Κατακραυγή για νόμο του Τέξας που καλεί πολίτες να γίνουν «κυνηγοί των αμβλώσεων»

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, εξαιτίας της ειδικής βαρύτητας που έχει πολιτικά η θρησκευτική δεξιά, το θέμα των αμβλώσεων είναι ένα από τα πλέον διαφιλονικούμενα. Αυτό εξηγεί συχνά και τις έντονες διαιρέσεις των πολιτικών ανάμεσα στους υποστηρικτές του δικαιώματος στην έκτρωση (Pro Choice) και τους υποστηρικτές της απαγόρευσης (Pro Life). Μεγάλο μέρος των Ρεπουμπλικάνων επενδύουν ιδιαίτερα στο αίτημα να απαγορευτούν οι αμβλώσεις, ιδίως σε Πολιτειακό επίπεδο, και υπάρχει ένα μεγάλο φάσμα οργανώσεων που δραστηριοποιούνται.

Ο στόχος όλων αυτών είναι μια ιστορική απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου που αφορούσε την υπόθεση Roe v. Wade το 1973. Η απόφαση αναγνώριζε ότι είναι θεμελιώδες δικαίωμα μιας γυναίκας να αποφασίζει εάν θα κρατήσει ένα παιδί ή θα κάνει άμβλωση. Τεχνικά η υπόθεση αφορούσε το εάν οι νόμοι του Τέξας που απαγόρευαν τις περισσότερες αμβλώσεις είναι συνταγματικοί και η πλειοψηφούσα άποψη ήταν ότι δεν ήταν. Η απόφαση στηρίχτηκε σε μια επέκταση του δικαιώματος στην ιδιωτικότητα (privacy) όπως το συνήγαγε από μια πρόβλεψη της 14^ης Τροποποίησης του Συντάγματος των ΗΠΑ.

Στη βάση αυτής της απόφασης επιτράπηκαν πλήρως οι αμβλώσεις κατά το πρώτο τρίμηνο της κύησης, στο δεύτερο τρίμηνο μπορούσαν να μπουν περιορισμοί και στο τρίτο τρίμηνο μπορούσαν να απαγορευτούν εκτός από περιπτώσεις κινδύνου για τη ζωή. Αυτές ήταν οι κατευθύνσεις για τις Πολιτειακές νομοθεσίες.

Η απόφαση αυτή μέχρι τώρα δεν έχει ανατραπεί στο Ανώτατο Δικαστήριο και αυτό διαμόρφωνε πάντοτε ένα εμπόδιο στα όρια των περιορισμών  που μπορούσαν να επιβληθούν σε Πολιτειακό επίπεδο από τα τοπικά νομοθετικά σώματα.

Τώρα, όμως, το Τέξας προσπαθεί να παρακάμψει ουσιαστικά την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου.

Η απόφαση έχει προκαλέσει κύμα διαμαρτυριών από φεμινιστικές οργανώσεις που υποστηρίζουν ότι η απόφαση στερεί από τις γυναίκες το στοιχειώδες δικαίωμα στον αυτοκαθορισμό ως προς αποφάσεις που αφορούν το ίδιο τους το σώμα.

Τι προβλέπει ο νέος νόμος του Τέξας για τις εκτρώσεις

Ο νέος νόμος του Τέξας για τις αμβλώσεις περιλαμβάνει δύο βασικές τομές:

Η πρώτη είναι ότι απαγορεύει όλες τις αμβλώσεις από τη στιγμή που μπορεί να καταγραφεί ο καρδιακός παλμός του εμβρύου. Ο ορισμός που δίνει για αυτόν είναι τέτοιος που ισοδυναμεί με απαγόρευση των εκτρώσεων μετά την 6^η εβδομάδα της κύησης, δηλαδή μια περίοδο στην οποία συχνά μια εγκυμοσύνη δεν έχει γίνει αντιληπτή ως τέτοια. Και αυτό γιατί ο υπολογισμός των εβδομάδων της κύησης γίνεται από την τελευταία περίοδο, ουσιαστικά η απαγόρευση ξεκινά ισχύει περίπου δύο εβδομάδες μετά από μια περίοδο που δεν ήρθε, δηλαδή εξαιρετικά νωρίς. Επομένως, ισοδυναμεί με καθολική απαγόρευση των αμβλώσεων.

