Ανάλυση – Τι μηνύματα στέλνει η ανακοίνωση της προσωρινής κυβέρνησης των Ταλιμπάν

Η ανακοίνωση της νέας κυβέρνησης στο Αφγανιστάν είχε καθυστερήσει αρκετά. Διάφοροι παράγοντες είχαν συντελέσει σε αυτό. Από το γεγονός ότι οι Ταλιμπάν βρέθηκαν στην εξουσία πιο γρήγορα από όσο υπολόγιζαν ύστερα από την ταχύτατη κατάρρευση της κυβέρνησης Γάνι και των ενόπλων και αστυνομικών δυνάμεων, μέχρι το ζήτημα των διαπραγματεύσεων ώστε αυτή να είναι «συμπεριληπτική», δηλαδή να εκπροσωπεί το σύνολο του Αφγανιστάν, χώρας με ιδιαίτερα σύνθετη εθνοτική σύνθεση, ώστε να αποφευχθεί το φάσμα ενός νέου εμφυλίου πολέμου.

Προσωρινή και όχι οριστική κυβέρνηση

Το πρώτο σημείο που πρέπει να παρατηρήσει κανείς είναι ότι η κυβέρνηση είναι προσωρινή. Αυτό είχε φανεί και από προηγούμενες δηλώσεις εκπροσώπων των Ταλιμπάν ότι η κυβέρνηση θα ανακοινωθεί θα είναι προσωρινή και θα είναι αυτή που θα διαχειριστεί τη διαδικασία από εδώ και πέρα.

Εύλογα μπορεί  να υποθέσει κανείς ότι επιλέγεται η λύση της προσωρινής κυβέρνησης για να μπορέσει να αντιμετωπιστεί το άμεσο πρόβλημα της διακυβέρνησης αλλά και γιατί δεν έχουμε ακόμη ευοδωθεί οι διαβουλεύσεις, τόσο μεταξύ των Ταλιμπάν, όσο και μεταξύ των Ταλιμπάν και εκπροσώπων άλλων ρευμάτων και εθνοτήτων, αλλά και μεταξύ των Ταλιμπάν και των γειτονικών χωρών για τη μορφή μιας συμπεριληπτικής κυβέρνησης.

Ας μην ξεχνάμε ότι μέχρι τώρα στο Αφγανιστάν δεν υπήρχε κυβέρνηση και κατά συνέπεια δεν υπήρχε και κρατικός μηχανισμός, πέραν από τη ντε φάκτο εξουσία των Ταλιμπάν. Αυτό δημιουργούσε προβλήματα από τη διαχείριση της καθημερινότητας και την έκδοση διαταγμάτων μέχρι τις διεθνείς σχέσεις και την υποδοχή ανθρωπιστικής βοήθειας. Αυτό καθιστούσε επιτακτική την εγκαθίδρυση κάποιας μορφής κυβέρνησης.

Ο προσωρινός επικεφαλής της κυβέρνησης του Αφγανιστάν Μοχαμάντ Χασάν Αχούντ σε παλαιότερη φωτογραφία

Κυβέρνηση των Ταλιμπάν χωρίς άλλα ρεύματα

Στο βαθμό που είναι κυβέρνηση προσωρινή είναι μια κυβέρνηση των Ταλιμπάν χωρίς προσωπικότητες που να εκπροσωπούν ρεύματα εκτός Ταλιμπάν. Αυτό θα είναι και η πρώτη δοκιμασία της, δηλαδή να πείσει ότι είναι μια κυβέρνηση που έχει ως ορίζοντα τη «συμπεριληπτικότητα», άρα την ενότητα του Αφγανιστάν και την αποφυγή ενός εμφυλίου πολέμου που θα μετέτρεπε τη χώρα σε εστία αποσταθεροποίησης της ευρύτερης περιοχής.

Ταυτόχρονα, είναι μια κυβέρνηση ενότητας των ίδιων των Ταλιμπάν και μάλιστα με τρόπο που αποκρυσταλλώνει έναν ορισμένο συσχετισμό και μια ορισμένη ιεράρχηση πολιτική. Η κυβέρνηση υποδείχτηκε από τον Χιμπατουλάχ Αχουντζάντα που είναι ο ανώτατος ηγέτης των Ταλιμπάν και διατηρεί έναν ρόλο που θυμίζει τον ρόλο του Ανώτατου Ηγέτη (θρησκευτικού και πολιτικού) στο Ιράν. Επικεφαλής της κυβέρνησης είναι ο Μουλά Μοχαμάντ Χασάν Αχούντ, που είναι ο επικεφαλής του «ηγετικού συμβουλίου» των Ταλιμπάν, της ρεχμπαρί σούρα.

Είχε διατελέσει υπουργός εξωτερικών και αναπληρωτής πρωθυπουργός στην κυβέρνηση των Ταλιμπάν στη δεκαετία του 1990. Προέρχεται από την Κανταχάρ, την κατεξοχήν πόλη από την οποία προέρχονται οι Ταλιμπάν, αλλά δεν ήταν από τους πιο σημαντικούς πόλους εξουσίας στο εσωτερικό τους.

Ο Αμπντούλ Γάνι Μπαραντάρ, που ήταν ο επικεφαλής του πολιτικού γραφείου των Ταλιμπάν στη Ντόχα και αυτός που είχε και διάφορες κρίσιμες επαφές στις παραμονές της κατάληψης της εξουσίας, συμπεριλαμβανομένης της συνάντησης με τον Κινέζο υπουργό Εξωτερικών, θα είναι ο αναπληρωτής επικεφαλής της κυβέρνησης, παρότι αρκετοί θεωρούσαν ότι θα ήταν αυτός ο πρωθυπουργός.

Το γιατί έγινε αυτή η επιλογή είναι πιθανό να έχει να κάνει με την ανάγκη να τηρηθούν ισορροπίες ανάμεσα στην ομάδα που χειρίστηκε τη διαπραγμάτευση στη Ντόχα (και συνολικά την ηγετική ομάδα) και το δίκτυο Χακάνι. Το τελευταίο είναι μια διακριτή και γενικά θεωρούμενη πιο βίαιη τάση μέσα στους Ταλιμπάν και το οποίο εκπροσωπείται στη νέα κυβέρνηση από τον Σιρατζουντίν Χακάνι στη θέση του υπουργού Εσωτερικών (πιθανώς σε μια προσπάθεια να υπογραμμιστεί ότι πλέον είναι με τη μεριά της ασφάλειας και της σταθερότητας). Τις προηγούμενες μέρες αρκετοί υπογράμμισαν ότι ενώ η ηγεσία είχε μετατοπιστεί σε μια πιο πραγματιστική γραμμή, υπήρχε το ερώτημα εάν αυτό αφορά το σύνολο των Ταλιμπάν. Επίσης υπήρχε και η ανάγκη ισορροπίας ανάμεσα στα στελέχη που ήταν στο εξωτερικό και εκείνα που δρούσαν ένοπλα στη χώρα – τα τελευταία εκπροσωπούνται από τον υπουργό Άμυνας Μουλά Γιακούμπ, τον γιο του πρώην ηγέτη των Ταλιμπάν Μουλά Ομάρ.

Υπουργός Εξωτερικών θα είναι ο Μουλά Αμίρ Χαν Μουτακί, μέλος της διαπραγματευτικής ομάδας στη Ντόχα, ενώ ο μέχρι τώρα εκπρόσωπος Τύπου Ζαμπιχουλά Μουτζαχίντ δεν θα είναι ο νέος υπουργός Ενημέρωσης αλλά ο εκπρόσωπος του επικεφαλής της κυβέρνησης.

