Καινούρια αντικαρκινικά και αντιδιαβητικά στη λίστα του ΠΟΥ για τα βασικά φάρμακα

Με νέες μορφές ινσουλίνης, αντικαρκινικά φάρμακα, αλλά και φάρμακα για την θεραπεία σοβαρών βακτηριακών και μυκητιασικών λοιμώξεων και για τη διακοπή του καπνίσματος επεκτείνει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας τις Λίστες Βασικών Φαρμάκων και Βασικών Φαρμάκων για Παιδιά.

Στις λίστες αυτές εντάσσονται φάρμακα που παρέχουν τα μεγαλύτερα οφέλη και στο πλαίσιο των παγκόσμιων προτεραιοτήτων υγείας, τα φάρμακα αυτά πρέπει να είναι διαθέσιμα και προσιτά για όλους.

Παρόλα αυτά, ο ΠΟΥ αναγνωρίζει ότι οι υψηλές τιμές τόσο στα νέα, υπό προστασία ευρεσιτεχνίας φάρμακα όσο και στα παλαιότερα, όπως η ινσουλίνη, εξακολουθούν να κρατούν ορισμένα βασικά φάρμακα μακριά από πολλούς ασθενείς.

Αντιδιαβητικά

Η ινσουλίνη ανακαλύφθηκε πριν από 100 χρόνια και η ανθρώπινη ινσουλίνη βρίσκεται στον Κατάλογο Βασικών Φαρμάκων του ΠΟΥ από την πρώτη δημοσίευση της λίστας το 1977. Δυστυχώς, η περιορισμένη προσφορά ινσουλίνης και οι υψηλές τιμές σε πολλές χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος αποτελούν σημαντικό εμπόδιο στη θεραπεία. Για παράδειγμα, στην Άκρα, πρωτεύουσα της Γκάνας, η ινσουλίνης που απαιτείται για ένα μήνα θα κόστιζε σε έναν εργαζόμενο 5,5 ημερομίσθια ανά μήνα. Η παραγωγή ινσουλίνης γίνεται σε λίγες παραγωγικές μονάδες, ενώ τρεις παρασκευαστές κατέχουν το μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας αγοράς, με την έλλειψη ανταγωνισμού να έχει ως αποτέλεσμα υψηλές τιμές, απαγορευτικές για πολλούς ανθρώπους και συστήματα υγείας.

Η επέκταση της λίστας Βασικών Φαρμάκων και στα ανάλογα ινσουλίνης μακράς δράσης (ινσουλίνη degludec, detemir και glargine) και των βιοομοειδών τους, μαζί με την ανθρώπινη ινσουλίνη, αποσκοπεί στην αύξηση της πρόσβασης στη θεραπεία του διαβήτη διευρύνοντας τις θεραπευτικές επιλογές. Η ένταξη και των βιολογικών αναλόγων ινσουλίνης στη Λίστα σημαίνει ότι μπορούν να περιλαμβάνονται περισσότερα βιοομοειδή ποιότητας στη διεθνή αγορά, στο πλαίσιο του προγράμματος προεπιλογής του ΠΟΥ. Η δυνατότητα αυτή θα επιτρέψει τον ανταγωνισμό και τη συνακόλουθη μείωση τιμών, δίνοντας στις χώρες περισσότερες επιλογές προϊόντων.

Τα ανάλογα ινσουλίνης μακράς δράσης προσφέρουν επιπλέον κλινικά οφέλη στους ασθενείς μέσω της παρατεταμένης διάρκειας δράσης τους, γεγονός που εξασφαλίζει ότι τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα μπορούν να ελεγχθούν για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα χωρίς νέα δόση. Προσφέρουν ιδιαίτερο όφελος σε ασθενείς που παρουσιάζουν επικίνδυνα χαμηλά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα με ανθρώπινη ινσουλίνη. Η μεγαλύτερη ευελιξία στο χρονοδιάγραμμα και τη δοσολογία των αναλόγων ινσουλίνης έχει αποδειχθεί ότι βελτιώνει την ποιότητα ζωής των ασθενών με διαβήτη. Ωστόσο, η ανθρώπινη ινσουλίνη παραμένει βασική στη θεραπεία του διαβήτη και η πρόσβαση πρέπει να συνεχίσει να υποστηρίζεται μέσω καλύτερης διαθεσιμότητας και προσιτής τιμής.

Ο κατάλογος περιλαμβάνει επίσης τους αναστολείς SGLT2 ενταγλιφλοζίνη, καναγλιφλοζίνη και δαπαγλιφλοζίνη ως θεραπεία δεύτερης γραμμής σε ενήλικες με διαβήτη τύπου 2. Αυτά τα φάρμακα που χορηγούνται από το στόμα, μειώνουν τον κίνδυνο θανάτου, νεφρικής ανεπάρκειας και καρδιαγγειακών επεισοδίων. Επειδή οι αναστολείς SGLT2 εξακολουθούν να προστατεύονται από πατέντα και διατηρούν υψηλές τιμές, η ένταξή τους στη λίστα συνοδεύεται από σύσταση ότι ο ΠΟΥ συνεργάζεται με την ομάδα φαρμάκων ευρεσιτεχνίας για την προώθηση της πρόσβασης μέσω πιθανών συμφωνιών αδειοδότησης ώστε οι κάτοχοι των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας να επιτρέψουν την παραγωγή γενοσήμων για τη διάθεσή τους σε χώρες χαμηλού και μέσου εισοδήματος.

Στο πλαίσιο της δυνατότητας πρόσβασης στα ανάλογα ινσουλίνης και τους αναστολείς SGLT2 ο ΠΟΥ ξεκίνησε τον περασμένο Απρίλιο διαπραγματεύσεις με τις παρασκευάστριες φαρμακευτικές στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Συμφώνου για τον Διαβήτη.

