Τι σημαίνει ότι σκάει η «φούσκα» των ακινήτων στην Κίνα

Σταδιακά η Κίνα (και το Κομμουνιστικό Κόμμα που έχει την εξουσία) αντιμετωπίζουν τις κακοδαιμονίες του «δυτικού» αναπτυγμένου καπιταλισμού. Και μία από αυτές είναι οι «φούσκες των ακινήτων».

Το γιατί φτιάχνονται φούσκες διαφόρων ειδών σε οτιδήποτε έχει να κάνει με την αγορά ακινήτων είναι λίγο πολύ γνωστό. Τα μεγάλα επενδυτικά σχέδια χρειάζονται σημαντικό δανεισμό για να μπορέσουν να αγοραστούν οικόπεδα, συχνά ακριβά, αλλά και να χτιστούν μεγάλα οικιστικά συγκροτήματα. Για να μπορέσουν να καλυφθούν αυτές οι επενδύσεις σε ακίνητα χρειάζεται να υπάρξουν αγοραστές διατεθειμένοι να αγοράσουν αυτά τα συχνά σχετικά ακριβά ακίνητα και πηγές χρηματοδότησης που θα τους το επιτρέψουν. Στο βαθμό που τα ακίνητα αποτελούν ταυτόχρονα και σίγουρα εχέγγυα για ενυπόθηκα δάνεια, διογκώνεται όχι μόνο ο δανεισμός προς τις επιχειρήσεις που κάνουν τα μεγάλα έργα αλλά και προς τα νοικοκυριά ή τις επιχειρήσεις που θέλουν να αγοράσουν τα ακίνητα.

Όταν υπάρχει μεγάλη ζήτηση για ακίνητα (στοιχείο που αυξάνει την αξία τους άρα και τη δυνατότητά τους να τα επικαλεστεί κάποιος ως εχέγγυα) αυξάνεται σημαντικά και η προσφορά δανείων προς κατασκευαστές και αγοραστές, συχνά χωρίς μεγάλο έλεγχο ως προς την πιστοληπτική τους ικανότητα.

Όσο συντηρείται η μεγάλη ζήτηση, αυτό επιτρέπει να λειτουργεί η αναχρηματοδότηση αυτής της διαδικασίας, όμως ταυτόχρονα αυξάνει σταδιακά και ο βαθμός μόχλευσης και η πραγματική επισφάλεια ως προς την αποπληρωμή όλου αυτού του μεγάλου δανεισμού, παρά τη φαντασίωση που συχνά διαμορφώνεται ότι μπορεί κανείς να απαντήσει σε μια φούσκα που σκάει με τη δημιουργία μιας νέας μεγαλύτερης φούσκας.

Αυτό το οποίο χρειάζεται είναι σε κάποιο σημείο ο κύκλος αυτός να σπάσει. Να αποδειχθεί ότι υπήρχε μια δομική επισφάλεια. Αυτή μπορεί να αφορά είτε την πλευρά του απεριόριστου δανεισμού προς νοικοκυριά σε συνδυασμό με τη «τιτλοποίηση» αυτών δανείων, είτε πολύ πιο «κλασικές» παραμέτρους της οικονομικής συγκυρίας όπως η πτώση της ζήτησης.

Η πτώση της ζήτησης στην Κίνα

Η Κίνα για πολύ μεγάλο διάστημα στηρίχτηκε σε μια τεράστια ζήτηση για κατοικίες. Αυτό αντιστοιχούσε στο γεγονός ότι είχε μια τεράστια μετακίνηση ανθρώπων προς τα αστικά κέντρα είτε με καθεστώς πλήρους εγκατάστασης είτε ως μετακινούμενοι εργαζόμενοι. Την ίδια στιγμή είχε μια μεγάλη οικονομική ανάπτυξη που σήμαινε ζήτηση για τη στέγαση οικονομικών, εμπορικών και ψυχαγωγικών δραστηριοτήτων.

Αυτό μεταφράστηκε σε μια σχεδόν αστείρευτη ζήτηση για νέα κτίρια και κατοικίες, που μετέτρεψαν τη χώρα σε ένα τεράστιο εργοτάξιο και ταυτόχρονα επέτρεψαν σε εταιρείες όπως η Evergrande να εξελιχτούν σε πραγματικούς οικονομικούς κολοσσούς. Έστω και με πήλινα πόδια όπως αποδεικνύεται στις μέρες μας.

Όμως κάποια στιγμή η ζήτηση έδειξε σημάδια υποχώρησης. Αυτή τη στιγμή η Κίνα διαθέτει έναν πλεονάζοντα της ζήτησης αριθμό κατοικιών που θα μπορούσε να στεγάσει άλλα 90 εκατομμύρια ανθρώπους. Μεγάλα οικιστικά πρότζεκτ που χρεοκόπησαν ισοπεδώνονται με χρήση ελεγχόμενων εκρήξεων.

