«Blackout» στο Facebook – Είναι τόσο «ρηχός» ο πανικός που προκάλεσε στους χρήστες;

Δύο δισεκατομμύρια δεκατέσσερα εκατομμύρια άνθρωποι. Αυτός ήταν τον περασμένο Ιανουάριο, σύμφωνα με το blog του εργαλείου επαγγελματικής χρήσης των κοινωνικών δικτύων, Hootsuite, ο όγκος του παγκόσμιου κοινού που παρέχει το Facebook στους διαφημιστές – ένας όγκος που σημειώνει μάλιστα αυξητικές τάσεις.

Οι χρήστες αυτοί κάνουν «κλικ» κατά μέσο όρο σε 12 διαφημίσεις το μήνα.

Και φυσικά, όπως υπενθυμίζει το Hootsuite, μια διαφήμιση μπορεί να κάνει τη δουλειά της ακόμη και χωρίς αυτό το κλικ.

Αφήνοντας για λίγο στην άκρη το γιατί σχεδόν το ένα τρίτο της ανθρωπότητας διαθέτει προφίλ εντός της πλατφόρμας, οι αριθμοί αυτοί συνεπάγονται ότι η πλειοψηφία των επιχειρήσεων σε όλο τον κόσμο διαθέτει τη δική της σελίδα στο Facebook – και χαράσσει στο εσωτερικό του ένα σημαντικό μέρος της διαφημιστικής στρατηγικής της.

Ταυτόχρονα, κάθε μορφή ΜΜΕ που σέβεται τον εαυτό της, προωθεί τη δουλειά της μέσα από την πλατφόρμα του Facebook, του Instagram και του Twitter – γιατί απλούστατα, μεγάλος αριθμός ανθρώπων ενημερώνεται αποκλειστικά μέσα από links που εμφανίζονται στην αρχική τους σελίδα. Και ακόμη κι εκείνοι που έχουν την ενημέρωση στις προτεραιότητές τους και φροντίζουν ενεργητικά για την καθημερινή τους πληροφόρηση, δεν θα πουν «όχι» σε ένα ενδιαφέρον άρθρο που εμφανίζεται στην αρχική τους – με όλες τις «παρενέργειες» παραπληροφόρησης που προκύπτουν κατά καιρούς από το γεγονός αυτό.

Επομένως, για εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους το Facebook δεν είναι (μόνο) διασκέδαση. Πρωτίστως είναι δουλειά. Και η απουσία του για έξι ή επτά ολόκληρες ώρες εύλογα τους προκαλεί τεράστια αναστάτωση.

Αλλά και εκείνοι που ήθελαν απλώς να σκρολάρουν στο Instagram αξίζουν στ’ αλήθεια την τόσο σκληρή κριτική μας;

Παρά τις αποδείξεις που μας έδωσε η πανδημία για την αξία των κοινωνικών δικτύων για τις ζωές μας, επιβιώνει ακόμη η αντίληψη ότι δεν είναι παρά μηχανές ικανοποίησης της ματαιοδοξίας μας (ή μάλλον της ματαιοδοξίας των Άλλων).

Προφανώς αυτή η παράμετρος δεν απουσιάζει από την παρουσία τους στην καθημερινότητά μας. Το κατά πόσον, βέβαια, περιορίζεται στα άτομα που ποζάρουν με μαγιό ή επεκτείνεται και σε όσους από εμάς επιδεικνύουμε την εξυπνάδα μας διατυπώνοντας την άποψή μας ενώπιον του δικού μας μικρότερου ή μεγαλύτερου κοινού, αποτελεί υλικό για μια άλλη συζήτηση.

Όμως το Facebook, το Instagram, το Twitter, στην πραγματικότητα έχουν καταφέρει να γίνουν δίαυλοι για την κάλυψη μιας σημαντικής πλειοψηφίας άυλων αναγκών μας.

Πρώτα από όλα, μας επιτρέπουν να έρθουμε σε επαφή με τα αγαπημένα μας πρόσωπα με πολύ περισσότερους τρόπους σε σχέση με τα συμβατικά τηλεφωνήματα (τα οποία εξάλλου μπορούν να πραγματοποιηθούν τόσο μέσω του Messenger όσο και μέσω των DM του Instagram ή μέσω του WhatsApp). Μας επιτρέπουν, όμως, και να έχουμε ομαδικές συνομιλίες. Ομαδικές κλήσεις βίντεο. Να διανθίζουμε την επικοινωνία μας με εικόνες, emoji και GIFS. Να διατηρούμε την αλληλεπίδραση με τους οικείους μας, ακόμη κι όταν δεν έχουμε το χρόνο για ουσιαστική επικοινωνία.

Και φυσικά, μέσα από αυτά μαθαίνουμε ποιες ταινίες ή σειρές αξίζουν την προσοχή μας, λαμβάνουμε προσκλήσεις για εκδηλώσεις, διαβάζουμε απόψεις ανθρώπων που εκτιμάμε και ενημερωνόμαστε για μια είδηση ακόμη και πριν να «βγει» στα παραδοσιακά μέσα – ενώ έχουμε και τη δυνατότητα να αμφισβητήσουμε την παρουσίασή της, ως αυτόπτες μάρτυρες και να παρουσιάσουμε υλικό που τη διαψεύδει.

Ακόμη και οι διαμαρτυρίες μας συχνά ξεκινάνε στο εσωτερικό των κοινωνικών δικτύων, άσχετα από το αν η ισχύς τους είναι σχεδόν ανύπαρκτη όταν παραμένουν εκεί. Έχει επισημανθεί πολλές φορές ο ρόλος του Facebook στην άμεση συγκέντρωση ατόμων το βράδυ της 6^ης Δεκέμβρη του 2008 και την εξέγερση για τη δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου από τον αστυνομικό, Επαμεινώνδα Κορκονέα.

Όση κριτική και αν τους αναλογεί, ίσως θα ήταν καλύτερο να στρέφεται πρωτίστως στο ρόλο τους ως κολοσσιαίες επιχειρήσεις, με συγκεκριμένη δομή και ενίοτε επικίνδυνες για κάθε φάσμα της ζωής μας στρατηγικές και δευτερευόντως στα λάθη των χρηστών που δρουν στο εσωτερικό τους.

Τα social media έχουν πάψει προ πολλού να είναι απλώς πλατφόρμες ανάρτησης φωτογραφιών και σκέψεων για την ημέρα μας – αν δεχτούμε ότι έχουν υπάρξει και ποτέ. Και ελάχιστοι άνθρωποι μπορούν να ισχυριστούν με ειλικρίνεια ότι η κατάρρευση ορισμένων από τα μεγαλύτερα τους άφησε εντελώς ανεπηρέαστους.

Η τόσο μεγάλη και πολλαπλή εξάρτησή μας από μια ιδιωτική επιχείρηση θα πρέπει να μας προβληματίσει από άλλες, πολύ σημαντικότερες απόψεις. Η χρήση των δεδομένων μας με σκοπό το κέρδος, οι αλγόριθμοι που ευνοούν τη διάδοση fake news παρά αυθεντικών ειδήσεων, οι αποκαλύψεις για τις αμφιλεγόμενες αποφάσεις που λαμβάνει η εταιρεία κατά καιρούς, μας καλούν πολύ πιο επιτακτικά να επαναξιολογήσουμε τη σχέση μας μαζί της από το σοκ που βιώσαμε χάνοντας για ένα βράδυ την εύκολη διασκέδαση των memes και τους καβγάδες στη ζώνη των σχολίων.