Η εποχή του Ερντογάν φτάνει στο τέλος της – Το μακρύ φθινόπωρο του Σουλτάνου

O τίτλος του βιβλίου είναι ανοιχτός σε πολλές αναγνώσεις: «Ενας σουλτάνος το φθινόπωρο». Σε αυτό ο Σονέρ Τσαγκαπτάι, διευθυντής του προγράμματος για την Τουρκία του Washington Institute προσφέρει μια ματιά στην επόμενη φάση της διακυβέρνησης Ερντογάν.

Η πτώση της δημοτικότητάς του στο εσωτερικό της Τουρκίας, μαζί με την ενίσχυση της αντιπολίτευσης, οι συνέπειες της πανδημίας και η αδύναμη οικονομία της χώρας φαίνεται ότι κλυδωνίζουν τη θέση του στην εξουσία. Πώς θα αντιδράσει;

Ο συγγραφέας εξηγεί ότι πως ο τούρκος πρόεδρος γνωρίζει πώς να πολώνει το εκλογικό σώμα για να ενισχύσει τη βάση του και πώς να χρησιμοποιεί καταπιεστικές τακτικές όταν η πόλωση από μόνη της δεν αρκεί για να κερδίσει τις εκλογές.

Ο Τσαγκαπτάι πιστεύει πως ο Ερντογάν θα παραμείνει γραπωμένος στην εξουσία με κάθε τρόπο – και με μεγάλο κόστος για τους πολίτες, τους θεσμούς και τους συμμάχους της χώρας.

Η ίδια η εικόνα του 67χρονου Ερντογάν δεν προμηνύει κάτι καλό. Τα προβλήματα υγείας που αντιμετωπίζει γίνονται όλο και πιο εμφανή, με τις φήμες για τη διαδοχή του να οργιάζουν και πολλούς να κάνουν λόγο για το «φθινόπωρο του σουλτάνου».

Τα τελευταία χρόνια στον διεθνή Τύπο είναι πολλές οι αναφορές για τα προβλήματα αυτά, τα οποία παρά τις διαψεύσεις, φαίνεται να πληθαίνουν.

Η εγχείρηση για καρκίνο του εντέρου πριν από λίγα χρόνια και τώρα οι φήμες που οργιάζουν για ένα σοβαρό αυτοάνοσο.

Το περιβάλλον του επιμένει πως «χαίρει άκρας υγείας», όμως όλο και περισσότερα είναι τα περιστατικά όπου αδυνατεί να παραμείνει όρθιος για αρκετή ώρα, αποκοιμιέται μπροστά στις κάμερες και δείχνει να χάνει τον ειρμό του και να αναζητά λέξεις.

Υπερσύγχρονη κλινική εντός

Οι φήμες θέλουν μέσα στο νέο παλάτι που έχει κατασκευάσει στην Αγκυρα, να έχει φτιαχτεί μια υπερσύγχρονη κλινική για τη φροντίδα του από κορυφαίους γιατρούς.

Πιο έντονο ήταν το περιστατικό πριν από λίγες ημέρες όταν μιλώντας σε μαθητές, φάνηκε να χάνει τις λέξεις. Ηθελε να καλέσει τους μαθητές να πάρουν όλοι από ένα και να τα χτυπήσουν μαζί. Ωστόσο, βρέθηκε να ψάχνει να βρει την λέξη «κουδούνι» εναγωνίως. Ενας μαθητής έσωσε την κατάσταση, λέγοντάς του: «Θα πάρουμε αυτό το κουδούνι».

Η εικόνα δεν είναι ωραία για τους πολίτες μιας χώρας που βρίσκεται σε βαθιά οικονομική κρίση με τον πληθωρισμό να έχει πλήξει τα περισσότερα νοικοκυριά.

Πιθανοί διάδοχοι

Στο κυβερνών κόμμα ΑΚΡ έχουν αρχίσει ήδη οι συζητήσεις – ποτέ όμως επίσημα – για το ποιος θα μπορούσε να είναι ο πιθανός διάδοχός του, με τα ονόματα του υπουργού Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοϊλού και του υπουργού Αμυνας Χουλουσί Ακάρ να ακούγονται περισσότερο.

Εν μέρει και στο πλαίσιο αυτό, ο Ακάρ τον τελευταίο καιρό επιστρέφει στις ακρότητες εναντίον της Ελλάδας, αμφισβητεί την κυριαρχία των ελληνικών νησιών, ζητά την αποστρατιωτικοποίησή τους και ανακοινώνει τη συνέχιση των ερευνών στην Ανατολική Μεσόγειο.

Ουσιαστικά επιμένει στην προώθηση του νεοπαγούς και άκρως επεκτατικού σχεδίου της «Γαλάζιας Πατρίδας» στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο.

Ολα αυτά συμβαίνουν ενώ η αντιπολίτευση δείχνει να ενισχύεται μετά τις νίκες της σε μεγάλα αστικά κέντρα όπως η Κωνσταντινούπολη και η Αγκυρα, η εκλογική βάση του ΑΚΡ να μειώνεται και η δημοτικότητα του Ερντογάν να πέφτει, ενώ ο πρόεδρος καλείται με τις επιλογές του να πρέπει να διατηρήσει πολύ εύθραυστες ισορροπίες μεταξύ της συμμαχίας του με τον ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν (που μοιάζει όλο και περισσότερο με λυκοφιλία) και τη συμμετοχή της χώρας του στο ΝΑΤΟ.

Αναζητεί διεθνή ρόλο

Τον τελευταίο καιρό, με αφορμή τη σχέση που έχει με τους Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν και την ευκαιρία που του δίνεται μέσω αυτής της σχέσης να ενισχύσει τη θέση του με τις ΗΠΑ, ο Ερντογάν επανέρχεται στην προσπάθειά του να αναλάβει διεθνή ηγετικό ρόλο.

Μόλις λίγες ημέρες πριν φθάσει στη Νέα Υόρκη, την Κυριακή, για τη γενική συνέλευση του ΟΗΕ κυκλοφόρησε βιβλίο με την υπογραφή του και τίτλο «Ενας πιο δίκαιος κόσμος είναι εφικτός: Πρόταση για τη μεταρρύθμιση των Ηνωμένων Εθνών».

Εκεί ουσιαστικά διατυπώνει την άποψη ότι «Ο κόσμος είναι μεγαλύτερος από τους πέντε», εννοώντας ότι πρέπει να πάψουν οι 5 μεγάλες χώρες να είναι μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας.

Αναφέρει ότι ένας νέος κόσμος γεννιέται στη μετά την πανδημία εποχή και παρομοιάζει τη σημερινή κατάσταση με εκείνη που υπήρχε πριν από τους Παγκόσμιους Πολέμους.

Διαπιστώνει δε, ότι θα επέλθει καταστροφή εάν δεν υπάρξουν κοινές δράσεις και ζητά να αυξηθεί η δύναμη της Γενικής Συνέλευσης στη λήψη αποφάσεων και δράσεων.

Προωθώντας (για άλλη μια φορά και με την ελπίδα ότι τώρα θα τα καταφέρει καλύτερα από τις προηγούμενες) το προφίλ του διεθνούς παράγοντα και του περιφερειακού ηγέτη, ο Ταγίπ Ερντογάν, πιεσμένος από τις αρνητικές εξελίξεις στο εσωτερικό της χώρας του αλλά και από τις διεθνείς, φαίνεται να προσπαθεί να αλλάξει τις, μέχρι τώρα, κινήσεις του στη γεωστρατηγική σκακιέρα.

Επίθεση «φιλίας»

Επειτα από αλλεπάλληλα συνέδρια που έχουν στόχο να προωθήσουν τον νεο-οθωμανισμό, η Αγκυρα έχει αποδυθεί σε μια προσπάθεια εξομάλυνσης των σχέσεων με χώρες με τις οποίες μέχρι τώρα βρισκόταν σε ένταση – κυρίως Αίγυπτο, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και Ισραήλ.

Αυτό φαίνεται και από το ότι ο Ταγίπ Ερντογάν αποφεύγει τον τελευταίο καιρό δηλώσεις ή χειρονομίες, όπως η «ράμπια» (το σήμα με τα τέσσερα δάχτυλα υψωμένα) που θυμίζουν τη στήριξή του προς τους Αδελφούς Μουσουλμάνους – κάτι που προφανώς σημαίνει αποδοχή όρων που έχουν θέσει η Αίγυπτος και τα Εμιράτα.

Οι αναλυτές κάνουν λόγο για μια εμφανή στροφή του Ερντογάν, ο οποίος αντιμετωπίζει όλο και μεγαλύτερες δυσκολίες στη σχέση του με την Μόσχα.

Ενδεικτικό αυτής είναι πως μόλις τη Δευτέρα, ο ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν κατά τη συνάντησή του με τον σύρο ομόλογό του Μπασάρ αλ Ασαντ, καταδίκασε «τη δράση ξένων στρατιωτικών μονάδων στο συριακό έδαφος χωρίς την έγκριση της Δαμασκού ή του ΟΗΕ», μια άμεση αναφορά στην τουρκική στρατιωτική παρουσία στη βόρεια Συρία.

Κι όμως η εφημερίδα «Σαμπάχ» περιγράφει όλες αυτές τις στροφές της τουρκικής πολιτικής με τίτλους όπως «οι πολιτικές εξομάλυνσης της Τουρκίας έχουν στόχο να κερδίσουν όλη την περιοχή».

Το ότι τα ανοίγματα είναι πολλά και προς όλες τις κατευθύνσεις δεν είναι βέβαιο, πιστεύουν οι αναλυτές, εάν είναι αποτέλεσμα εμβριθούς μελέτης και στρατηγικού σχεδιασμού ή αποτελούν και αυτά απόρροια του φθινοπώρου του σουλτάνου.

Την ίδια ώρα που η Τουρκία κάνει κοινές στρατιωτικές ασκήσεις με Αζερμπαϊτζάν και Πακιστάν και ενώ έχει στρατεύματα σε πολλούς πολέμους όπως στη Λιβύη, στη Συρία και στην κεντρική Ασία, ο υφυπουργός Εξωτερικών Φαρούκ Καϊμακτσί τονίζει (έπειτα από πολύ καιρό, είναι η αλήθεια) ότι «η ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ αποτελεί στρατηγικό στόχο».

Μέσα σε όλα αυτά, πριν από λίγες ημέρες πρώην βουλευτής του κυβερνώντος κόμματος, από το περιβάλλον του Ερντογάν, ο Ρεσούλ Τοσούν τονίζει σε άρθρο του ότι «στο Σύνταγμα της Τουρκίας πρέπει να απαλειφθεί ο όρος του κοσμικού κράτους».

Η χρονική συγκυρία δεν είναι τυχαία. Πριν από λίγους μήνες, εκπρόσωπος του ΑΚΡ ανακοίνωσε σχέδια για την προώθηση αλλαγών στο Σύνταγμα της Τουρκίας.