Καβάλα – Οι Φίλιπποι, το Ντικιλί Τας και η Λυδία η Φιλιππησία

Η ιστορική αφετηρία των Φιλίππων, του σημαντικότερου αρχαιολογικού χώρου της Καβάλας και ολόκληρης της Ανατολικής Μακεδονίας (συμπεριλαμβάνεται στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO), ανάγεται στο 360/359 π.X., όταν άποικοι από τη Θάσο, με επικεφαλής τον εξόριστο αθηναίο πολιτικό Kαλλίστρατο, ίδρυσαν τις Kρηνίδες. Τους Θασίτες προσέλκυσαν η εύφορη γη και τα πλούσια κοιτάσματα χρυσού της περιοχής.

Το 356 π.X. οι κάτοικοι των Κρηνίδων απειλήθηκαν από τους Θράκες και ζήτησαν τη βοήθεια του Φιλίππου B’, πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Αυτός, διαβλέποντας τη στρατηγική θέση και την οικονομική σημασία της πόλης, έσπευσε να τους βοηθήσει. Κατέλαβε και εποίκισε με Μακεδόνες την πόλη, την οχύρωσε και τη μετονόμασε σε Φιλίππους. Στην πόλη με τα μνημειακά τείχη και το θέατρο ο Φίλιππος εγκατέστησε βασιλικό νομισματοκοπείο, προκειμένου να αξιοποιήσει τα κοιτάσματα χρυσού της περιοχής.

Τον 4ο αιώνα π.X. πραγματοποιήθηκε ένα σπουδαίο έργο, η αποξήρανση των ελών της περιοχής. Οι μαρτυρίες για την Ελληνιστική και την Πρώιμη Ρωμαϊκή Εποχή είναι ελάχιστες. Φαίνεται πάντως πως ο πληθυσμός της πόλης ελαττώθηκε σταδιακά. Μετά τη μάχη των Φιλίππων (42 π.X.), όπου ο Οκταβιανός και ο Αντώνιος κατανίκησαν τον Βρούτο και τον Κάσσιο, η πόλη έγινε ρωμαϊκή αποικία και απέκτησε μεγάλη σημασία λόγω της θέσης της πάνω στην Εγνατία Οδό.

Το 49/50 μ.Χ. ο Απόστολος Παύλος επισκέφθηκε τους Φιλίππους και ίδρυσε την πρώτη χριστιανική εκκλησία της Ευρώπης, γεγονός που κατέστησε τον οικισμό μητρόπολη του χριστιανισμού. Κατά τους Βυζαντινούς Χρόνους οι Φίλιπποι υπέφεραν από τις βαρβαρικές επιδρομές. Το 10ο αιώνα ανοικοδομήθηκαν τα τείχη της πόλης και χτίστηκαν οι πύργοι και το τείχος της ακρόπολης. Η πόλη παρήκμασε σταδιακά μετά το 12ο αιώνα.

Η ανασκαφική έρευνα στους Φιλίππους άρχισε από τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή το 1914. Στα σημαντικότερα μνημεία και αρχιτεκτονικά σύνολα του αρχαιολογικού χώρου συγκαταλέγονται τα τείχη και η ακρόπολη, το θέατρο (εδώ πραγματοποιούνται παραστάσεις αρχαίου δράματος, συναυλίες και χορευτικές παραστάσεις στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Φιλίππων), η αγορά (forum), η παλαίστρα, η «φυλακή του Αποστόλου Παύλου» (στο χώρο αυτόν, σύμφωνα με την παράδοση, φυλακίστηκε ο Παύλος), η Βασιλική Α (μεγάλη τρίκλιτη βασιλική του τέλους του 5ου αιώνα), η Βασιλική Β (τρίκλιτη βασιλική που χρονολογείται γύρω στο 550), η Βασιλική Γ (μεγαλοπρεπής τρίκλιτη βασιλική του 6ου αιώνα, κοντά στο Αρχαιολογικό Μουσείο), η Βασιλική Δ (κοιμητηριακή παλαιοχριστιανική βασιλική εκτός των τειχών) και το Οκτάγωνο (μεγάλος οκταγωνικός ναός με τρεις οικοδομικές φάσεις).

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Φιλίππων περιλαμβάνει ευρήματα Προϊστορικών Χρόνων από την ευρύτερη περιοχή και εκθέματα από την πόλη των Φιλίππων (Ελληνιστικών, Ρωμαϊκών και Βυζαντινών Χρόνων).

Σε μικρή απόσταση από τον αρχαιολογικό χώρο των Φιλίππων, σε περιοχή με εκτεταμένες καλλιέργειες σιτηρών και τεύτλων, απλώνεται η σύγχρονη κωμόπολη των Κρηνίδων, που είναι γνωστή για τα λασπόλουτρά της (πηλοθεραπεία με ιαματική λάσπη στο Πηλοθεραπευτήριο Κρηνίδων).

Ανατολικά των Κρηνίδων βρίσκεται το Ντικιλί Τας, μια θέση προϊστορικής κυρίως κατοίκησης, που έχει τη μορφή τούμπας (από τις μεγαλύτερες των Βαλκανίων, με έκταση περίπου 45 στρεμμάτων και ύψος 17 μ.).

Στο Ντικιλί Τας έχουν έρθει στο φως ίχνη ανθρώπινης εγκατάστασης από την Αρχαιότερη Νεολιθική Εποχή έως την Ύστερη Εποχή του Χαλκού (Μυκηναϊκοί Χρόνοι), καθώς και λείψανα των Ελληνιστικών και Ρωμαϊκών Χρόνων. Την κορυφή της τούμπας του Ντικιλί Τας καταλαμβάνει ένας βυζαντινός πύργος.

Η ονομασία Ντικιλί Τας, που ανάγεται στην Οθωμανική Περίοδο (σημαίνει «όρθια πέτρα» στα τούρκικα), αφορά το (ενδεχομένως ταφικό) μνημείο του ρωμαίου αξιωματικού Caius Vibius Quartus (1ος αιώνας μ.Χ.), που βρίσκεται πολύ κοντά στον προϊστορικό οικισμό, παραπλεύρως της Εγνατίας Οδού.

Οι επισκέπτες των Φιλίππων και των Κρηνίδων έχουν τη δυνατότητα να ανακαλύψουν ένα ακόμη σημαντικό μνημείο στο χωριό Λυδία, το βαπτιστήριο της Αγίας Λυδίας.

Η Λυδία η Φιλιππησία, έμπορος πορφύρας που καταγόταν από τα Θυάτειρα της Μικράς Ασίας και κατοικούσε στους Φιλίππους, προσηλυτίστηκε από τον Απόστολο Παύλο στο χριστιανισμό, βαπτίστηκε από αυτόν στην όχθη του ποταμού Ζυγάκτη και κατέστη η πρώτη ελληνίδα και ευρωπαία χριστιανή.

Τέλος, στους πρόποδες του ορεινού όγκου της Λεκάνης, στην περιοχή ανάμεσα στο χωριό των Φιλίππων και το Κρυονέρι, έχουν αποκαλυφθεί προϊστορικές βραχογραφίες.