Εφιαλτικά σενάρια για «δίδυμη επιδημία» το φθινόπωρο

Τον χειμώνα του 2010-2011 στη χώρα μας καταγράφηκαν 180 θάνατοι από εποχική γρίπη. Το αρνητικό αυτό ρεκόρ καταρρίφθηκε τον χειμώνα του 2015-2016. Τότε οι νεκροί ανήλθαν σε 197, ενώ την ίδια περίοδο περισσότεροι από 400 ασθενείς με σοβαρές επιπλοκές χρειάστηκαν κρεβάτι σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας. Τους δύο προηγούμενους χειμώνες ο SARS-CoV-2 εκτόπισε τα στελέχη της γρίπης, αποδεικνύοντας ότι ο εχθρός του κακού είναι το… χειρότερο. Ομως τι θα συμβεί εάν εφέτος η γρίπη επιστρέψει δριμύτερη;

Η επιστημονική κοινότητα – εντός και εκτός της χώρας – βρίσκεται σε ετοιμότητα, καθώς η παράλληλη κυκλοφορία (στο εξωτερικό την αναφέρουν ως «δίδυμη επιδημία») του ιού SARS-CoV-2 και του ιού της γρίπης θα οδηγήσει με μαθηματική ακρίβεια σε ένα διπλό κύμα επιβάρυνσης που θα προσκρούσει λυσσαλέα στα συστήματα Υγείας.

Μικρή διασπορά λόγω των lockdowns

«Δεν χάθηκε ο ιός της γρίπης. Δεν εξαλείφθηκε. Απλώς η διασπορά του δεν ήταν μεγάλη εξαιτίας των lockdowns και της αυστηρής τήρησης των μέτρων, με αποτέλεσμα να μη βρίσκει πρόσφορο έδαφος να μεταδοθεί» σημειώνει μιλώντας στο «Βήμα» ο καθηγητής Πολιτικής της Υγείας στο LSE Ηλίας Μόσιαλος.

Και συνεχίζει: «Εφέτος όμως δεν γνωρίζουμε εάν θα τηρηθούν τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης και υγιεινής όπως πέρυσι, επειδή ένας μεγάλος αριθμός εμβολιασμένων (οι οποίοι πλέον αποτελούν και την πλειονότητα) πιθανόν να θεωρήσουν ότι δεν υπάρχει η ανάγκη εφαρμογής τους. Συνεπώς, θα δημιουργηθούν συνθήκες εξάπλωσής του. Γι’ αυτό και ο ευάλωτος πληθυσμός θα πρέπει να κάνει απαραίτητα το αντιγριπικό εμβόλιο, όπως και του πνευμονιόκοκκου».

Προς το παρόν, ουδείς γνωρίζει εάν το σενάριο αυτό – που ομολογουμένως είναι από τα χειρότερα, όχι όμως και από τα πλέον επικρατέστερα – θα επαληθευτεί, ήδη όμως οι προετοιμασίες έχουν ξεκινήσει στοχεύοντας στη δημιουργία ενός παράλληλου «τείχους ανοσίας» μέσω του εκτεταμένου εποχικού εμβολιασμού.

Η επικίνδυνη συνύπαρξη των ιών

Η συνύπαρξη των δύο ιών θα είναι στην πράξη περίπλοκη και ιδιαίτερα επικίνδυνη. «Δεν θέλουμε υπερφόρτωση των συστημάτων Υγείας λόγω πνευμονιών που θα προκληθούν από τον ιό της γρίπης, γιατί τότε η επιβάρυνση θα είναι διπλή. Και καθώς θα αυξηθεί η ζήτηση εντατικής φροντίδας, δεν θα πρέπει να φτάσουμε στο σημείο όπου δεν θα υπάρχουν διαθέσιμες κλίνες ΜΕΘ για τους υπόλοιπους ασθενείς» καταλήγει ο κ. Μόσιαλος.

Υπενθυμίζει εν τούτοις πως σε καμία περίπτωση η γρίπη δεν είναι εξίσου μεταδοτική όπως ο κοροναϊός, ούτε το αποτύπωμά της είναι εξίσου τραγικό. Η γρίπη, όπως τονίζει, σκοτώνει 400.000 – 600.000 ετησίως. Ο κοροναϊός πάλι έχει στοιχίσει τη ζωή σε 4,55 εκατ. ανθρώπους, παρά τις πρωτόγνωρες προσπάθειες αναχαίτισής του.

Υπενθυμίζεται πάντως πως πέρυσι – περίπου τέτοια εποχή – στην ιατρική επιθεώρηση «Lancet» είχε δημοσιευτεί μία μεγάλη έρευνα που περιέγραφε τα αποτελέσματα της «τέλειας καταιγίδας» των χρόνιων ασθενειών (λόγω της αδυναμίας να περιοριστούν οι παράγοντες κινδύνου) και της επέλασης του κορωνοϊού, προκαλώντας μια παγκόσμια συνδημία, με τον πληθυσμό να βρίσκεται μοιραία ευάλωτος σε επείγουσες καταστάσεις υγειονομικών κρίσεων.

Αρα εφέτος το ζητούμενο είναι η υγειονομική αυτή… καταιγίδα (και ενώ γίνονται γενναίες προσπάθειες και σημαντικά βήματα να περιοριστεί) να μην ξεσπάσει ακόμη πιο απειλητικά.

«Πολύ σοβαρό για τους ήδη ευάλωτους»

«Αν η γρίπη εμφανιστεί στην Ευρώπη θα είναι θέμα χρόνου να φτάσει και σε εμάς. Η συνύπαρξη και των δύο ιών θα είναι επιβαρυντική, ακόμη κι αν η γρίπη φτάσει στη μισή διασπορά που είχε πριν από την πανδημία – δηλαδή το 2019 και νωρίτερα. Ας μην ξεχνάμε ότι και οι δύο ιοί προσβάλλουν το αναπνευστικό σύστημα. Σε έναν άνθρωπο που είναι ήδη ευάλωτος, κάτι τέτοιο θα είναι πάρα πολύ σοβαρό» εξηγεί μιλώντας στο «Βήμα» ο καθηγητής Φαρμακολογίας, Φαρμακογονιδιωματικής και Ιατρικής Ακριβείας στο Ιατρικό Τμήμα του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης και πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Φαρμακολογίας, Ευάγγελος Μανωλόπουλος.

Ο ίδιος διευκρινίζει πως πρόκειται για έναν φόβο που ουδείς γνωρίζει προς το παρόν εάν θα πραγματωθεί. «Οπότε προετοιμαζόμαστε για όλα τα ενδεχόμενα». Και προσθέτει με νόημα πως «το εμβόλιο της γρίπης λειτουργεί πιθανόν, έστω και λίγο, προστατευτικά έναντι του κορωνοϊού. Φάνηκε δηλαδή πως εκείνοι που είχαν λάβει το εμβόλιο της εποχικής γρίπης διέτρεχαν χαμηλότερο κίνδυνο να μολυνθούν από τον πανδημικό ιό, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι παίζει ρόλο στην εξέλιξη της λοίμωξης Covid-19. Γι’ αυτό και πάντα λέω σε εκείνους που με ρωτάνε πως κακό δεν κάνει σε καμία περίπτωση».

Πάνω από 4 εκατ. δόσεις αντιγριπικού εμβολίου

Το υπουργείο Υγείας στη χώρα μας επιχειρεί να αντιμετωπίσει το ενδεχόμενο αυτό μέσω παραγγελιών-μαμούθ αντιγριπικών εμβολίων, καθώς αναμένεται να υπερβούν τις 4 εκατ. δόσεις. Στα ψυγεία των φαρμακείων ήδη έχουν παραδοθεί οι πρώτες παραγγελίες, εν τούτοις η εμβολιαστική περίοδος ξεκινά κάθε έτος επίσημα το δεύτερο δεκαήμερο του Οκτωβρίου.

Το ημερολογιακό αυτό «ορόσημο» αποτελεί ακόμη μία επιστημονική… τρικλοποδιά στους κινδύνους που εγκυμονεί η γρίπη, στοχεύοντας σε ένα ισχυρό τείχος ανοσίας όταν τα επικίνδυνα στελέχη ξεκινούν την κυκλοφορία τους στη χώρα μας (δηλαδή στα μέσα με τέλη Νοεμβρίου, με την κυκλοφορία να εντείνεται ακόμη περισσότερο τον Δεκέμβριο).

Πρόσφατα στο θέμα αυτό έκανε ιδιαίτερη αναφορά και η πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, Μαρία Θεοδωρίδου, σημειώνοντας ότι η σχετική εγκύκλιος – που θα ορίζει μεταξύ άλλων ποιες ομάδες πολιτών κρίνεται απαραίτητο να θωρακιστούν – είναι προς δημοσίευση.

«Φοβόμαστε ότι πραγματικά η συνύπαρξη αυτών των δύο λοιμώξεων του αναπνευστικού θα μπορούσε να έχει ακόμα μεγαλύτερη αρνητική επίδραση στην υγεία των πολιτών» είπε χαρακτηριστικά, δίνοντας έτσι το έναυσμα της αντιγριπικής εκστρατείας που θα τρέξει παράλληλα με την «Ελευθερία».

Εμβολιασμός ακόμη και ταυτόχρονα

Τι σημαίνει αυτό στην πράξη; «Πως ο εμβολιασμός έναντι της λοίμωξης Covid-19 και του ιού της γρίπης μπορεί να γίνει ακόμη και ταυτόχρονα. Ο λόγος που συστήνουμε να απέχει η χορήγηση των εμβολίων λίγες ημέρες είναι γιατί το κάθε ένα μόνο του μπορεί να προκαλέσει ήπιες παρενέργειες – όπως για παράδειγμα ατονία, πυρετό, πόνο στο μπράτσο. Ενας στους δύο εκδηλώνει τέτοιες ενοχλήσεις και πιθανόν τα συμπτώματα αυτά να είναι πιο έντονα με τον διπλό εμβολιασμό» διευκρινίζει ο κ. Μανωλόπουλος.

Παρ’ όλα αυτά, σε κάποιες περιπτώσεις – όπως για παράδειγμα σε απομακρυσμένες περιοχές, τις οποίες επισκέπτονται γιατροί ανά χρονικά διαστήματα – μπορεί να μην υπάρχει η πολυτέλεια της χρονικής απόστασης. «Ομως, δεν υπάρχει καμία βιολογική αλληλεπίδραση που να απαγορεύει την παράλληλη χορήγησή τους» υπογραμμίζει ο καθηγητής.

Ποια παιδιά πρέπει να εμβολιαστούν κατά της γρίπης

Οι επιστήμονες διευκρινίζουν ότι η πανδημία δεν αλλάζει τις συστάσεις σε ό,τι αφορά τον αντιγριπικό εμβολιασμό. Συνεπώς, ζητούμενο δεν είναι η μαζική προστασία αλλά η υπεράσπιση της υγείας των πλέον ευάλωτων – δηλαδή των ηλικιωμένων (άνω των 65 ετών) και των πολιτών με χρόνια νοσήματα (οι οποίοι σημειωτέον διατρέχουν υψηλό κίνδυνο σοβαρής νόσησης είτε μολυνθούν από τη μετάλλαξη Δέλτα είτε από κάποιο στέλεχος της γρίπης).

