η Σαουδική Αραβία, δεν συμφωνούν οπωσδήποτε ότι έχει λόγο ύπαρξης». Παρά τις επικρίσεις για την πολιτική του Κατάρ, υπάρχουν και χώρες της Δύσης που εκτιμούν τις υπηρεσίες του και τις σχέσεις του με τους Ταλιμπάν. Ο Μάρκους Πότσελ, Γερμανός πρέσβης στο Αφγανιστάν, βρίσκεται συχνά στη Ντόχα για επαφές με τους Ταλιμπάν, όπως έγινε κι αυτήν τη φορά. Αλλά και η ΕΕ φαίνεται ότι θα κάνει χρήση των καλών σχέσεων των Καταριανών με τους Ταλιμπάν.

Ντιάνα Χοντάλι

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου