Ακραμ Καν – «Φοβάμαι όταν ο καλλιτέχνης παύει να είναι περίεργος»

Ενα εντυπωσιακό έργο – προτροπή για τον επαναπροσδιορισμό της ανθρώπινης ύπαρξης μέσω της μνήμης και της συνύπαρξης. Μια παραγωγή βασισμένη σε αρχετυπικές ιστορίες του δυτικού πολιτισμού και της μονοθεϊστικής παράδοσης. Από την Ανατολή έως τη Δύση και από τον παραδοσιακό και κλασικό χορό έως το χιπ χοπ.

Αυτό είναι το «Ξορκίζοντας το κακό», η νέα παράσταση του Ακραμ Καν που θα παρουσιαστεί την Τρίτη 28 Σεπτεμβρίου στο Ηρώδειο. Η ομάδα του σημαντικού βρετανού δημιουργού έρχεται για πρώτη φορά στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού, μ’ ένα έργο που του χάρισε την περσινή σεζόν τον τίτλο του χορογράφου της χρονιάς από το γερμανικό περιοδικό «Tanz».

Στη συνέχεια, θα εμφανιστεί στις 5 Οκτωβρίου στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης, ανοίγοντας τα φετινά Δημήτρια.

Στο «Ξορκίζοντας το κακό», ο σπουδαίος βρετανός χορογράφος στήνει έναν καθρέφτη καταπρόσωπο στην ανθρωπότητα και μιλάει με την αίσθηση του οικουμενικά επείγοντος για την καταστροφή, την ενοχή, την αποδόμηση των αξιών και του οικοσυστήματος.

Ο βραβευμένος με βραβείο Ολίβιε το 2019 δημιουργός, με τους έξι χορευτές του επί σκηνής, καλεί τον καθένα μας να αναμετρηθεί με τον διάβολο – υπονομευτή που κρύβεται στις πιο ερεβώδεις γωνιές της ύπαρξής μας. Επηρεασμένος από το πρόσφατα ανακαλυφθέν κομμάτι του βαβυλωνιακού έπους «Γκιλγκαμές», ένα από τα πρώτα λογοτεχνικά έργα στον κόσμο, το έργο μεταμορφώνεται σε έπος για την τελετουργία και τη μνήμη.

Για όλα αυτά, ο Ακραμ Καν μιλάει στα «Πρόσωπα».

Το έργο μοιάζει να «ξεπήδησε» από την αίσθηση του κατεπείγοντος για τον πλανήτη. Πώς προέκυψε η έμπνευση για το «Ξορκίζοντας το κακό»;

Αναζητούσα τι γεννούσε μέσα μου οργή από το 2016 και μετά. Και ήταν πραγματικά το είδος της προεδρίας που ανέλαβε την εξουσία στις ΗΠΑ, τη Βραζιλία και αλλού, ακόμα και στη δική μας κυβέρνηση. Ηθελα κάπως να το συμβολίσω αυτό, τα προβλήματα με αυτού του είδους τη νοοτροπία. Ο σύμβουλος δραματουργίας μού πρότεινε έναν από τους παλαιότερους μύθους του πολιτισμού μας: το «Γκιλγκαμές». Και υπήρχαν πολλές ομοιότητες του χαρακτήρα του Γκιλγκαμές με τον χαρακτήρα των προέδρων.

Ο εγωισμός, η δύναμη, ο έλεγχος, η καταστροφή της φύσης. Κι αυτό με ξάφνιασε περισσότερο γιατί τα τελευταία χρόνια προσπαθώ να υποστηρίξω το μέλλον των παιδιών μου, με την έννοια της κλιματικής αλλαγής. Η ιστορία του Γκιλγκαμές είναι στην πραγματικότητα μια μεταφορά αλλά πολύ συμβολική για την καταστροφή της φύσης από τον άνθρωπο και την «εκδίκηση» της φύσης. Και μετά, χτύπησε ο κορωνοϊός. Ηταν σοκ, γιατί η φύση αντέδρασε στην απληστία μας και την καταστροφική μας διάθεση. Γιατί καταστρέφουμε από απληστία, για τον έλεγχο και την εξουσία.

Αισθάνεστε πως το έργο σας γίνεται ολοένα και πιο πολιτικό;

Νομίζω πως το πάρτι τελείωσε! Πρέπει να το παραδεχτούμε. Τόσον καιρό κάναμε πάρτι και τώρα τέλειωσε. Το ερώτημα που εγείρεται είναι αν είμαστε πρόθυμοι να κάνουμε αλλαγές στη ζωή μας. Οχι απλώς να τις πούμε, αλλά να τις κάνουμε. Οι πράξεις είναι πάντα πιο δυνατές από τα λόγια. Εχουμε χάσει την τέχνη τού να ακούμε. Η σιωπή είναι σημαντική, αλλά εμείς είμαστε γεμάτοι θόρυβο. Εχουμε γεμίσει με τις δικές μας φωνές, τις γνώμες μας και δεν έχουμε το δώρο τού να ακούμε τη φύση. Είτε αλλάζουμε λοιπόν, είτε θα μας κατατροπώσει η φύση. Γιατί θα χάσουμε. Η φύση είναι πιο δυνατή από εμάς.

Είναι η δουλειά όλο και πιο πολιτική; Ναι! Ηταν πάντα. Αλλά πριν ήταν ασυνείδητα πολιτική ενώ τώρα συνειδητά. Οι καλλιτέχνες αντανακλούν τον κόσμο στον οποίο ζουν και η πολιτική παίζει πολύ σημαντικό ρόλο εκεί. Ακόμα κι αν λες ότι δεν είναι πολιτική η δουλειά σου, σημαίνει πως πήρες μια πολιτική απόφαση να μην είσαι πολιτικός. Το να μην παίρνεις μέρος είναι από μόνο του μια πολιτική επιλογή. Είναι ένας άλλος τρόπος του να μείνεις σιωπηλός για πράγματα που είναι λάθος.

Αισθάνεστε ότι με κάποιον τρόπο ο χορός και η τέχνη έχουν χρέος να χτυπάνε καμπανάκια και, τελικά, «να σώσουν τον κόσμο»;

Οχι. Δεν είναι δική μας δουλειά. Μόνο οι πολιτικοί και οι πολίτες μπορούν να το κάνουν. Συλλογικά. Η δουλειά μας, ο ρόλος μας είναι να βάζουμε έναν καθρέφτη στον κόσμο και να πούμε αυτός είναι ο κόσμος στον οποίο ζούμε κι αυτές είναι οι συνθήκες στις οποίες ζούμε. Και να τις παρουσιάζουμε με συμπόνια, όχι με αλαζονεία.

Το «Ξορκίζοντας το κακό» είναι γεμάτο οργή γιατί αυτό αντιμετωπίζω τώρα. Για το μη μέλλον των παιδιών μου. Μ’ αυτή την έννοια, αισθάνομαι υποχρεωμένος να εκφράζω μέσα από το έργο μου την αδικία την οποία ζούμε. Δεν αισθάνομαι ότι θα αλλάξει τις πολιτικές όμως. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι θα σταματήσω να μιλάω. Θα μιλάω και θα αποκαλύπτω στον κόσμο το πώς αισθάνομαι ότι είναι ο κόσμος.

Πώς αισθάνεστε πλέον που είστε κάτω από τη σκηνή και καθοδηγείτε τους χορευτές κι όχι πάνω για να χορεύετε;

Αισθάνομαι περισσότερο ελεύθερος να επενδύω στο όραμά μου, στην αφήγηση. Οταν χόρευα ήμουν τόσο μέσα όσο κι έξω απ’ αυτό, οπότε έκανα κάποιους συμβιβασμούς. Οταν είμαι έξω από αυτό, μπορώ να υποστηρίζω το ταξίδι καλύτερα, γιατί μπορώ να αφοσιωθώ πλήρως σε αυτό. Μπορώ να επενδύσω 100% στους χορευτές, το ταξίδι και τους συνεργάτες. Ολο και λιγότερο βέβαια προσπαθώ να μπω στα παπούτσια των χορευτών. Γιατί είμαι μεγάλος πια. Ως χορευτής αισθάνομαι λιγότερο ικανός, με λιγότερη αυτοπεποίθηση, αλλά οι σημερινοί χορευτές είναι εξαιρετικοί. Είναι πολύ ενδιαφέρον να δουλεύω μαζί τους γιατί μπορούν να κάνουν πράγματα που εγώ ποτέ δεν θα μπορούσα να κάνω. Ακόμα κι όταν ήμουν στην ηλικία τους. Εμπνέομαι πραγματικά από τους χορευτές.

Θυμάστε την εποχή που ξεκινούσατε την καριέρα σας; Πώς ήταν ο χορός τότε;

Ηταν πολύ συναρπαστικό. Γιατί όταν ξεκίνησα την ομάδα μου και χόρευα, η τέχνη ήταν πολύ ψηλά στην εκτίμηση των ανθρώπων. Νομίζω ότι τώρα η τέχνη είναι μια αναγκαιότητα. Και το να κινείσαι είναι αναγκαίο. Η απομόνωση, η κατάσταση του κορωνοϊού και οι κυβερνήσεις μάς σταμάτησαν από το να κινούμαστε. Είναι το πιο απαραίτητο στοιχείο για την πνευματική μας υγεία. Η παλαιότερη παράδοση, το παλαιότερο τελετουργικό, είναι ακόμα ζωντανό. Γιατί είναι το να μαζευόμαστε και να μοιραζόμαστε ιστορίες μεταξύ μας. Ενα άλλο παλιό τελετουργικό ήταν να τρώμε μαζί ως οικογένεια. Αυτό αλλοιώνεται από την τεχνολογία. Επομένως σπάνια η οικογένεια συγκεντρώνεται για να φάει μαζί, χωρίς τηλέφωνα, χωρίς να ξεφεύγουν τα μυαλά μας αλλά να είναι παρόντα.

Επομένως, ο χορός, το θέατρο μας επιτρέπουν να είμαστε παρόντες. Συλλογικά. Οι άνθρωποι των σπηλαίων το έκαναν αυτό. Ερχεται από τους προγόνους μας. Αν αυτό σταματήσει, μπορεί να έχεις Netflix, Amazon Prime, Apple στον υπολογιστή σου, αλλά δεν είναι πραγματικό. Είναι ψηφιακό, όχι το ίδιο με το να αισθάνεσαι ζωντανός με τις πέντε αισθήσεις σου. Γιατί μυρίζεις τον άνθρωπο δίπλα σου στο δωμάτιο, τον ακούς ζωντανά. Οι πέντε αισθήσεις μας ξυπνούν κι ενώνονται. Το ξύπνημα των αισθήσεων είναι αυτό που μας κάνει ζωντανούς. Είμαστε τα πιο κοινωνικά πλάσματα.

Αισθάνεστε το ίδιο και για το streaming που γίνεται πιο δυνατό και κατά τη διάρκεια της καραντίνας καθιερώθηκε;

Νομίζω πως είναι απαραίτητο. Πραγματικά σημαντικό. Αλλά δεν αντικαθιστά τις ζωντανές ερμηνείες. Πρέπει να είναι δίπλα δίπλα αυτά τα δύο. Αν νιώθεις πως θα τις αντικαταστήσει, τότε πάντα θα αισθανόμαστε μόνοι στον κόσμο. Επομένως είναι πολύ απαραίτητο να έχεις αυτή τη σύνδεση. Είμαι ευγνώμων στην τεχνολογία που επέτρεψε να συμβεί σε μια στιγμή που δεν μπορούσαμε να δούμε ο ένας τον άλλον, ούτε καν τους γονείς μας. Αλλά αισθάνομαι ότι αυτή η κατάσταση απλώς υποβοηθούσε, επιτάχυνε την έννοια της απομόνωσης και της επιδείνωσης της πνευματικής μας υγείας.

