Το «Ασίκικο Πουλάκη» του Μίκη Θεοδωράκη και του Μιχάλη Γκανά

Ασίκικο πουλάκι

Φωτιά στη Σμύρνη και στα μάτια μου καπνός,
κι ώσπου να ρίξει μια βροχή ο ουρανός,
ένα κορίτσι σε παλιά φωτογραφία,
θα κλαίει χρόνια τους νεκρούς του καθενός.

Κομμένοι δρόμοι και η θάλασσα θηλιά,
κι ας ήταν κάποτε ανάσα κι αγκαλιά,
γεμάτη τώρα από φράγκικα καράβια,
και ξένους ναύτες, που φυλάνε τα σκαλιά.

Ασίκικο πουλάκι με μια φτερούγα,
πού βρήκες δέντρο να κρυφτείς,
τόπο να σταθείς…
Ασίκικο τραγούδι, γαρύφαλλο πληγή,
ένας λυγμός σε γέννησε,
κι έγινες κραυγή.

Ζωή που τρέμει σαν το ψάρι στη στεριά,
ποιος θα μαζέψει από τους δρόμους τα παιδιά,
ληστές αρπάζουν και Πιλάτοι τα δικάζουν,
και τρομαγμένα τα πουλάν στην αγορά.

Καμένα σπίτια και μια σπίθα στην καρδιά,
μα η Ελλάδα όπως πάντα μακριά,
όποιος γλιτώσει τη φωτιά και το μαχαίρι,
θα βρει μια μάνα που θυμίζει μητριά.

*Το ανωτέρω τραγούδι υπήρξε καρπός της πρώτης δισκογραφικής συνεργασίας του Μίκη Θεοδωράκη με τον Βασίλη Λέκκα, που κυκλοφόρησε το 1996 (τίτλος του άλμπουμ «Ασίκικο Πουλάκη»). Τις μουσικές του Μίκη είχε ντύσει ποιητικά ο σπουδαίος Μιχάλης Γκανάς, ενώ την ενορχήστρωση είχε αναλάβει ο Γιάννης Σπάθας.

Για τη συνεργασία αυτήν, αλλά και για τον «ασίκικο ρυθμό», ο αείμνηστος Θεοδωράκης είχε δηλώσει τα εξής τον Αύγουστο του 1995:

Ένα από τα ωραιότερα δώρα για τα 70 μου χρόνια —ίσως το ωραιότερο— είναι αυτός ο δίσκος, που έγινε με την αγάπη και το ταλέντο τριών φίλων καλλιτεχνών, του Γιάννη Σπάθα, του Βασίλη Λέκκα και του Μιχάλη Γκανά.

Η σειρά δεν είναι αξιολογική, αλλά χρονολογική. Ο Σπάθας συμμετείχε στην εγγραφή του «Διόνυσου», όπου και πρωτοάκουσε τους Δρόμους και τους Ασίκικους. Πάνε από τότε πάνω από δέκα χρόνια. Στη συνέχεια, στις περιοδείες που κάναμε μαζί στην Ελλάδα, Ευρώπη και ΗΠΑ, παρουσιάζαμε μια σειρά Ασίκικους μόνο με την ορχήστρα. Όταν ο Λέκκας ήρθε κοντά μου τους τελευταίους μήνες, μίλησε με τον Σπάθα για ενδεχόμενο δίσκο μαζί μου, κι έτσι οι Δρόμοι και οι Ασίκικοι ξαναβγήκαν στο φως. Ο εξαίρετος ποιητής Μιχάλης Γκανάς ήρθε να προστεθεί στην ομάδα, για να ντύσει ποιητικά τα παράξενα ακούσματα.

Όταν συναντηθήκαμε στο σπίτι μου για πρώτη φορά όλοι μαζί, τους έδειξα τη φωτογραφία των Πουλάκηδων, βγαλμένη στον Τσεσμέ (Κρήνη) της Μικρασίας λίγα χρόνια πριν την Καταστροφή, και τους είπα «Ο δίσκος πρέπει να βαπτιστεί Ασίκικο Πουλάκη (το «κη» με ήτα) για να φανεί η ρίζα της έμπνευσης». Πράγματι για μένα είναι πολύ σημαντικό, γιατί οι υπόλοιπες μουσικές ρίζες, η κρητική, η λαϊκή, η ευρωπαϊκή, κυριάρχησαν μέσα στη μουσική μου, έτσι ώστε να αδικηθεί η μητρική, που —καλώς εχόντων των πραγμάτων— θα έπρεπε να είναι και η πιο δυνατή. Πρόκειται, λοιπόν, κατ’ αρχήν για την αποκατάσταση μιας «αδικίας». Και ακόμα, γιατί δε θα ’θελα να νομιστεί πως, έτσι στα καλά καθούμενα, μου ήρθε ν’ ασχοληθώ με τους Δρόμους. Όσο για τον Ασίκικο, αυτός είναι ρυθμός – χορός δικής μου φαντασίας. Του έδωσα μάλιστα αυστηρή φόρμα βασισμένη στη ρυθμική εναλλαγή και εξέλιξη του 3+2 και του 8+16. Έτσι έχουμε ένα πρώτο μέρος με 8 ή 16 μέτρα των 3/8. Ένα δεύτερο, όπου τα 3/8 εναλλάσσονται με τα 2/8. Και ένα τρίτο (κορύφωμα), όπου ανάμεσα στα 3/8 και τα 2/8 παρεμβάλλονται μέτρα των 3/16, πράγμα που δίνει ένα ξαφνικό τίναγμα στο ρυθμό, και γι’ αυτό και τον ονόμασα Ασίκικο, δηλαδή χορό για ασίκηδες, για λεβέντες. Ο ρυθμός αυτός, παντρεμένος με τους Δρόμους, μας πηγαίνει κατ’ ευθείαν στα παράλια της Μικρασίας, εκεί που κάποτε έλαμψε ο ελληνικός πολιτισμός, στη γλυκιά Ιωνία, τη ρίζα της μητέρας μου.