Αφγανιστάν – Πώς οι φόβοι για νέα προσφυγική κρίση θα φέρουν πιο κοντά ΕΕ-Τουρκία

Η κατάληψη του Αφγανιστάν από τους Ταλιμπάν έχει ως αποτέλεσμα όλο και περισσότεροι πολίτες να εγκαταλείπουν τη χώρα ενώ παράλληλα έχει προκαλέσει φόβους τόσο στην Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και στην Τουρκία για μια νέα προσφυγική κρίση.

Είναι πιθανό ότι περισσότεροι θα προσπαθήσουν να φύγουν τους επόμενους μήνες, ειδικά εάν η οικονομία του Αφγανιστάν επιδεινωθεί και οι Ταλιμπάν γίνουν ακόμη πιο καταπιεστικοί.

Πολλοί θα παραμείνουν στις κοντινές περιοχές, όπως στο Πακιστάν και το Ιράν, που φιλοξενούν ήδη 1,5 εκατομμύρια και 800.000 Αφγανούς πρόσφυγες, αντίστοιχα.

Άλλοι Αφγανοί θα προσπαθήσουν να περάσουν από το Ιράν στην Τουρκία, η οποία φιλοξενεί ήδη 100.000 Αφγανούς πρόσφυγες, και από εκεί στην Ευρώπη. Αυτό θα αναγκάσει την ΕΕ και την Τουρκία να συνεργαστούν, αλλά η συνεργασία είναι απίθανο να είναι ομαλή ή να προκαλέσει ευρύτερη προσέγγιση ΕΕ-Τουρκίας, εκτιμάει ο Luigi Scazzieri σε αρθρογραφία του στο London School of Economics.

Αναφέροντας το μεταναστευτικό ως ένας από τους λίγους τομείς συνεργασίας ΕΕ-Τουρκίας τα τελευταία χρόνια, ο αρθρογράφος συνεχίζει λέγοντας πως λίγα πράγματα από αυτά που προβλέπονται στη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας έχουν προχωρήσει λόγω των ευρωπαϊκών ανησυχιών για τον αυξανόμενο αυταρχισμό της κυβέρνησης Ερντογάν, τις επιχειρήσεις της Άγκυρας κοντά στην Ελλάδα και την Κύπρο και τις στρατιωτικές επεμβάσεις στη Λιβύη και τη Συρία.

Η συμφωνία του 2016

Υπενθυμίζεται ότι το 2016, η Τουρκία και η ΕΕ υπέγραψαν συμφωνία με την Άγκυρα να σταματήσει τη ροή μεταναστών που κατευθύνονται προς την Ευρώπη, σε αντάλλαγμα για απελευθέρωση της βίζας για τους Τούρκους πολίτες και σημαντική οικονομική υποστήριξη της ΕΕ.  Οι Ευρωπαίοι ηγέτες υποσχέθηκαν επίσης ότι θα ξεκινήσουν τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Τουρκίας και θα αυξήσουν την πρόσβαση της Τουρκίας στην ενιαία αγορά αναβαθμίζοντας την τελωνειακή ένωση ΕΕ-Τουρκίας.

Παρά τις ανησυχίες για την Τουρκία, η οικονομική υποστήριξη της ΕΕ για τους πρόσφυγες συνεχίστηκε και τον Ιούνιο του 2021 με τους ηγέτες της ΕΕ να συμφωνούν να δώσουν στην Τουρκία μεγαλύτερη χρηματοδότηση για την υποστήριξη των προσφύγων. Αν και οι λεπτομέρειες πρέπει ακόμη να συμφωνηθούν πλήρως, αυτό χρειάζεται αναγνώριση είναι το γεγονότος ότι η Τουρκία φιλοξενεί τον μεγαλύτερο προσφυγικό πληθυσμό στον κόσμο και χρειάζεται ευρωπαϊκή υποστήριξη, αναφέρει ο συντάκτης υποστηρίζοντας ότι η ΕΕ και η Τουρκία έχουν κοινά συμφέροντα σε σχέση με την άφιξη Αφγανών μεταναστών και προσφύγων.

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες από τη μία θέλουν να εμποδίσουν τους Αφγανούς να φτάσουν στην Ευρώπη, η Τουρκία από την άλλη επίσης δεν θέλει περισσότερους μετανάστες στο έδαφός της- τα τελευταία χρόνια, η παρουσία εκατομμυρίων προσφύγων στην Τουρκία έχει εξελιχθεί σε μεγάλο πρόβλημα για τον Ερντογάν ο οποίος έχει δεσμευτεί να σταματήσει πλήρως τις ροές μεταναστών με την Άγκυρα να χτίζει ένα τείχος κατά μήκος τμήματος των συνόρων της με το Ιράν για να ενισχύσει τα σύνορά της.

