Οι αιώνες περνούν, τα δεδομένα αλλάζουν, αλλά οι θεωρίες συνωμοσίας μοιάζουν όλες μεταξύ τους, γράφει στο εισαγωγικό του σημείωμα ο ανώτατος δικαστικός και συγγραφέας Τζανκάρλο Ντε Κατάλντο. Η πραγματικότητα, όπως τη γνωρίζουμε, δεν υπάρχει. Είναι ένα παραμύθι επινοημένο από σκοτεινούς ανθρώπους, πράκτορες του Σατανά, που αν δεν τους σταματήσουμε θα μας οδηγήσουν στην καταστροφή. Είτε διοικούν τον πλανήτη από μυστηριώδη ασιατικά μοναστήρια είτε από τους διαδρόμους της Λέσχης Μπίλντερμπεργκ, η πρόκληση είναι σαφής: ή αυτοί θα νικήσουν ή εμείς.

Η Μεγάλη Συνωμοσία γεννήθηκε γύρω στα τέλη του 19ου αιώνα, από μια κοινή πρωτοβουλία γαλλογερμανικών σκοταδιστικών κύκλων και απολυταρχικών κυβερνήσεων. Eκεί, στους κόλπους διαφόρων παραχαρακτών, μυστικών πρακτόρων και αριστοκρατών που είχαν έμμονη ιδέα με τον αντισημιτισμό και τα αποτελέσματα της δεύτερης βιομηχανικής επανάστασης, ωρίμασαν οι συκοφαντίες κατά του Ντρέιφους και τα Πρωτόκολλα της Σιών. Εκεί , ο γνωστός γάλλος πλαστογράφος Λεό Ταξίλ και ο «μετανοημένος» πρώην μασόνος Ντομένικο Μαρτζότα κατασκεύασαν τον μύθο ότι ο επαναστάτης Τζουζέπε Ματσίνι ίδρυσε τη Μαφία. Ολα αυτά ήταν προφανή ψέματα: αυτό δεν εμπόδισε όμως εκατομμύρια ανθρώπους να τα πιστεύουν ακόμη και σήμερα.

Ο άνθρωπος που μελέτησε περισσότερο από κάθε άλλον αυτό το φαινόμενο είναι ο σκωτσέζος ιστορικός Τζέιμς Γουεμπ. «Οταν ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων βασανίζονται από αμφιβολίες, άγχη, έλλειψη σκοπού ή οποιαδήποτε άλλη μορφή πνευματικής ανασφάλειας», γράφει στο βιβλίο του «The Occult Establishment», «οι προσπάθειές τους να βρουν ικανοποιητικές εξηγήσεις της ανθρώπινης κατάστασης αποκτούν φρενήρη ρυθμό. Σε μια τέτοια κατάσταση κρίσης ξεκινά η μάχη για το παράλογο. Οσο πιο μεγάλη είναι η στήριξη που αποκτά μια οποιαδήποτε άποψη, τόσο πιο μεγάλη είναι η πιθανότητα να πειστούν οι υπόλοιποι ότι η άποψη αυτή είναι πραγματική ή αληθινή».

Η συνωμοσιολογία αποτελεί λοιπόν μια άλογη αντίδραση σε μια πραγματικότητα που μας τρομοκρατεί με την πολυπλοκότητά της. Και όπως λέει σε μια συνέντευξή του στη Σιμονέτα Φιόρι ο γνωστός κλασικιστής Λουτσιάνο Κάνφορα, ένας από τους κορυφαίους ειδικούς για τον Θουκυδίδη, το φαινόμενο αυτό χρονολογείται ήδη από τον 4ο αιώνα π.Χ. Εκείνη την εποχή, υπήρχε η τάση στην Αθήνα να βλέπουν παντού σχέδια των ολιγαρχών κατά της δημοκρατίας.

Καθηγητής Λατινικής και Ελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μπάρι, και μεταξύ άλλων συγγραφέας των βιβλίων Ο Θουκυδίδης και το πραξικόπημα και Ο θησαυρός των Εβραίων, ο Κάνφορα δεν έχει αμφιβολίες: «Η αίσθηση ότι υπάρχει αναβίωση μιας μαζικής καχυποψίας απορρέει από το γεγονός ότι παρακολουθούμε μια εντατική εκστρατεία εμβολιασμού, έναν καθημερινό βομβαρδισμό. Και ο κόσμος αντιδρά πιστεύοντας τα πιο απίθανα πράγματα, όπως ότι μας βάζουν ένα μικροτσίπ με σκοπό να υπακούσουμε πειθήνια στα εγκληματικά σχέδια των Μεγάλων Φαρμακευτικών Εταιρειών. Η συμπεριφορά των τελευταίων δεν είναι δα και άμεμπτη: η έκκληση του Πάπα Φραγκίσκου να διατίθεται το εμβόλιο δωρεάν έπεσε στο κενό».

