Το καθεστώς της Ρωσικής Ομοσπονδίας βρίσκεται πάντοτε κάτω από το διερευνητικό μάτι δυτικών επιστημόνων που ψάχνουν να εντοπίσουν ιδιαιτερότητες και περιφρόνηση δημοκρατικών διαδικασιών και δυτικών αντιλήψεων περί ελεύθερων εκλογών και έλλειψης κινήσεων διαμαρτυρίας. Εν τούτοις η πραγματικότητα διαφέρει πολύ από τις κυρίαρχες εντυπώσεις. Οχι βέβαια πως η Ρωσία αποτελεί κάποιο μοντέλο δημοκρατίας και σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Από την άλλη, οφείλει κάποιος να λάβει υπ’ όψιν πως δεν είναι δυνατόν αυτά που στις δυτικές χώρες πήραν κάποιες εκατονταετίες να εξελιχθούν, να δημιουργηθούν και τελικά να μορφοποιηθούν στους θεσμούς της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, στη Ρωσία να φθάσουν στην απόλυτη ωριμότητα σε περίπου 25 χρόνια. Εκ των πραγμάτων, το επίπεδο κι ο χαρακτήρας της δημοκρατίας στη Ρωσία δεν μπορεί να κρίνεται με βάση όσα συμβαίνουν στη Δύση. Προσεκτικότερη παρατήρηση των όσων εξελίσσονται εκεί μπορεί να οδηγήσει σε μάλλον αναπάντεχα συμπεράσματα.

Μια διερευνητική καινούργια μελέτη του ρωσικού πολιτικού συστήματος και των εκλογικών διαδικασιών από τη Regina Smyth («Elections, Protest and Authoritarian Regime Stability: Russia 2008-2020», Cambridge Univ. Press, 2020) καταλήγει σε συναρπαστικές και πραγματικά πρωτότυπες παρατηρήσεις. Που με βάση τις τελευταίες εκλογές εκεί, γίνεται εξαιρετικά επίκαιρη. Δείχνει με γλαφυρό τρόπο πόσο ο εκλογικός ανταγωνισμός έχει θεμελιώδη σημασία για το καθεστώς και για τον πρόεδρο Πούτιν προσωπικά.

Ο ανταγωνισμός αυτός κι ο αγώνας για αύξηση της κομματικής ή πολιτικής επιρροής πάνω στον πληθυσμό δυναμώνει τον ρόλο της αντιπολίτευσης πολύ περισσότερο από τις εντυπώσεις που έχει ο δυτικός κόσμος γι’ αυτό. Η Smyth δείχνει με εκλογικές αναλύσεις, δημοσιευμένα στοιχεία και πολλές μελέτες δεδομένων, καθώς και ψάξιμο πολλών ποσοτικών αναλύσεων, τον βαθμό που ακόμη και η αδύναμη αντιπολίτευση μπορεί να οδηγήσει τη σίγουρα αυταρχική πολιτική εξουσία να αναθεωρήσει στρατηγικές επιλογές και να οδηγηθεί σε συμβιβασμούς με στόχο την εκλογική επιτυχία.

Παρά τις ισχύουσες αντιλήψεις, η Smyth αποδεικνύει πως η ρωσική κυβέρνηση καταφεύγει σε σοβαρές αξιοποιήσεις οικονομικών μέσων και κοινωνικών μηχανισμών για να διατηρεί ζωντανή την παρουσία της σε ένα είδος μόνιμης προεκλογικής εκστρατείας ώστε να δημιουργεί φιλοκυβερνητικές πλειοψηφίες.

Τέτοιες εκστρατείες αξιοποιούν στοιχεία σύγχρονων πολιτικών τεχνικών όπως οι πολιτικοί συμβολισμοί, εκστρατείες ανατροπής εντυπώσεων, τακτική παραπληροφόρησης, διανομή κοινωνικών παροχών, μεθόδους ακύρωσης ισχυρισμών των αντιπάλων και στοιχεία καταπίεσης. Λ.χ. η απόλυση κυβερνητών σε πολλές ομόσπονδες δημοκρατίες, οι υποσχέσεις για δισ. παροχές στο μέλλον και η κάθετη αντιμετώπιση της τακτικής της «έξυπνης ψήφου» της αντιπολίτευσης με αφορμή τις πρόσφατες εκλογές, αποδεικνύουν όλα αυτά. Σε σχέση με τις δημοκρατικές χώρες της Δύσης εκεί που διαφέρει το ρωσικό καθεστώς, όσον αφορά τις πολιτικές τακτικές, είναι στην ανασφάλεια που συχνά εκπέμπει.

Είναι φανερό πως η επιβίωση ενός αυταρχικού καθεστώτος, που όμως λειτουργεί σε συνθήκες δημοκρατικών περιορισμών, περνάει μέσα από σοβαρές προκλήσεις και εντάσεις. Το βιβλίο της Smyth παραθέτει τις προϋποθέσεις και τις τακτικές για την κατανόηση του πώς αυταρχικά συστήματα που εμφανίζονται σταθερά, μπορούν εύκολα να καταρρεύσουν κάτω από λαϊκές πιέσεις και την όποια διογκούμενη δυσαρέσκεια, ακόμα κι όταν η αντιπολίτευση είναι αδύναμη κι ελάχιστα οργανωμένη. Το μέλλον της Ρωσίας θα περάσει υποχρεωτικά από τις συμπληγάδες της «πειθαρχημένης δημοκρατίας» που οποιαδήποτε στιγμή μπορεί να μεταμορφωθεί σε μια καινούργια πολιτειακή οντότητα.

Headlines