Μια κυβέρνηση όχι ακριβώς «συμπεριληπτική»

Το κρίσιμο ερώτημα παραμένει η συμπεριληπτικότητα. Η κυβέρνηση περιλαμβάνει λίγους Τατζίκους και Ουζμπέκους αλλά κανέναν Σιίτη Χαζάρο.  Και αποτελείται εξ ολοκλήρου από στελέχη των Ταλιμπάν. Πιο χαρακτηριστική περίπτωση, ο Ουζμπέκος δεύτερος αναπληρωτής επικεφαλής της κυβέρνησης Αμπντούλ Σαλάμ Χανάφι, στέλεχος των Ταλιμπάν και μέλος της αντιπροσωπείας στη Ντόχα. Αντίστοιχα, ο Τατζίκος Κάρι Φασιχουντίν, εκ των βασικών στρατιωτικών ηγετών των Ταλιμπάν ανακοινώθηκε ως επικεφαλής των ένοπλων δυνάμεων.

Η δήλωση ότι δεν είναι μια προσωρινή και όχι πλήρης κυβέρνησης που θα συμπληρωθεί παραπέμπει στο ότι αυτό το ζήτημα είναι ανοιχτό. Ας μην ξεχνάμε ότι ακόμη και οι χώρες που είναι διατεθειμένες να δουν μια διαδικασία αναγνώρισης της νέας κυβέρνησης, όπως η Κίνα και η Ρωσία, έχουν κατ’ επανάληψη υπογραμμίσει ότι θέλουν μια κυβέρνηση που να αντιπροσωπεύει το σύνολο του Αφγανιστάν και όχι μόνο τους Παστούν ή τους υποστηρικτές των Ταλιμπάν.

Από την άλλη, η χώρα βρίσκεται στα πρόθυρα μιας οικονομικής κατάρρευσης και μιας ανθρωπιστικής κρίσης, κάτι που εξηγεί την επιλογή να υπάρξει μια έστω και προσωρινή κυβέρνηση που να μπορεί να διαχειριστεί κρίσιμες πλευρές, από τη διατήρηση της τάξης μέχρι την υποδοχή και διανομή της ανθρωπιστικής βοήθειας.

Η νέα κυβέρνηση και οι διπλωματικές διεργασίες

Της ανακοίνωσης της κυβέρνησης προηγήθηκαν διάφορες διπλωματικές διεργασίες. Πιο πρόσφατη η επίσκεψη το περασμένο Σάββατο του επικεφαλής της υπηρεσίας πληροφοριών (ISI) του Πακιστάν αντιστράτηγου Φαΐζ Χαμίντ, επίσκεψη που κατεξοχήν συσχετίστηκε με τις διεργασίες για τη συγκρότηση της νέας κυβέρνησης. Καθόλου τυχαία και η επίσκεψη του Βρετανού ΥΠΕΞ Ντόμινικ Ράαμπ την περασμένη εβδομάδα στο Πακιστάν. Από την άλλη δεν είναι χωρίς σημασία ότι ο νέος υπουργός Εξωτερικών του Ιράν Χοσεΐν Αμίρ-Αμπντολαχιάν είχε την Τρίτη 7 Σεπτεμβρίου τηλεφωνικές επικοινωνίες με τον Αμπντουλάχ Αμπντουλάχ, επικεφαλής του Ανώτατου Συμβουλίου του Αφγανιστάν για την Εθνική Συμφιλίωση και τον πρώην πρόεδρο της χώρας Χαμίντ Καρζάι, δύο πολιτικούς που τις προηγούμενες μέρες συμμετείχαν σε διάφορες διαβουλεύσεις με τους Ταλιμπάν, με τον Ιρανό ΥΠΕΞ να τονίζει την ανάγκη για συμπεριληπτική κυβέρνηση. Μένει να δούμε τις επόμενες μέρες ποιες θα είναι οι κινήσεις της νέας κυβέρνησης αλλά και ποιες θα είναι οι αντιδράσεις της διεθνούς κοινότητας.