Η δεύτερη αλλαγή είναι ότι η απαγόρευση αυτή δεν εφαρμόζεται από τις δημόσιες αρχές οποιασδήποτε μορφής. Δηλαδή, δεν είναι μια απαγόρευση που καλούνται να την εφαρμόσουν οι αρχές της Πολιτείας του Τέξας. Και αυτό γιατί σε αυτή την περίπτωση θα ισοδυναμούσε με νομοθετικό περιορισμό της άμβλωσης σε περιθώρια μικρότερα από αυτά που αναφέρει η απόφαση Roe v. Wade και άρα θα μπορούσε εύκολα να προσβληθεί ως αντισυνταγματική στο Ανώτατο Δικαστήριο.

Αντίθετα, την απόφαση καλούνται να την εφαρμόσουν οι ίδιοι οι πολίτες οι οποίοι καλούνται να υποβάλλουν αστικές αγωγές κατά των ανθρώπων που με τον οποιονδήποτε τρόπο βοήθησαν να γίνει μια άμβλωση (δεν επιτρέπεται η αγωγή κατά των ίδιων των εγκύων). Μάλιστα, όχι μόνο καλούνται τρόπον τινά οι πολίτες «να πάρουν το νόμο στα χέρια τους» αλλά υπάρχει και μια ανταμοιβή εάν το κάνουν: αν η αγωγή τους στα δικαστήρια στεφθεί με επιτυχία, τότε οι ενάγοντες θα μπορούν να πάρουν 10.000 δολάρια και τα δικαστικά τους έξοδα.

Γι’ αυτό και πολλοί υποστήριξαν ότι ο νόμος ουσιαστικά καλεί τους πολίτες να φέρονται ως «κυνηγοί επικηρυγμένων» για να μπορέσουν να πάρουν τα 10.000 δολάρια.

Ο νόμος επίσης έχει διάφορες προβλέψεις που θωρακίζουν τους αξιωματούχους του Τέξας έναντι αμφισβητήσεων του νόμου αλλά και αποτρέπουν ακόμη και δικηγόρους να αμφισβητήσουν στα δικαστήρια αυτόν τον νόμο.

Ήδη από την εκκίνηση της εφαρμογής του μειώθηκε σημαντικά ο αριθμός των αμβλώσεων που πραγματοποιούνται στο Τέξας εξαιτίας του φόβου για αγωγές.

Κατακραυγή κατά της στάσης του Ανώτατου Δικαστηρίου

Εναντίον του νόμου υπήρξε προσφυγή αμέσως στο Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ. Ωστόσο, με ψήφους 5-4 το Ανώτατο Δικαστήριο απέρριψε την προσφυγή,  χρησιμοποιώντας μάλιστα την πρακτική του shadow docket στην οποία δεν υπάρχουν εκτενείς καταθέσεις επιχειρημάτων και αντεπιχειρημάτων ούτε αναλυτική απόφαση του δικαστηρίου, πρακτική που κανονικά αφορά επείγουσες διαδικασίες. Μάλιστα η συγκεκριμένη σύντομη απόφαση δεν είχε καν υπογεγραμμένο σκεπτικό, στοιχείο που σχολιάστηκε ως αποφυγή των δικαστών που υπερψήφισαν να αναλάβουν την ευθύνη της επιχειρηματολογίας. Η απόφαση δεν απαγορεύει άλλες προσφυγές κατά της συνταγματικότητας του νόμου, αλλά προκάλεσε πολλές αντιδράσεις και για το περιεχόμενο της απόφασης και για τη διαδικασία που επελέγη.

Για πολλούς είναι άλλη μια ένδειξη των αρνητικών επιπτώσεων που είχε το γεγονός ότι ο Ντόναλντ Τραμπ είχε τη δυνατότητα να υποδείξει 3 δικαστές του Ανώτατου Δικαστηρίου στη Διάρκεια της θητείας του, εκμεταλλευόμενος τη Ρεπουμπλικανική πλειοψηφία  στη Γερουσία (που είναι το σώμα που εγκρίνει τις προτάσεις για Ανώτατους Δικαστές).

Είναι χαρακτηριστικό ότι η τελευταία εκλογή, αυτή της Δικαστού Έιμι Κόνεϊ Μπάρετ, που διαδέχθηκε την εμβληματική εκπρόσωπο του αμερικανικού δικαστικού φιλελευθερισμού Ρουθ Μπέιντερ Γκίνσμπουργκ, ολοκληρώθηκε ελάχιστες μέρες πριν τις Προεδρικές εκλογές του 2020, με πολλούς να υποστηρίζουν ότι εκτός όλων των άλλων ο Τραμπ ήθελε ένα ευνοϊκό Ανώτατο Δικαστήριο σε σχέση με τα ζητήματα αμφισβήτησης του εκλογικού αποτελέσματος.

Ο συντηρητικός προσανατολισμός της τρέχουσας σύνθεσης του Ανώτατου Δικαστηρίου φάνηκε και σε μια άλλη πρόσφατη απόφαση, αυτή που ακύρωνε το προσωρινό «πάγωμα» των εξώσεων που είχε αποφασιστεί της ΗΠΑ για να αντιμετωπιστούν οι κοινωνικές επιπτώσεις από την πανδημία.

Το Τέξας πρωτοπόρο στη συντηρητική νομοθεσία

Η Πολιτεία του Τέξας είναι από αυτές που κατεξοχήν προωθούν τη νομοθετική ατζέντα των Ρεπουμπλικάνων.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο τρόπος που προσπαθούν να περιορίσουν το δικαίωμα της ψήφου. Θυμίζουμε ότι στην Αμερική βασικό στοιχείο της ρητορικής του Τραμπ αλλά και της πολιτικής των Ρεπουμπλικάνων είναι η τάση να αντιμετωπίζουν αρνητικά οποιοδήποτε μέτρο αυξάνει τη συμμετοχή στις εκλογές, από την επιστολή ψήφο μέχρι το αυξημένο ωράριο των εκλογικών κέντρων, γιατί θεωρούν ότι αυτό διευκολύνει τα τμήματα του εκλογικού σώματος που δεν ψηφίζουν Ρεπουμπλικάνους (από τις μειονότητες μέχρι τους εργαζόμενους σε δύσκολες βάρδιες).

Έτσι, πρόσφατα το Τέξας πέρασε νέο νόμο που στην πραγματικότητα περιορίζει το δικαίωμα στη ψήφο.

Η κυβέρνηση Μπάιντεν προσφεύγει κατά της Πολιτείας του Τέξας

Το μεγάλο πρόβλημα από τη νομοθεσία του Τέξας που ουσιαστικά απαγορεύει τις αμβλώσεις και την άρνηση του Ανώτατου Δικαστηρίου να τον απορρίψει ως αντισυνταγματικό, είναι ότι θα μπορούσε να αποτελέσει παράδειγμα για άλλες Πολιτείες.

Αυτό θα διαμόρφωνε ένα «κύμα» Πολιτειών με Ρεπουμπλικανική πλειοψηφία που θα προσπαθούσαν με αυτό τον τρόπο να ακυρώσουν την απόφαση Roe v. Wade και ουσιαστικά να θέσουν ξανά τις αμβλώσεις εκτός νόμου στις ΗΠΑ.

Τυπικά ο νόμος του Τέξας μπορεί να αμφισβητηθεί ξανά ενώπιον του Ανώτατου Δικαστηρίου. Αυτό, όμως, θα σήμαινε να υπάρξει μια αγωγή στη βάση του νόμου, αυτή να κριθεί υπέρ του ενάγοντος και ο εναγόμενος να αμφισβητήσει την απόφαση σε όλες τις βαθμίδες δικαστηρίων μέχρι να φτάσει ενώπιον του Ανώτατου Δικαστηρίου, μια διαδικασία εμφανώς χρονοβόρα κατά τη διάρκεια της οποίας ο νόμος θα παρέμενε εν ισχύ.

Το υπουργείο Δικαιοσύνης της ομοσπονδιακής κυβέρνησης έχει υποβάλει αγωγή κατά της Πολιτείας του Τέξας σε σχέση με αυτόν τον νόμο, υποστηρίζοντας από το Πολιτειακό νομοθετικό σώμα κινήθηκε «σε ανοιχτή αμφισβήτηση του Συντάγματος».

Η αγωγή υποβλήθηκε στο ομοσπονδιακό δικαστήριο του Ώστιν και κατηγορεί το Τέξας ότι υιοθέτησε μια «χωρίς προηγούμενο» μεθόδευση για να θωρακίσει το νόμο από τυχόν νομικές αμφισβητήσεις με το να μετατρέπει τους πολίτες σε «κυνηγούς των χρημάτων της επικήρυξης» και με το να προσπαθεί να ακυρώσει εκ των προτέρων κάθε δυνατότητα αμφισβήτησης εντός του δικαστικού συστήματος.