Επιπλέον, υπάρχει ένα ερώτημα πόσο θα τροφοδοτηθεί στο μέλλον η ζήτηση για ακίνητα. Αρκεί να σκεφτούμε ότι η γεννητικότητα έχει υποχωρήσει, παρά την εγκατάλειψη της πολιτικής του ενός παιδιού και ορισμένοι εκτιμούν ότι αυτό θα οδηγούσε από ένα σημείο και μετά σε υποχώρηση και του συνολικού πληθυσμού, κάτι που θα μείωνε ακόμη περισσότερο τη ζήτηση για ακίνητα. Αυτή τη στιγμή τα τρία τέταρτα των κινεζικών πόλεων έχουν αρχίσει να υποχωρούν ως προς τον πληθυσμό.

Η στρατηγική της κινεζικής ηγεσίας

Το Κομμουνιστικό Κόμμα είχε ούτως ή άλλως βάλει τις ανισορροπίες που αναπτύσσονταν στην κατασκευή και αγορά ακινήτων στο στόχαστρο, τμήμα της συνολικότερης προσπάθειάς τους να «χαλιναγωγήσει» τις πιο ανεξέλεγκτες και κερδοσκοπικές πλευρές ου κινεζικού καπιταλισμού. Αυτό είχε πάρει τη μορφή τόσο της ευθείας καταδίκης της κερδοσκοπικής λογικής για την κατοικία («τα σπίτια δεν είναι για κερδοσκοπία» ήταν η χαρακτηριστικά αποστροφή του Σι Τζινπίνγκ), όσο και της προσπάθειας να επιβληθούν «κόκκινες γραμμές» που αφορούσαν τη χρηματοδότηση, τους ισολογισμούς και τον δανεισμό των εταιρειών που επενδύουν στα ακίνητα, ακριβώς με σκοπό να αποφεύγονται ενδεχόμενες φούσκες.

Αυτό εντάσσεται σε μια προσπάθεια η καπιταλιστική ανάπτυξη στην Κίνα να είναι περισσότερο εύτακτη και όχι «ανοργάνωτη», πλευρά της συνολικότερης προσπάθειας να αποφευχθούν οι κοινωνικές παθογένειες μια ανάπτυξης χωρίς όρια, αλλά και να αποφευχθεί η όξυνση των κοινωνικών ανισοτήτων που θα αναιρούσε τους διακηρυγμένους στόχους του Κόμματος για μια αρμονική κοινωνία και θα μπορούσε να πυροδοτήσει επικίνδυνες για το καθεστώς μορφές κοινωνικής δυσαρέσκειας και διαμαρτυρίας.

Ταυτόχρονα, η κίνηση αυτή αντιστοιχεί στην προσπάθεια να μετατοπιστεί το βάρος της ανάπτυξης από τον κλάδο των ακινήτων και των κατασκευών προς κλάδους όπως η υψηλής τεχνολογίας μεταποίηση ή οι «πράσινες» τεχνολογίες.

Ωστόσο, αυτό δεν αναιρεί το γεγονός ότι τυχόν χρεοκοπία της Evergrande ή εκείνο το είδος αναδιάρθρωσής» της που θα μετακυλήσει μέρος του κόστους και προς τις τράπεζες και προς το καταναλωτικό κοινό των επενδυτικών προϊόντων, αντικειμενικά θα στείλει ευρύτερους κραδασμούς, εντός και εκτός Κίνας, και πολύ πιθανό να πυροδοτήσει και αλυσιδωτά αποτελέσματα, συμπεριλαμβανομένης και αυξημένης κοινωνικής δυσαρέσκειας.

Η ηγεσία του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος δείχνει να πιστεύει ότι μπορεί να χειριστεί τέτοιους κραδασμούς δεδομένου και του βάθους της κινεζικής οικονομίας. Όμως, την ίδια στιγμή παραμένει ανοιχτό το ερώτημα εάν θα μπορέσει να εμπεδώσει ένα μοντέλο καπιταλιστικής ανάπτυξης απαλλαγμένο από τους «ανορθολογισμούς» και «ανισορροπίες» που σε κανονικές συνθήκες αποτελούν ταυτόχρονα και παράγοντες ενός υψηλού ρίσκου πραγματικού οικονομικού δυναμισμού, όπως σε διάφορες φάσεις έστω και σιωπηρά παραδέχτηκαν οι δυτικές ηγεσίες (με μεγάλο κοινωνικό κόστος βέβαια). Κοντολογίς το ερώτημα είναι εάν είναι εφικτή η «ενάρετη» καπιταλιστική ανάπτυξη που δείχνει να οραματίζεται το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας.