Περιμένοντας τον ευρωστρατό… – Πόσο εφικτή είναι η κοινή ευρωπαϊκή άμυνα

«Οπως ο Βλαντίμιρ και ο Εστραγκόν στο «Περιμένοντας τον Γκοντό» του Σάμουελ Μπέκετ περιμένουν αενάως, έτσι και εκείνοι που βλέπουν να δημιουργείται ευρωστρατός θα περιμένουν πολύ».

O αναλυτής του Ινστιτούτου Κάρνεγκι στην Ευρώπη Ντανιέλ Κιοάν είναι κατηγορηματικός, καθώς θεωρεί ότι δεν μπορεί να υπάρξει ευρωστρατός χωρίς ένα ομοσπονδιακό ευρωπαϊκό κράτος, κάτι που δεν υπάρχει στον ορίζοντα. Κι όμως. Η συζήτηση για την κοινή ευρωπαϊκή άμυνα και την πιθανότητα ευρωστρατού έχει φουντώσει.

Μόλις πριν από δύο εβδομάδες η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στην ομιλία της για την Κατάσταση της Ένωσης προέτρεπε τους ηγέτες των χωρών-μελών της ΕΕ να αναλάβουν πιο ενεργό ρόλο στα θέματα της άμυνας, χαρακτηρίζοντας μια ευρωπαϊκή στρατιωτική δύναμη «μέρος της λύσης».

Η χαοτική απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν, χωρίς να έχουν ενημερωθεί εγκαίρως οι ευρωπαίοι εταίροι οι οποίοι προσπαθούσαν να αυτοσχεδιάσουν την τελευταία στιγμή για να απομακρύνουν τους πολίτες τους από την Καμπούλ, έφερε και πάλι στο προσκήνιο ένα θέμα που συζητείται επί χρόνια, χωρίς να έχουν γίνει πολλά.

«Η αποχώρηση από το Αφγανιστάν», τόνισε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, έδειξε πως η Ενωση χρειάζεται την «πολιτική βούληση να παρεμβαίνει» ακόμα και χωρίς το ΝΑΤΟ.

Για τον λόγο αυτόν άλλωστε ανακοίνωσε τη σύγκληση συνόδου κορυφής για την άμυνα της ΕΕ στη Γαλλία την επόμενη χρονιά.

Αμυντική συμφωνία Ελλάδας – Γαλλίας

Δεν πρόλαβε να τελειώσει ο Σεπτέμβριος και η αμυντική συμφωνία Ελλάδας – Γαλλίας χαιρετίστηκε ως το πρώτο βήμα στο άλμα που χρειάζεται η Ευρώπη για την άμυνα και την ασφάλειά της στον 21ο αιώνα, τη δημιουργία νέων βάσεων για την ενιαία αμυντική στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Οι περισσότεροι αναλυτές διεθνώς έκαναν λόγο για ένα πρωτοφανές βήμα αμυντικής συνεργασίας μεταξύ χωρών της ΕΕ, το να συνδράμει μια χώρα την άλλη σε περίπτωση ένοπλης επίθεσης.

Σχολίασαν πως οι Γάλλοι έχουν πλέον πάρει την απόφαση να καλύψουν το κενό των ΗΠΑ στη Μεσόγειο, την ώρα που προβλέπονται μάλιστα διαπραγματεύσεις διαρκείας για τον σχηματισμό της νέας κυβέρνησης στη Γερμανία, κάνοντας έτσι άγνωστο το πόσο γρήγορα θα πάρει μέρος ενεργά το Βερολίνο στο σχέδιο για δημιουργία ευρωστρατού.

H φράση του γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν «οι Ευρωπαίοι πρέπει να σταματήσουν να είναι αφελείς» δεν εκλήφθηκε μόνο ως βαριά αυτοκριτική, μετά την ταπεινωτική, με τον τρόπο που έγινε, ακύρωση της παραγγελίας υποβρυχίων από την Αυστραλία και την αμυντική συμφωνία AUKUS της Καμπέρα με ΗΠΑ και Βρετανία για αγορά πυρηνοκίνητων υποβρυχίων.

Αλλά και ως έκκληση ενότητας σε μια Ευρωπαϊκή Ενωση που πλήττεται από εσωτερικές έριδες, ώστε να βρεθεί κοινός τόπος τουλάχιστον στο θέμα της άμυνας και της ασφάλειας.

Η Γαλλία μάλιστα προχώρησε ακόμα παραπέρα. Μια ημέρα μετά την επίσκεψη του πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Μητσοτάκη στο Παρίσι, η γαλλική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι θα πουλήσει 52 πυροβόλα Caesar στην Τσεχική Δημοκρατία, σε μια συμφωνία ύψους 257 εκατομμυρίων ευρώ.

«Αυτή η συμφωνία μάς φέρνει πιο κοντά στο όραμα για το πώς πρέπει να είναι η ευρωπαϊκή αμυντική πολιτική» δήλωσε γάλλος αξιωματούχος στους δημοσιογράφους πριν από την επίσκεψη της υπουργού Αμυνας Φλοράνς Παρλί στην Πράγα την Πέμπτη, για την υπογραφή του συμβολαίου.

Ο Γιούνκερ

Είναι εφικτή όμως η κοινή ευρωπαϊκή άμυνα και ο λεγόμενος ευρωστρατός;

Οι ευρωπαϊκές ένοπλες δυνάμεις θα αντικαταστήσουν, θεωρητικά, την υπάρχουσα πολιτική για την Ασφάλεια και την Αμυνα.

Το 2015 ο τότε πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ είχε ζητήσει τον ευρωστρατό, ώστε να εξασφαλισθεί ότι η ΕΕ «θα αντιμετωπίζεται απολύτως σοβαρά» ως διεθνή δύναμη.

Και πρόσθεσε ότι «ένας τέτοιος στρατός θα μας βοηθούσε να σχεδιάσουμε μια κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας».

Η Μέρκελ βέβαια το 2018 εξέφρασε δημόσια τη στήριξή της στο σχέδιο του ευρωστρατού επαναλαμβάνοντας τα λόγια του Γιούνκερ ότι αυτό θα έδειχνε στον κόσμο «πως δεν θα υπάρξει ξανά πόλεμος στην Ευρώπη».

Οι  Γερμανοί όμως δυσκολεύονται να δεχθούν το γαλλικό σχέδιο προς την υλοποίηση του ευρωστρατού, όπως και τη γαλλική ηγεμονία. Και δεν είναι οι μόνοι.

Σε χώρες όπως το Βέλγιο και η Ολλανδία, η στήριξη του κόσμου στο σχέδιο φθάνει στο 74% αλλά σε πιο παραδοσιακά ουδέτερες χώρες, όπως η Αυστρία, η Ιρλανδία και η Φινλανδία το ποσοστό με το ζόρι ξεπερνά το 40%.

Το ΝΑΤΟ

Στους επικριτές του σχεδίου περιλαμβάνεται ο γ.γ. του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ που προειδοποιεί ότι μια ευρωπαϊκή δύναμη «δεν μπορεί να προστατεύσει την Ευρώπη» χωρίς τη βοήθεια του ΝΑΤΟ.

«Χαιρετίζουμε τις προσπάθειες» προσθέτει. «Περισσότεροι από το 90% των πολιτών της ΕΕ ζουν σε χώρα του ΝΑΤΟ, αλλά μόνο 20% των αμυντικών δαπανών του ΝΑΤΟ προέρχεται από μέλη της ΕΕ που ανήκουν και στο ΝΑΤΟ».

Ενα άλλο μεγάλο εμπόδιο, παρατηρεί ο αμυντικός αναλυτής Μπρους Τινέρ στο Atlantic Council, είναι ότι η ιδέα του ευρωστρατού μπορεί να φαίνεται εντυπωσιακή στα χαρτιά, όμως δεν έχουν υπάρξει «συγκεκριμένες λεπτομέρειες για θέματα όπως το πώς θα μοιραστεί στα συμμετέχοντα κράτη το συλλογικό κόστος των στρατιωτικών επιχειρήσεων».

Υπάρχουν και πολλές άλλες τεχνικές, νομικές και διοικητικές διαφορές, που απειλούν να βάλουν φρένο στο σχέδιο. Ακόμα και τα δικαιώματα των στρατιωτών μπορεί να αποτελέσουν ζήτημα διαπραγμάτευσης.

Από την άλλη, υπάρχουν στρατηγικά οφέλη που είναι πλέον προφανή μετά τις πρόσφατες εξελίξεις και τον νέο Ψυχρό Πόλεμο που διαμορφώνεται. Οι Ευρωπαίοι, μετά τις πρόσφατες κινήσεις Μπάιντεν, καταλαβαίνουν ότι δεν μπορούν πλέον να εξαρτούν την ασφάλειά τους από τις ΗΠΑ.

Για να καταλήξουμε στον ευρωστρατό πρέπει προηγουμένως να έχουν γίνει πολλές κινήσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Μία από αυτές, προτείνουν οι Γάλλοι, είναι να υποστηριχθούν οι συγχωνεύσεις στις βιομηχανίες οπλικών συστημάτων, ώστε να επιτευχθεί μια ολοκληρωμένη αμυντική πολιτική που θα παρέχει εσωτερική ασφάλεια και θα μετατρέψει την ΕΕ σε σημαντικό παίκτη στην παγκόσμια στρατιωτική αρχιτεκτονική.

Προς το παρόν, Γάλλοι και Γερμανοί θέλουν να εξοπλίσουν τους εθνικούς στρατούς των χωρών-μελών της ΕΕ με δικά τους συστήματα, κάτι που προφανώς θα επηρεάσει την κοινή πολιτική Αμυνας και Ασφάλειας της Ενωσης.

Προωθούνται ήδη τα σχέδια για την ανάπτυξη μιας νέας γενιάς μαχητικών αεροσκαφών που θα αντικαταστήσουν τα γαλλικά Rafale και τα γερμανικά Eurofighter, ενώ υπάρχουν κοινά σχέδια και για την ανάπτυξη ενός νέου άρματος μάχης.

Δεν λείπουν και οι συζητήσεις για την παραγωγή ενός ευρωπαϊκού drone.

Το εάν θα προχωρήσει γρήγορα ή όχι το σχέδιο για την κοινή εξωτερική πολιτική και άμυνα της Ευρώπης και άρα και του ευρωστρατού εξαρτάται φυσικά από την κυβέρνηση που θα προκύψει στη Γερμανία.

Η συμμαχία AUKUS μπορεί να μην ήταν κεραυνός εν αιθρία, μια και οι ΗΠΑ είχαν αρχίσει να μετακινούνται προς τον Ειρηνικό και την Ασία εδώ και χρόνια, αλλά σίγουρα επιτάχυνε την όλη διαδικασία.

Μένει να φανεί εάν οι Ευρωπαίοι θα συμφωνήσουν ή εάν, σαν τον Βλαντίμιρ και τον Εστραγκόν, θα περιμένουν για πάντα…