Γιατροί Χωρίς Σύνορα – Το νέο κέντρο προσφύγων στη Σάμο είναι το τέλος της ελπίδας

Με επιστολή τους οι ψυχολόγοι των Γιατρών Χωρίς Σύνορα αναφέρονται στο νέο κέντρο για αιτούντες άσυλο στη Σάμο, και στηλιτεύουν την πολιτική της Ευρώπης και της Ελλάδας που ξοδεύει εκατομμύρια για φράχτες και συστήματα παρακολούθησης για να κρατήσει μακριά ανθρώπους, των οποίων το μόνο «έγκλημα» είναι ότι ζητούν ασφάλεια και σταθερότητα.

«Μαζί με τις μαζικές απορριπτικές αποφάσεις στα αιτήματα ασύλου, το νέο αυτό κέντρο αποτελεί ένα ακόμα σύμβολο της απόρριψης των προσφύγων συνολικά και του δικαιώματος στο άσυλο», αναφέρουν στην ανακοίνωσή τους, ενώ σημειώνουν ότι «αυτό που συμβαίνει, είναι ντροπή για την Ευρώπη και τις αξίες που υποστηρίζει ότι διαφυλάσσει».

Η ανακοίνωση των Γιατρών Χωρίς Σύνορα

Οι ασθενείς μας στην κλινική των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Σάμο εδώ και μήνες προσέρχονται στα ραντεβού τους με τον φόβο του εγκλεισμού στο νέο κέντρο, ενώ το άγχος και το αίσθημα ότι είναι αβοήθητοι τους καταβάλει. Για όσους από αυτούς έχουν ήδη ιστορικό βασανιστηρίων, το νέο αυστηρά ελεγχόμενο κέντρο σημαίνει όχι μόνο απώλεια της ελευθερίας αλλά και επαναβίωση ψυχικά τραυματικών εμπειριών. Το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρώπων που παρακολουθεί η ομάδα μας στη Σάμο εμφανίζει καταθλιπτική και μετατραυματική συμπτωματολογία. Στο διάστημα μεταξύ Απριλίου και Αυγούστου 2021, το σοκαριστικό ποσοστό του 64% των νέων ασθενών μας παρουσίασε αυτοκτονικές σκέψεις και το 14% διέτρεχε ρίσκο για αυτοκτονία.

Ως ψυχολόγοι των ανθρώπων που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της αυστηροποίησης της μεταναστευτικής πολιτικής της Ευρώπης και της Ελλάδας, γινόμαστε καθημερινά μάρτυρες της επιδείνωσης της ψυχικής και σωματικής τους υγείας. Το άνοιγμα του νέου κλειστού κέντρου πρόκειται να φέρει αλλαγές τόσο σε επίπεδο της συλλογικής ταυτότητας των προσφύγων όσο και σε επίπεδο νοηματοδότησης του εαυτού, της αυτο-εκτίμησης και της εικόνας που έχουν για τον εαυτό τους. Η Ευρώπη τους διαλύει.

• Διαβάστε επίσης: Γιατροί Χωρίς Σύνορα – Κέντρο-φυλακή η νέα Κλειστή Ελεγχόμενη Δομή στη Σάμο

Τι να πούμε σε κάποιον που δεν έχει κάνει κανένα έγκλημα και πρέπει να μείνει έγκλειστος

Τι μπορούμε να πούμε σε ένα νέο παιδί που παρόλο που δεν έχει διαπράξει κάποιο έγκλημα, αναγκάζεται να μείνει έγκλειστο σε ένα περιβάλλον που θυμίζει φυλακή; Ένας νεαρός ασθενής μας από το Μάλι, μόλις 19 χρονών, βρίσκεται ήδη δυο χρόνια στη Σάμο. Αναγκάστηκε να φύγει από τη χώρα του σε μικρή ηλικία επειδή είχε υποστεί βασανιστήρια. Ενώ ξεκίνησε με ελπίδα αυτό το ταξίδι, ελπίδα για μια καλύτερη και ασφαλή ζωή, τώρα βιώνει την απόλυτη ματαίωση. Οι ανησυχίες του για το νέο κέντρο τού έχουν προκαλέσει σειρά ψυχοσυναισθηματικών αντιδράσεων. Πόσο μπορεί να αντέξει να βλέπει τον εαυτό του να υπομένει όλον αυτόν τον πόνο και τη ματαίωση; Όταν τον ρωτάμε τι θα ήθελε να έχει, η απάντηση του είναι «Την ελευθερία μου. Μέχρι τώρα ήμουν πρόσφυγας, τώρα θα έχω την ταυτότητα του φυλακισμένου».

Η συνεχής αβεβαιότητα, η έλλειψη σεβασμού στην ανθρώπινη ζωή και η παντελής έλλειψη ουσιαστικής προστασίας δημιουργεί καίριες ερωτήσεις στις οποίες οι αρχές αποτυγχάνουν να απαντήσουν με σαφήνεια. Το αποτέλεσμα; Η επιδείνωση της υπάρχουσας καταθλιπτικής και αγχώδους συμπτωματολογίας των ασθενών μας.

Για τους ανθρώπους αυτούς το νέο κέντρο σηματοδοτεί το τέλος

Η Felicite*, ψυχιατρική ασθενής της κλινικής μας από τον Φεβρουάριο του 2021 είναι επιζήσασα ολικής κλειτοριδεκτομής, εξαναγκαστικού παιδικού γάμου στα 14 χρόνια της, ακραίας σεξουαλικής και σωματικής βίας επί σειρά ετών από τον κατά 30 χρόνια μεγαλύτερο σύζυγό της. Η Felicite είναι επίσης αναγνωρισμένο θύμα εμπορίας ανθρώπων και παραμένει στη Σάμο εδώ και δύο χρόνια. Το αίτημά της για διεθνή προστασία έχει απορριφθεί ήδη δύο φορές και συνεπώς η Felicite δεν έχει πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες που παρέχονται μέσα στο κέντρο, όπως το φαγητό. Έχει μείνει μετέωρη να αναμένει εδώ και 4 μήνες την απόφαση του μεταγενέστερου αιτήματος ασύλου της. Δικαίως αναρωτιέται «θα πεθάνω από την πείνα;».

Για τους ανθρώπους που βιώνουν αυτές τις βίαιες μεταναστευτικές πολιτικές, το νέο κέντρο σηματοδοτεί ένα τέλος: το τέλος του νοήματος της ζωής, της υπομονής, της όποιας ελπίδας για κάτι καλύτερο, της όποιας υποτυπώδους ελευθερίας βίωναν στο υπάρχον κέντρο στο Βαθύ, της όποιας δυνατότητας είχαν να συμμετέχουν σε δραστηριότητες της «κανονικής» ζωής, όπως το να πηγαίνουν με τα παιδιά τους μια βόλτα μέχρι την παραλία ή την πλατεία ή το σουπερ μάρκετ στην πόλη.

• Διαβάστε επίσης: Politico – Συρματοπλέγματα, απαγορεύσεις κυκλοφορίας και wi-fi – Η ΕΕ προωθεί το στρατόπεδο προσφύγων «νέας γενιάς» στην Ελλάδα

Οι «ευρωπαϊκές αξίες» δεν ισχύουν για τους ασθενείς μας

Αυτό που συμβαίνει, είναι ντροπή για την Ευρώπη και τις αξίες που υποστηρίζει ότι διαφυλάσσει. Αυτές οι αξίες φαίνεται ότι δεν ισχύουν για τους ασθενείς μας στη Σάμο. Πόσο εύκολο θα ήταν να αλλάξει αυτό το αφήγημα και να δοθεί ένα νέο νόημα στη ζωή εκατοντάδων ανθρώπων που αναζητούν διεθνή προστασία στην Ευρώπη αν υπήρχε η πολιτική βούληση και ο στοιχειώδης σεβασμός στον άνθρωπο;

Ως ψυχολόγοι, κάθε μέρα ακούμε μοναδικές προσωπικές διαδρομές ανθρώπων, παρατηρούμε με θαυμασμό την ανθεκτικότητα που επιδεικνύουν και είμαστε εκεί για να ακουμπήσουν σε εμάς κάθε φόβο και άγχος τους για αυτά που ήδη πέρασαν και για αυτά που φαντάζονται ότι θα έρθουν. Ωστόσο, όσο επαναλαμβάνονται τα ίδια λάθη και οι ίδιες πολιτικές που έχουν προκαλέσει όλο αυτόν τον πόνο, δεν θα μπορέσουμε να βοηθήσουμε ουσιαστικά αυτούς τους ανθρώπους. Θα παραμείνουμε απλώς εδώ και θα συνεχίσουμε να βοηθάμε τους ασθενείς μας να επιβιώσουν. Όχι να ζήσουν ή να κλείσουν τις πληγές τους, απλώς να επιβιώσουν.

Για να μπορέσουμε να βοηθήσουμε ουσιαστικά τους ασθενείς μας, θα πρέπει πρώτα η Ευρώπη και η Ελλάδα να βρουν αξιοπρεπείς εναλλακτικές λύσεις για τα κέντρα υποδοχής, να διασφαλιστεί η πρόσβαση σε μια δίκαιη και αξιοπρεπή διαδικασία ασύλου και η επαρκής υγειονομική περίθαλψη, προσαρμοσμένη στις ανάγκες ανθρώπων που έχουν βιώσει βία, ψυχικά τραύματα και συγκρούσεις.

Εύα Παπαϊωάννου, Εύα Πετράκη, Μπέτυ Σιαφάκα