Από κοινού διαχείριση του προσφυγικού

Η ΕΕ και η Τουρκία θα πιεστούν να συνεργαστούν για τη διαχείριση της μετανάστευσης από το Αφγανιστάν. Η ΕΕ έχει ήδη συζητήσει σχέδια παροχής οικονομικής υποστήριξης για να βοηθήσει την Τουρκία να αστυνομεύσει τα σύνορά της, για να αποτρέψει την είσοδο μεταναστών. Η ΕΕ είναι επίσης πιθανό να παράσχει στην Τουρκία κεφάλαια για την υποστήριξη των προσφύγων, επιπλέον αυτών που οι ηγέτες συμφώνησαν ήδη να δώσουν στην Τουρκία.

Αλλά η συνεργασία θα είναι τεταμένη.

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες μπορούν να περιμένουν από την Άγκυρα να επαναπροωθεί περιστασιακά τους μετανάστες προς την ΕΕ.

Όσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμός των Αφγανών που εισέρχονται στην Τουρκία, τόσο περισσότερο η Άγκυρα είναι πιθανό να ασκήσει πίεση στην ΕΕ και να κατακρίνει τους Ευρωπαίους επειδή δεν βοηθούν αρκετά.

Τι θα ενισχύσει τη συνεργασία;

Παρόλα αυτά, η Άγκυρα είναι πιθανό να διαπιστώσει ότι η ικανότητά της να πιέζει την Ευρώπη δεν είναι τόσο μεγάλη όσο ήταν και ότι είναι προς το συμφέρον της να προσπαθήσει να συνεργαστεί με την ΕΕ.

Όπως αναφέρει ο Scazzieri, η ΕΕ έχει ενισχύσει τα σύνορά της με την Τουρκία, με την Ελλάδα να έχει δείξει ότι είναι πρόθυμη να σταματήσει τους μετανάστες ακόμη και αν αυτό σημαίνει ότι καταφεύγει στη χρήση βίας για να τους απωθήσει.

Παρ ‘όλα αυτά, όπως τονίζει, ακόμη και οι επαναπροωθήσεις μπορεί να μην λειτουργήσουν εάν ο αριθμός των ανθρώπων που προσπαθούν να εισέλθουν στην Ευρώπη αυξηθεί σημαντικά – γεγονός που αποτελεί ισχυρό κίνητρο για την Ευρώπη να προσπαθήσει να συνεργαστεί με την Τουρκία.

Όλα αυτά, καταλήγει, σημαίνουν ότι, ενώ η ΕΕ και η Τουρκία πιθανόν να συγκρούονται περιστασιακά για το μεταναστευτικό, είναι πιθανό να επικρατήσει το αμοιβαίο ενδιαφέρον τους για συνεργασία.

Θα έρθει ευρύτερη προσέγγιση ΕΕ-Τουρκίας;

Το μεγάλο ερώτημα, ωστόσο, είναι κατά πόσο το κοινό συμφέρον για τη διαχείριση του μεταναστευτικού από το Αφγανιστάν θα προκαλέσει μια ευρύτερη προσέγγιση ΕΕ-Τουρκίας, κάτι που για τον συντάκτη φαίνεται απίθανο.

Όπως καταλήγει, η συνεργασία ΕΕ-Τουρκίας στη διαχείριση του αυξανόμενου αριθμού Αφγανών προσφύγων και μεταναστών θα ενισχύσει την τάση για ολοένα και πιο συναλλακτικούς δεσμούς μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας. Η Τουρκία και η ΕΕ θα πιεστούν να συνεργαστούν, αλλά αυτό είναι απίθανο να οδηγήσει σε ευρύτερη βελτίωση των σχέσεων.

Αναπόφευκτα θα υπάρξουν εντάσεις για την ίδιο το μεταναστευτικό ζήτημα, ιδιαίτερα εάν ο αριθμός των Αφγανών που φτάνουν είναι μεγάλος. Ταυτόχρονα, οι διαφωνίες για άλλα θέματα, που κυμαίνονται από την εσωτερική πολιτική κατάσταση της Τουρκίας έως την ώθηση της Άγκυρας για λύση δύο κρατών στην Κύπρο, θα συνεχίσουν να προκαλούν τριβές και να αποτελούν μεγάλο εμπόδιο για μια ευρύτερη βελτίωση των σχέσεων.