Μπορεί κανείς να εντοπίσει δύο βασικές μήτρες αυτής της πνευματικής παρέκκλισης που αποκαλείται συνωμοσιολογία, παρατηρεί ο γνωστός ιταλός ψυχαναλυτής Μάσιμο Ρεκαλκάτι. Και οι δύο αυτές μήτρες παραπέμπουν σε μια παιδική λειτουργία της σκέψης. Η πρώτη είναι ο ανιμισμός. Η δεύτερη είναι ο μηχανισμός προβολής. Η πρώτη παραπέμπει στις χαρακτηριστικές προλήψεις των πρωτόγονων λαών, οι οποίοι απέδιδαν έναν σκοπό – anima, δηλαδή ψυχή ή πνεύμα – στα φυσικά φαινόμενα: μια θύελλα ή μια ξηρασία είναι προϊόντα μιας υπερφυσικής βούλησης. Η δεύτερη, όπως δείχνει η Μέλανι Κλάιν, είναι η κλασική αντίδραση ενός παιδιού απέναντι σε εχθρικά γεγονότα: αν, για παράδειγμα, χτυπήσει σε μια καρέκλα και πονέσει, κατηγορεί την καρέκλα ότι είναι «κακιά».

Η Covid-19 προκαλεί άγχος και μια αίσθηση αδυναμίας επειδή ο ιός είναι δύσκολο να εντοπιστεί και συνιστά μια διαρκή απειλή. Εξού και η κινητοποίηση των πιο ισχυρών τάσεων ανιμισμού και προβολής απ’ όπου απορρέει η συνωμοσιολογική σκέψη. Αντί να αντιμετωπίσουμε τις αντικειμενικές μας αδυναμίες που ανέδειξε ο ιός, είναι πιο βολικό να αποδώσουμε αυτόν τον εφιάλτη σε σκοτεινές δυνάμεις που προκαλούν καταστροφές. Αντί να ενισχύσουμε τους δεσμούς αλληλεγγύης, προσφεύγουμε σε μια παρανοϊκή προβολή που μας εμποδίζει να ξεπεράσουμε το εγώ στο όνομα του κοινού συμφέροντος.

Παρουσιάζοντας τον μαζικό εμβολιασμό ως μια στρατηγική ενός σαδιστικού κράτους στην υπηρεσία του συστήματος και της εξουσίας, η συνωμοσιολογία προφυλάσσει την αθωότητα ενός παιδιού απέναντι στην καρέκλα που αδίκως το χτυπά και την αθωότητα του πρωτόγονου ανθρώπου που αποδίδει την καταιγίδα ή την ξηρασία σε υπερφυσικές δυνάμεις ανελέητων θεών.

Θύμα του αποκρυφισμού

Γεννημένος στο Εδιμβούργο, και σπουδαγμένος στο Κέιμπριτζ, ο Γουεμπ έγινε γνωστός τη δεκαετία του 1970 με τα βιβλία του «The Occult Underground» και «The Occult Establishment». To 1980 κυκλοφόρησε το τελευταίο του βιβλίο με τίτλο «The Harmonious Circle», μια μελέτη του αινιγματικού ρώσου «δασκάλου» Γεώργιου Γκουρτζίεφ και των μαθητών του. Η φήμη του απλωνόταν και οι διαλέξεις του στο Trinity College ήταν τόσο δημοφιλείς, ώστε καθιερώθηκε ένα βραβείο στο όνομά του. Τα δύο τελευταία χρόνια όμως έπασχε από βαθιά κατάθλιψη και είχε υποστεί τουλάχιστον ένα ψυχωσικό επεισόδιο. Σιγά σιγά είχε αρχίσει να πιστεύει ότι οι άνθρωποι γύρω του τον καταδίωκαν και ότι ο ίδιος είχε βυθιστεί σε ένα σύμπαν όπου εναλλάσσονταν στιγμές πλήρους συνειδητοποίησης και οράματα «κυκλικού χρόνου». Στις 9 Μαΐου του 1980 έστρεψε μια καραμπίνα στο κεφάλι του και τίναξε τα μυαλά του στον αέρα. Ηταν μόλις 34 ετών.

Headlines