Έλενα Βενιζέλου – Ποια ήταν η σύζυγος του μεγάλου κρητικού πολιτικού

Ακριβώς πριν από έναν αιώνα, στις 15 Σεπτεμβρίου 1921, τελέστηκε στο Highgate, ένα από τα πλέον ακριβά προάστια του Λονδίνου, ο γάμος του Ελευθερίου Βενιζέλου και της Έλενας Στεφάνοβικ Σκυλίτση.

Η τελετή πραγματοποιήθηκε για λόγους ασφαλείας σε πολύ στενό φιλικό κύκλο, στην αίθουσα μουσικής της οικίας του σερ Arthur Crosfield και της λαίδης Crosfield (Δομινίκης Ηλιάδη).

Ύστερα από ένα μήνα το νιόπαντρο ζευγάρι έκανε το ταξίδι του μέλιτος στην Αμερική, όπου έγινε δεκτό με αγάπη και ενθουσιασμό από τον αμερικανικό λαό και τους ομογενείς των ΗΠΑ.

Ο Ελευθέριος και η Έλενα Βενιζέλου αμέσως μετά την τελετή του γάμου τους στο Λονδίνο (πηγή: venizelos-foundation.gr)

Ποια ήταν η Έλενα Σκυλίτση

Η Έλενα Στεφάνοβικ Σκυλίτση, κόρη του χιακής καταγωγής εμπόρου Ιωάννη Στεφάνοβικ Σκυλίτση (Σκυλίτζη) και της συγγραφέως Βιργινίας Σεκιάρη, είχε γεννηθεί στο Λονδίνο το 1874 (απαντά ως χρονολογία γεννήσεώς της και το 1873).

Τέκνο μιας από τις πλουσιότερες οικογένειες της ελληνικής παροικίας του Λονδίνου, η Έλενα είχε την τύχη να μεγαλώσει στη βρετανική πρωτεύουσα, σε ένα περιβάλλον με πολύ μεγάλη οικονομική άνεση.

Η έξυπνη, μορφωμένη και πολύγλωσση Έλενα είχε πάθος με τα ταξίδια και το διάβασμα.

Το βαρύ φορτίο των οικογενειακών παραδόσεων και της μεγαλοαστικής καταγωγής, σε συνδυασμό με ένα διαλυμένο αρραβώνα και ένα διαλυμένο γάμο, έμελλε να σημαδέψει το ξεκίνημα της ζωής της.

Η σχέση της με τον Βενιζέλο

Η Έλενα και ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχαν την πρώτη τους επαφή το 1912 στο Λονδίνο, αλλά ο μεγάλος κρητικός πολιτικός είχε κατακτήσει την εύπορη Ελληνίδα, έστω και εξ αποστάσεως, ήδη από το 1910.

Αυτό συνέβη όταν εκείνη διάβασε τον ιστορικό λόγο που είχε εκφωνήσει το Σεπτέμβριο εκείνου του έτους ο Βενιζέλος στην πλατεία Συντάγματος περί αναδείξεως Αναθεωρητικής ή Συντακτικής Βουλής και εντυπωσιάστηκε από την ισχυρή προσωπικότητα και το πολιτικό διαμέτρημά του.

Υποταγμένη στη γοητεία του Βενιζέλου, η Έλενα συνδέθηκε φιλικά με τον τότε πρωθυπουργό και άρχισε να αλληλογραφεί μαζί του.

Κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και του Εθνικού Διχασμού η Έλενα στάθηκε στο πλευρό του Βενιζέλου και τον βοήθησε με όλες της τις δυνάμεις, σε επίπεδο οικονομικό, υλικής υποστήριξης και ηθικής συμπαράστασης.

Αμέσως μετά τις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920 και την αναπάντεχη εκλογική συντριβή του Βενιζέλου, η Έλενα, που παρακολουθούσε τις εξελίξεις από το ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρεταννία», κατάφερε —με τη συνδρομή πολιτικών φίλων του μεγάλου ηττημένου των εκλογών— να πείσει τον απογοητευμένο ηγέτη των Φιλελευθέρων να επιβιβαστεί στη θαλαμηγό «Νάρκισσος» και να αναχωρήσει ως αυτοεξόριστος για τη Νίκαια της Γαλλίας.

Εκεί επέπρωτο να πλεχτεί το ειδύλλιο ανάμεσα σε εκείνη και τον τέως πρωθυπουργό της Ελλάδας, ειδύλλιο που είχε ως κατάληξη τον προαναφερθέντα γάμο.

Την τετραετία 1928-1932, όταν ο Βενιζέλος επανήλθε στην πρωθυπουργία, η Έλενα τον συνόδευε πάντα στις περιοδείες που αυτός πραγματοποιούσε στο εξωτερικό.