Την τελευταία δεκαετία, σχεδόν κάθε χρόνο τα έργα σας κερδίζουν βραβεία. Φοβάστε μήπως γίνετε mainstream εξαιτίας αυτής της αναγνώρισης;

Δεν νομίζω ότι είναι καλό ή κακό. Δεν ξεχωρίζω το mainstream από το underground. Μεγάλωσα με τον Τσάρλιν Τσάπλιν, αυτός ήταν mainstream. Με τον Μπάστερ Κίτον που ήταν κι αυτός mainstream. Με τον Πρινς, τον Μάικλ Τζάκσον, τη Μαντόνα, την Μπιγιονσέ. Εχω τεράστιο εμπορικό έργο. Το mainstream δεν αξίζει λιγότερο από την υψηλή τέχνη. Δεν μου αρέσουν οι άνθρωποι που κάνουν αυτό τον διαχωρισμό. Καλλιτέχνες όπως ο Τσάρλι Τσάπλιν μπορούν ν’ αλλάξουν τον κόσμο. Επειδή είναι mainstream, δεν σημαίνει ότι αξίζει λιγότερο. Υπάρχει μόνο καλή δουλειά και κακή δουλειά. Για μένα το να είμαι mainstream δεν με κάνει να φοβάμαι περισσότερο. Αυτό που με φοβίζει είναι όταν ένας καλλιτέχνης σταματάει να είναι περίεργος. Οταν σταματάς να κάνεις ερωτήσεις, είναι η στιγμή που έρχεται ο θάνατος σου ως καλλιτέχνης.

Μια και ανήκετε στην παγκόσμια χορευτική ελίτ, με ποιους άλλους χορογράφους νιώθετε ότι συνομιλείτε;

Μου άρεσε πάντα κι ακόμα αγαπάω την Πίνα Μπάους. Μου αρέσει το Théâtre du Soleil και η Αριάν Μνουσκίν. Μου αρέσει η δουλειά του Πίτερ Μπρουκ. Από τη νέα γενιά μού αρέσει η Οόνα Ντόχερτι, η Κρίσταλ Πάιτ, ο Ισραέλ Γκαλβάν, ο Χοακίν Κορτές. Και φυσικά ο Δημήτρης Παπαϊωάννου. Νομίζω ότι είναι καλλιτέχνης. Δεν υπάρχει κάτι άλλο να πω. Μου αρέσουν τα όνειρα που βγάζει στη σκηνή. Ο,τι είναι στο κεφάλι του είναι φανταστικό, εντελώς μεταφορικό. Είναι ένας καλλιτέχνης που εκτιμώ.

Αν θέλουμε να βρούμε νέα ταλέντα στον χορό, σε ποιες χώρες πρέπει να κοιτάξουμε;

Κανείς δεν ξέρει πλέον. Αυτή είναι η ομορφιά. Δεν υπάρχει κάποιο κέντρο. Κάποτε ήταν η Νέα Υόρκη για τον σύγχρονο χορό. Και η Γερμανία και μετά η Αγγλία, η Γαλλία, η Ελλάδα, η Ευρώπη γενικώς. Αλλά το κέντρο σήμερα είναι παντού. Στην Ασία, την Ινδία, την Αφρική. Υπάρχουν νέοι χορογράφοι που βγαίνουν από την Τζαμάικα. Υπάρχουν τόσοι καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο που βγαίνουν, άνδρες και γυναίκες. Είναι πολύ συναρπαστικό που δεν υπάρχει κέντρο. Το κέντρο είναι ο κόσμος. Οχι μια συγκεκριμένη χώρα που εμείς καθορίζουμε με σύνορα και σημαίες.

Στην παράστασή σας θα δούμε και μια ελληνίδα χορεύτρια, την Ελπίδα Σκούρου.

Ναι, την Ελπίδα. Είμαι πολύ υπερήφανος που την έχουμε μαζί μας. Πάντα έχω έναν έλληνα χορευτή στην ομάδα μου. Στις περισσότερες παραγωγές μου έχω συνήθως έναν έλληνα χορευτή. Είναι πολύ δυνατοί. Και γίνεται αυτό κι εξαιτίας της κουλτούρας τους. Καταλαβαίνουν τους μύθους, είναι μέρος της παράδοσής τους κι ευθυγραμμίζεται όλο αυτό με το σκεπτικό μου.

info

«Ξορκίζοντας το κακό» στις 28/9, στις 21.00, στο Ηρώδειο. Είσοδος 10-85 ευρώ. Προπώληση ticketservices.gr, viva.gr. Στις 5 Οκτωβρίου, στις 21.00, στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης. Συμπαραγωγή της Αττικής Πολιτιστικής Εταιρείας με την Akram Khan Company