Νεομάρτυρες κι Ακρίτες

Συχνά στους βίου Αγίων που αφορούν σε Νεομάρτυρες, βασικό μοτίβο της αφήγησης είναι η μεταστροφή από τη μια θρησκεία στην άλλη. Είναι αυτοί οι Άγιοι «amphibious» ( αμφίβιοι), όπως διαβάζουμε και στη διεθνή βιβλιογραφία. Δύο χαρακτηριστικές περιπτώσεις Ηπειρωτών Νεομαρτύρων αυτής της κατηγορίας είναι ο Άγιος Γεώργιος ο εξ Ιωαννίνων και ο Άγιος Ιωάννης ο εκ Κονίτσης. Και οι δυο μαρτύρησαν στα τελευταία χρόνια της Οθωμανικής κυριαρχίας και το μαρτύριό τους έχει να κάνει με την αλλαξοπιστία. Ο Άγιος Γεώργιος ο εξ Ιωαννίνων, με καταγωγή από το Τζούρχλι Γρεβενών ( σήμερα Άγιος Γεώργιος) είναι πολύ γνωστός και ως πολιούχος των Ιωαννίνων ( γιορτάζεται στις 17 Ιανουαρίου, ημέρα του μαρτυρίου του).

Ο Άγιος Ιωάννης ο εκ Κονίτσης είναι λίγο γνωστός ( γιορτάζεται στις 23 Σεπτεμβρίου). Πρόκειται για νεομάρτυρα που αλλαξοπίστησε, έγινε χριστιανός ενώ γεννήθηκε και ανατράφηκε σε μουσουλμανική οικογένεια, γι’ αυτό και αναφέρεται και ως «δυσώδους καταγωγής», δηλαδή βρώμικης….

Πρόκειται για το γνωστό στην ανθρωπολογία θέμα της αμφισημίας και της οριακότητας, του ιερού και του βέβηλου, της αγνότητας και του κινδύνου. Οι οριακές και αμφίσημες υπάρξεις μπορεί να είναι επικίνδυνες και ιερές ταυτόχρονα να κινούνται συμβολικά ανάμεσα στο βέβηλο και το ιερό, το βρώμικο και το καθαρό.

Το ίδιο θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς και για την περίπτωση των ακριτών που ηρωοποιούνται, τηρουμένων βέβαια των αναλογιών. Ο ίδιος ο Διγενής Ακρίτας, αυτό το σημαντικό εθνικό μας σύμβολο, είναι διγενής, δηλαδή κρατά από δυο γένη. Είναι αμφίσημη, υβριδική ύπαρξη. Είναι και ακρίτης, δηλαδή φυλάει τα σύνορα. Δεν είναι μόνο συμβολικά οριακός αλλά και πραγματικά συνοριακός…

Ας σκεφτούμε κι ένα νεώτερο ιστορικό παράδειγμα, τους Σουλιώτες. Πρόκειται, πράγματι για μια οριακή, συνοριακή, ακριτική ομάδα που συμβολοποιείται και ηρωοποιείται στο εθνικό μας αφήγημα.  Σουλιώτες αλλά και Σουλιώτισσες κατέχουν κεντρική θέση ως σύμβολα στο εθνικό μας φαντασιακό, παρότι γεωγραφικά περιφερειακές, συνοριακές και οριακές  υπάρξεις. Με αυτόν τον τρόπο το «παροτι» γίνεται  «γι’ αυτό».

Εν τέλει, δεν είναι τυχαίο ότι οι νεομάρτυρες συνδέουν το θρησκευτικό με το εθνικό στοιχείο, γεγονός που συνιστά και την πεμπτουσία της εθνικής μας υπόστασης στην εποχή της νεωτερικότητας.