Φάρμακα για τον καρκίνο

Οι καρκίνοι είναι από τις κύριες αιτίες ασθενειών και θανάτων παγκοσμίως, αντιπροσωπεύοντας σχεδόν 10 εκατομμύρια θανάτους το 2020, με επτά στους 10 να συμβαίνουν σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος. Τα τελευταία χρόνια νέες ανακαλύψεις στη θεραπεία του καρκίνου, περιλαμβάνουν φάρμακα που στοχεύουν συγκεκριμένα μοριακά χαρακτηριστικά του όγκου, μερικά από τα οποία προσφέρουν πολύ καλύτερα αποτελέσματα από την «παραδοσιακή» χημειοθεραπεία για πολλούς τύπους καρκίνου.

Τέσσερα νέα φάρμακα για τη θεραπεία του καρκίνου προστέθηκαν στις Λίστα Βασικών Φαρμάκων:

– Ενζαλουταμίδη, ως εναλλακτική λύση στην αμπιρατερόνη, για τον καρκίνο του προστάτη.

– Everolimus, για το υποεμφυλιακό γιγαντιαίο κυτταρικό αστροκύττωμα (SEGA), έναν τύπο όγκου εγκεφάλου στα παιδιά.

– Ibrutinib, στοχευμένο φάρμακο για τη χρόνια λεμφοκυτταρική λευχαιμία. και

– Rasburicase, για το σύνδρομο λύσης όγκου, μια σοβαρή επιπλοκή ορισμένων θεραπειών καρκίνου.

Η λίστα επεκτάθηκε και με το imatinib ώστε να περιλαμβάνει στοχευμένη θεραπεία της λευχαιμίας.

Για 16 φάρμακα που έχουν ήδη ενταχθεί στη Λίστα, προστέθηκαν νέες ενδείξεις για τον καρκίνο της παιδικής ηλικίας, μεταξύ των οποίων το γλοίωμα χαμηλού βαθμού (αρχικών σταδίων), της συχνότερης μορφής όγκου εγκεφάλου στα παιδιά.

Μια ομάδα αντισωμάτων που ενισχύουν την ανοσοαπόκριση έναντι των καρκινικών κυττάρων, οι αναστολείς του ανοσολογικού σημείου ελέγχου PD-1 / PD-L1, δεν εντάχθηκαν στη λίστα για τη θεραπεία πολλών καρκίνων του πνεύμονα, παρότι είναι αποτελεσματικά, κυρίως λόγω της εξαιρετικά υψηλής τιμής τους που θα δημιουργούσε πρόβλημα διαχείρισης σε συστήματα υγείας με χαμηλούς πόρους. Άλλα αντικαρκινικά φάρμακα δεν εντάχθηκαν λόγω του αβέβαιου πρόσθετου κλινικού οφέλους σε σύγκριση με τα ήδη εισηγμένα φάρμακα, τις υψηλές τιμές τους και τα θέματα διαχείρισής τους από συστήματα με μειωμένους πόρους. Σε αυτή την κατηγορία εντάσσονται η οσιμερτινίμπη για τον καρκίνο του πνεύμονα, η δαρατουμουμάμπη για το πολλαπλό μυέλωμα και τρεις τύποι θεραπείας (αναστολείς CDK4/6, φουλβεστράντη και περτουζουμάμπη) για τον καρκίνο του μαστού.

Λοιμώδεις νόσοι

Τα νέα φάρμακα που εντάσσονται στη Λίστα και αφορούν τις μολυσματικές ασθένειες περιλαμβάνουν:

– το cefiderocol, ένα αντιβιοτικό «ύστατη λύση», καθώς είναι αποτελεσματικό έναντι βακτηρίων ανθεκτικών σε πολλαπλά φάρμακα,

– η εχινοκανδίνη, αντιμυκητιασικό για σοβαρές μυκητιασικές λοιμώξεις και

– μονοκλωνικά αντισώματα για την πρόληψη της λύσσας – τα πρώτα μονοκλωνικά αντισώματα κατά μολυσματικής νόσου που περιλαμβάνονται στη Λίστα.

Οι ενημερωμένοι κατάλογοι αναγνωρίζουν επίσης νέα σκευάσματα φαρμάκων για κοινές βακτηριακές λοιμώξεις, ηπατίτιδα C, HIV και φυματίωση, σε δοσολογία και τρόπο χορήγησης που θα καλύπτουν καλύτερα τις ανάγκες παιδιών και ενηλίκων.

Επιπλέον 81 αντιβιοτικά εντάχθηκαν στην κατηγοριοποίηση AWaRe του ΠΟΥ, η οποία ταξινομεί τα αντιβιοτικά σε κατηγορία ελεύθερης πρόσβασης, πρόσβασης με προσοχή και «ρεζέρβα» ή ύστατη λύση, με στόχο την προσπάθεια μείωσης της αντίστασης στα αντιβιοτικά και την παρακολούθηση της χρήσης των αντιβιοτικών, διεθνώς.

Διακοπή καπνίσματος

Δύο φάρμακα που δεν βασίζονται σε νικοτίνη – η βουπροπιόνη και η βαρενικλίνη – εντάσσονται στη θεραπεία υποκατάστασης νικοτίνης στη Λίστα, παρέχοντας εναλλακτικές επιλογές θεραπείας για άτομα που θέλουν να σταματήσουν το κάπνισμα. Ο κατάλογος στοχεύει να υποστηρίξει την καμπάνια του ΠΟΥ «Δεσμευτείτε να διακόψετε» που επιδιώκει 100 εκατομμύρια άνθρωποι διεθνώς, να κόψουν το κάπνισμα το επόμενο έτος.