Ο Ελευθέριος και η Έλενα Βενιζέλου κατά την επίσημη δεξίωση για την υπογραφή του Ελληνοτουρκικού Συμφώνου Φιλίας στην Άγκυρα το 1930 (πηγή: venizelos-foundation.gr)

Τον Ιούνιο του 1933, όταν έλαβε χώρα η δεύτερη δολοφονική απόπειρα (ύστερα από εκείνη του 1920, στο Παρίσι) κατά του Ελευθερίου Βενιζέλου, στην Αθήνα αυτήν τη φορά, η Έλενα τραυματίστηκε ελαφρά, ενώ το 1935 ακολούθησε το σύζυγό της στο Παρίσι, στη νέα αυτοεξορία του.

Η Έλενα Βενιζέλου στο πλοίο που μετέφερε τη σορό του Ελευθερίου Βενιζέλου στα Χανιά (πηγή: MIET/www.elia.org.gr)

Τον Ιανουάριο του 1951, δεκαπέντε περίπου χρόνια μετά την εκδημία του Βενιζέλου (Μάρτιος 1936), η Έλενα αποφάσισε να συγγράψει τα απομνημονεύματά της.

Ύστερα από τέσσερα σχεδόν χρόνια, το Νοέμβριο του 1954, παρέδωσε το κείμενό της προς δημοσίευση —σε συνέχειες— στην εφημερίδα «Το Βήμα».

Την επόμενη χρονιά το αυτοβιογραφικό πόνημά της —κατ’ ουσίαν, οι αναμνήσεις της από τον κοινό βίο της με τον Βενιζέλο— εκδόθηκε σε βιβλίο.

Η Έλενα Βενιζέλου πέθανε σε ένα διαμέρισμα ξενοδοχείου των Παρισίων στις 7 Σεπτεμβρίου 1959.

Ο Ελευθέριος και η Έλενα Βενιζέλου στο Μυστρά το 1928 (πηγή: venizelos-foundation.gr)

Το φιλανθρωπικό έργο της Έλενας Βενιζέλου

Αξιομνημόνευτη είναι η φιλανθρωπική δραστηριότητα που ανέπτυξε κατά τη διάρκεια του βίου της η Έλενα Βενιζέλου.

Μεταξύ άλλων, χρηματοδότησε την ανέγερση νοσοκομείου του Ερυθρού Σταυρού στο Παρίσι, χρηματοδότησε το Σκυλίτσειο Νοσοκομείο Χίου, συνέβαλε στην ανέγερση του νοσοκομείου του Ερυθρού Σταυρού στην Αθήνα, δώρισε στο ελληνικό δημόσιο το οίκημα της ελληνικής πρεσβείας στο Λονδίνο, μερίμνησε για τους πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία, ενώ ευεργέτησε ποικιλοτρόπως την ιδιαίτερη πατρίδα του συζύγου της, τα Χανιά.

Το νοσοκομείο «Έλενα Βενιζέλου»

Στα μέσα της δεκαετίας του 1920 η Έλενα Βενιζέλου έλαβε την απόφαση να προσφέρει στην Ελλάδα ένα πρότυπο μαιευτήριο και να του δώσει το όνομα της στενής φίλης της, Μαρίκας Ηλιάδη.

Το δύσκολο εγχείρημα της κατασκευής τού επιστημονικώς άρτιου μαιευτηρίου ολοκληρώθηκε το 1932, ενώ στις 16 Φεβρουαρίου 1933 εγκαινιάστηκε το μεγάλο κεντρικό κτίριο.

Το μαιευτήριο «Μαρίκα Ηλιάδη», που σύντομα απέκτησε φήμη σε όλα τα Βαλκάνια, όχι μόνο κάλυψε τις ανάγκες της πρωτεύουσας, αλλά και ανέλαβε το έργο της κατάρτισης μαιών για όλη την Ελλάδα (από το 1932 λειτούργησε στο χώρο του μαιευτηρίου η Σχολή Μαιών «Βιργινία Σκυλίτση»).

Το 1958 οικοδομήθηκε με δωρεά της Έλενας Βενιζέλου το παρεκκλήσι του μαιευτηρίου, όπου τιμάται η μνήμη των Αγίων Ελευθερίου και Ελένης (σε αυτό φυλάσσεται, μέσα σε μια λάρνακα, η ταριχευμένη καρδιά της δωρήτριας).

Το 1988 το νοσοκομείο – μαιευτήριο «Μαρίκα Ηλιάδη» έγινε δημόσιο και απέκτησε τη σημερινή ονομασία του, «Γ. Ν. Έλενα Βενιζέλου».