Οι τάφοι έγραφαν «Κανένας», «Παιδί» και «Αφγανός»

Αποστολή: Κώστας Κωνσταντίνου

Από το σημείο όπου στέκομαι, στην αρχή ενός αδιάφορου για τον περαστικό οικοπέδου με μια πρόχειρη περίφραξη, εκεί ακριβώς όπου τελειώνει στα βόρεια η πόλη, ο επισκέπτης μπορεί να φτάσει μέσα σε μία μόνο ώρα στο Ιράν.

Αν έχει προνοήσει και έχει εξασφαλίσει μια θεώρηση, μπορεί να περάσει τα σύνορα και σε άλλες τρεις ώρες από εκεί να κόβει βόλτες στο φημισμένο παζάρι του Ταμπρίζ, που εμείς το λέμε και Ταυρίδα, χαζεύοντας τα περίφημα χαλιά του ή ανακαλύπτοντας μουσεία, τεμένη και αρχαιολογικούς χώρους.

Οι ένοικοι αυτού του οικοπέδου πέρασαν όλοι από το Ταμπρίζ. Ομως κανείς τους δεν είχε τον χρόνο να δει τι υπήρχε εκεί. Αλλες ήταν οι προτεραιότητές τους, άλλες οι πρακτικές τους δυνατότητες σε σχέση με εμάς, όπως βέβαια και άλλα έγραψε η μοίρα για αυτούς. Ή αυτοί που έγραψαν τη μοίρα για αυτούς.

Στις στραβές και πρόχειρα τοποθετημένες τσιμεντένιες πλάκες διακρίνει κανείς τουρκικές αναγραφές ακόμα πιο ατημέλητες με άσπρη μπογιά. Λένε: «Αφγανός», «Κανένας» ή και «Παιδί Κανένας».

Δεν ήξερε ο νεκροθάφτης το «Αγνωστος» ή δεν ενδιαφερόταν για πιο κομψές διατυπώσεις; Δεν θα το μάθει μάλλον κανείς και ποτέ.

Οι επισκέπτες του χώρου, όπως μου εξήγησε και η μικρή σύρια πρόσφυγας η οποία εμφανίστηκε ξαφνικά, είναι πάντοτε ξένοι, όπως εγώ. Πάνω – κάτω την ίδια διαδρομή κάνουν με εμένα, απλά συνήθως, λέει, έχουν μεγάλες κάμερες.

Η μικρή, αν και δεν ξέρει να διαβάζει καλά, μαθήτρια ούσα της πρώτης τάξης του δημοτικού ακόμα, όπως μου δικαιολογήθηκε, μιλάει τα τουρκικά ίσως και καλύτερα από τον κούρδο πιθανότατα νεκροθάφτη – στο Βαν το 80% των κατοίκων είναι Κούρδοι άλλωστε – και είναι πρόθυμη να με απαλλάξει από την ταλαιπωρία της αναζήτησης κάποιας ταφόπλακας. Εάν της πω, λέει, τι ακριβώς ψάχνω, τις ξέρει όλες.

Ενα εξάχρονο παιδί που σίγουρα θυμάται την πατρίδα του περνάει την ώρα του ξεναγώντας ξένους δημοσιογράφους – κάπου διακριτικά ρωτάει εάν υπάρχει και κάνα κουτί μπισκότα – στους πρόχειρα σκαμμένους τάφους των «αζήτητων» του επόμενου προσφυγικού κύματος.

Στους τάφους Αφγανών οι οποίοι πέθαναν από τις κακουχίες ή και σκοτώθηκαν προσπαθώντας να περάσουν τα σύνορα με την Τουρκία, διασχίζοντας για μέρες ολόκληρες το Ιράν.

Τώρα πια τα σύνορα έχουν – σχεδόν – σφραγιστεί, η Τουρκία χτίζει τείχος για να σταματήσει τις ροές, το δε Ιράν κλείνει και αυτό τα δικά του σύνορα, λέγοντας πως οι 800.000 αφγανοί πρόσφυγες που ζουν εκεί είναι αρκετοί.

Εδώ, στην Tουρκία, ο αριθμός τους υπολογίζεται σε 400.000-500.000. Το «σχεδόν σφραγιστεί» πιο πάνω δεν έχει να κάνει με την αποπεράτωση του τείχους, όσο με τις δυνατότητες των διακινητών να μεταφέρουν μέσα από «τρύπες» στα περάσματα αυτής της μεγάλης ορεινής μεθορίου εκείνους των απελπισμένων οι οποίοι μπορούν να πληρώσουν για να φτάσουν στην Τουρκία.

Ελπίζοντας ότι από εκεί θα περάσουν στην Ευρώπη ή, για όσους γνωρίζουν την αλήθεια, ότι δεν πρόκειται να περάσουν ούτως ή άλλως, θα μπορέσουν να επιβιώσουν κάπως εδώ.

Οι περισσότεροι είναι έφηβοι και νεαροί άντρες οι οποίοι μετά την προέλαση των Ταλιμπάν τους τελευταίους μήνες έφυγαν από τη χώρα κυνηγημένοι, προσπαθώντας, όπως θα μου εξηγούσε αργότερα ένας από αυτούς, να ξεφύγουν από τη στρατολόγηση ή τον θάνατο για όσους αρνούνται.

Κάποτε όμως έρχονται και οικογένειες, νεαρά ζευγάρια περισσότερο με τα παιδιά τους. Κάποιοι φεύγουν για τις μεγαλύτερες – από το Βαν των 400.000 κατοίκων – πόλεις, κάποιοι μένουν εδώ και στις πλείστες των περιπτώσεων πια συλλαμβάνονται.

Εάν στο μεσοδιάστημα δεν προλάβουν να κάνουν αίτηση για άσυλο, που οι πλείστοι δεν ξέρουν καν τι είναι, απελαύνονται διά συνοπτικών διαδικασιών πίσω στο Ιράν, όπου η μεταχείρισή τους δεν είναι η καλύτερη.

3 εκατ. εκτοπισμένοι

Ο ΟΗΕ υπολογίζει πως οι αφγανοί εκτοπισμένοι στο εξωτερικό έχουν ξεπεράσει τα τρία εκατομμύρια, οι περισσότεροι στο Ιράν, εδώ στην Τουρκία και στο Πακιστάν. Αλλα τέσσερα είναι εκτοπισμένα εντός της χώρας.

Αλλά ειδικά στην Τουρκία η προσπάθεια των απελπισμένων Αφγανών τράβηξε περισσότερο τα φώτα της δημοσιότητας λόγω των απανωτών τραγικών περιστατικών, τα οποία στοίχισαν τη ζωή πολλών από αυτούς, οι οποίοι είναι αποφασισμένοι να διαφύγουν από το Ιράν εξαιτίας των άθλιων συνθηκών διαβίωσής τους εκεί αλλά και της μεταχείρισης από τις Αρχές.

Οι Αφγανοί δεν πεθαίνουν μόνο εδώ. Αλλού πεθαίνουν περισσότεροι. Σε ένα περιστατικό και μόνο, λ.χ., ιρανοί συνοριοφύλακες είχαν υποχρεώσει μια ομάδα από νεαρούς πρόσφυγες να μπουν σε ποτάμι για να επιστρέψουν στο Αφγανιστάν υπό την απειλή όπλων. Σαράντα πέντε από αυτούς πνίγηκαν. Μόνο που εκεί δεν μπορούσαν να πάνε οι δημοσιογράφοι για να βρουν τα ανάλογα νεκροταφεία.

Ούτε βέβαια και εξάχρονα τόσο εξοικειωμένα με τον θάνατο για να τους ξεναγήσουν πάνω από τάφους συνομηλίκων τους, όπου κάποιες φορές βλέπει κανείς ένα παιδικό παπούτσι να έχει ξεμείνει από την ταφή, όπως η μικρή που με ξενάγησε εμένα, ζητώντας μου ωστόσο, κάποια στιγμή που πήγα να πατήσω έναν κατά λάθος, να προσέχω.

Εκεί όπου η ζωή χάνει τόσο την αξία της, η απόσταση που χωρίζει νεκρούς και ζωντανούς μικραίνει και αυτή αναπόφευκτα.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΑ ΝΕΑ