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του ΕΟΔΥ, το 24% επί του συνόλου των κρουσμάτων αφορά παιδιά και εφήβους

«Η μόλυνση από τον έναν ιό δεν αποκλείει τη μόλυνση από τον άλλον, με αποτέλεσμα να εγκυμονεί ο κίνδυνος εκδήλωσης πιο σοβαρών συμπτωμάτων. Και παρότι η πιθανή παράλληλη δράση των δύο ιών εντείνει την αγωνία για τις ευπαθείς ομάδες, αυξάνεται η ανησυχία και για τα μικρότερα παιδιά, για τα οποία δεν έχει ακόμη εγκριθεί ο εμβολιασμός τους έναντι της Covid» τονίζει ο κ. Μανωλόπουλος.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ), το 24% επί του συνόλου των κρουσμάτων αφορά σε παιδιά και σε εφήβους. Την ίδια ώρα, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι το ποσοστό αυτό αναμένεται να αυξηθεί τις επόμενες εβδομάδες, λόγω της αυξημένης κινητικότητας των μαθητών και του διευρυμένου testing στις εκπαιδευτικές μονάδες, κάνοντας λόγο ακόμη και για 75.000 επιβεβαιωμένες λοιμώξεις στον ανήλικο πληθυσμό έως τα τέλη του έτους.

Υπό τις εξελίξεις αυτές ο κ. Μανωλόπουλος συστήνει να εμβολιαστούν με το εμβόλιο έναντι της εποχικής γρίπης οι ανήλικοι με χρόνια νοσήματα ή τα παχύσαρκα παιδιά και έφηβοι, σε μία προσπάθεια να οχυρωθούν.

Επιμονή των ειδικών για συνέχιση στην τήρηση των μέτρων

Παράλληλα με τη χορήγηση της τρίτης δόσης αλλά και του αντιγριπικού εμβολίου επιχειρείται η στεγανοποίηση κρίσιμων ομάδων όπως είναι οι πολίτες άνω των 60 ετών, οι διαμένοντες σε Μονάδες Φροντίδας Ηλικιωμένων αλλά και οι υγειονομικοί, ώστε να μείνει όρθιο το σύστημα Υγείας.

Η πιστή τήρηση των μέτρων εν τούτοις δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να βρεθεί σε δεύτερο πλάνο, δεδομένου δε ότι η αποτελεσματικότητα του εμβολίου της γρίπης κυμαίνεται από 10% (που είναι ασυνήθιστο) έως και 60% (όπως ισχύει τα τελευταία χρόνια), υπογραμμίζει ο κ. Μόσιαλος. «Εάν συνεχίσουμε να τηρούμε πιστά τη χρήση μάσκας σε κλειστούς χώρους και την τακτική καθαριότητα των χεριών, τότε η κυκλοφορία του ιού της γρίπης θα περιοριστεί σημαντικά».

Ο γόνιμος δε αυτός επιστημονικός διάλογος που έχει οδηγήσει στην υλοποίηση ενός σχεδίου πολλών… εμβολιαστικών ταχυτήτων για την προάσπιση της δημόσιας Υγείας, εκτυλίσσεται σε μία ιδιαίτερη κρίσιμη περίοδο όπου τα βλέμματα στρέφονται με αγωνία στη Βόρεια Ελλάδα. Σύμφωνα με την καθηγήτρια Παιδιατρικής Λοιμωξιολογίας και μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων Βάνα Παπαευαγγέλου, τα κρούσματα στην Ξάνθη διπλασιάστηκαν, αυξήθηκαν κατά 60% στην Κοζάνη και κατά 40% σε Δράμα, Εβρο και Πιερία.

«Σε όσες περιοχές από αυτές υπάρχουν χαμηλότερα ποσοστά εμβολιασμού, αναμένουμε με σημαντική βεβαιότητα ταχύτερη αύξηση της επιδημίας, καθώς και υψηλότερη νοσηρότητα» προειδοποίησε από την πλευρά του ο επίκουρος καθηγητής Επιδημιολογίας Γκίκας Μαγιορκίνης, ο οποίος σημειωτέον επαναλαμβάνει σε κάθε ευκαιρία ότι ο εφετινός χειμώνας θα είναι… βαρύς κυρίως για τους ανεμβολίαστους.