6 Οκτωβρίου 1955 – Η ορκωμοσία της πρώτης κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Καραμανλή

Τον Οκτώβριο του 1955 η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη στην πραγματικότητα με ένα κενό εξουσίας, καθώς ο τότε πρωθυπουργός, Αλέξανδρος Παπάγος, είναι ένας βαρέως πάσχων ασθενής, που οδεύει προς το θάνατο.

Το πολιτικό αδιέξοδο είναι ολοφάνερο και η περίοδος κρισιμότατη, καθώς το Κυπριακό παραμένει ένα ακανθώδες ζήτημα, ενώ έχουν προηγηθεί λίγο νωρίτερα, στις 6-7 Σεπτεμβρίου, τα διαβόητα Σεπτεμβριανά, οι βαρβαρότητες των Τούρκων κατά των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης και της Σμύρνης, οι δολοφονίες, οι καταστροφές και οι βανδαλισμοί των ελληνικών περιουσιών.

Το πολιτικό προσωπικό της χώρας, προεξαρχόντων των κορυφαίων στελεχών της παραπαίουσας κυβέρνησης, αντί να καταπιαστεί με το χειρισμό της δυσμενούς πολιτικής συγκυρίας και την υπεράσπιση των εθνικών δικαίων, έχει ήδη στρέψει το βλέμμα του στην επόμενη μέρα, στη μετά Παπάγο εποχή.

Ο βασιλιάς Παύλος, εκμεταλλευόμενος την ανεπάρκεια και την αδυναμία του πολιτικού συστήματος, αναλαμβάνει δράση και καθίσταται ο βασικός ρυθμιστής των πολιτικών εξελίξεων στη χώρα μας.

Αρχικά ζητά από τον Παπάγο να ορίσει τον διάδοχό του, ώστε να επανέλθει η ομαλότητα στον πολιτικό βίο. Ο Στρατάρχης αρνείται να παραιτηθεί και ορίζει απλώς, στις 4 Οκτωβρίου, αναπληρωτή πρωθυπουργό τον Στέφανο Στεφανόπουλο, τον έναν εκ των δύο αντιπροέδρων της κυβέρνησής του (ο έτερος ήταν ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος), που κατέχει το αξίωμα του υπουργού Εξωτερικών.

Η επιλογή του Παπάγου προκαλεί αντιδράσεις στους κόλπους του κυβερνώντος κόμματος, του Ελληνικού Συναγερμού, καθώς ο Στεφανόπουλος δε διαθέτει πραγματικά ερείσματα στην ελληνική κοινωνία, ενώ οι χειρισμοί του στο Κυπριακό δεν κρίνονται σε καμία περίπτωση επιτυχείς.

Λίγες ώρες αργότερα, τη νύχτα της 4ης Οκτωβρίου, ο Παπάγος πεθαίνει. Ο Στεφανόπουλος είναι σαφώς ο εκλεκτός του Στρατάρχη, ο επικρατέστερος από τους επίδοξους διαδόχους του, αλλά ο Παύλος, που δεν τον θεωρεί ως την ενδεδειγμένη λύση, αιφνιδιάζει τους πάντες.

Την επομένη, 5η Οκτωβρίου, αναθέτει την εντολή σχηματισμού νέας κυβέρνησης στον Κωνσταντίνο Καραμανλή, μέχρι τότε υπουργό Συγκοινωνιών και Δημοσίων Έργων, παρέχοντάς του παράλληλα πλήρη εξουσιοδότηση προς διάλυση της Βουλής.

Το ρίσκο είναι προφανώς μεγάλο, μολονότι ο Καραμανλής θεωρείται ένας από τους πλέον επιτυχημένους υπουργούς της κυβέρνησης Παπάγου.

Είναι βέβαιο ότι ο Στεφανόπουλος, για προφανείς λόγους, καθώς και άλλοι υπουργοί και βουλευτές του Ελληνικού Συναγερμού, θα εκφράσουν ανοιχτά τη διαφωνία τους με την αναπάντεχη κίνηση του βασιλιά.

Εκείνος, όμως, επιλέγει τον Καραμανλή, που είναι νέος, δημοφιλής και άφθαρτος, καθώς έχει αποφύγει να εμπλακεί στις εσωκομματικές διαμάχες κατά τη διάρκεια της ασθένειας του Στρατάρχη.

Πηγή: Αρχείο Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών

Οι εξελίξεις θα δικαιώσουν τελικά τον Παύλο. Βεβαίως, στην αρχή υπάρχουν σφοδρές αντιδράσεις για την εύνοια που έδειξαν τα Ανάκτορα στον Καραμανλή. Ο Στεφανόπουλος αποδοκιμάζει τον σερραίο πολιτικό αλλά και τον Παύλο για τον τρόπο με τον οποίον κινήθηκε, ενώ προβαίνει στη συλλογή υπογραφών βουλευτών του Ελληνικού Συναγερμού.

Παρά ταύτα, ο Καραμανλής συγκροτεί το νέο κυβερνητικό σχήμα, την πρώτη από τις κυβερνήσεις που έμελλε να σχηματίσει κατά τη διάρκεια του μακρότατου πολιτικού βίου του, προκειμένου να λάβει ψήφο εμπιστοσύνης από το κοινοβούλιο.

Ταχύτατα, στις 6 Οκτωβρίου, ορκίζεται η νέα κυβέρνηση. Ο Καραμανλής καταφέρνει να κατευνάσει τη δυσαρέσκεια των μελών της κοινοβουλευτικής ομάδας του, να αποφύγει τη διάσπαση του Ελληνικού Συναγερμού και να δημιουργήσει ένα ευνοϊκό για εκείνον κλίμα. Τον βοηθούν σε αυτό αφενός τα στελέχη που έχουν ταχθεί εξαρχής υπέρ της επιλογής του από τον Παύλο και αφετέρου η συμμετοχή των Στεφανόπουλου και Κανελλόπουλου στη συγκροτηθείσα Διοικούσα Επιτροπή του κόμματος.

Οι ενστάσεις που διατυπώνονται αναφορικά με τη διαδικασία που ακολούθησε ο Παύλος (εντολή σχηματισμού κυβέρνησης πριν από την εξασφάλιση δεδηλωμένης κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας) πέφτουν εντέλει στο κενό υπό την αφόρητη πίεση της ανάγκης να καλυφθεί το κυβερνητικό έλλειμμα και να συγκροτηθεί τάχιστα μια ισχυρή κυβέρνηση.

Η νέα κυβέρνηση, η πρώτη του Κωνσταντίνου Καραμανλή, λαμβάνει την ψήφο εμπιστοσύνης του ελληνικού κοινοβουλίου στις 12 Οκτωβρίου 1955, έξι ημέρες μετά το σχηματισμό της.

Η κυβέρνηση αυτή υπήρξε βραχύβια, βάσει όσων είχε εξαγγείλει εξαρχής ο ίδιος ο πρωθυπουργός.

Στις 19 Φεβρουαρίου 1956 η ΕΡΕ, το νέο κόμμα που είχε ιδρύσει στο μεταξύ ο Καραμανλής, κατάφερε με τη βοήθεια του εκλογικού συστήματος να υπερισχύσει της Δημοκρατικής Ενώσεως του Γεωργίου Παπανδρέου και να σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση.