Εξάρχεια – Γιατί πήραν το όνομά τους από έναν… Ηπειρώτη

Και ποιος δεν ξέρει την συνοικία των Εξαρχείων, στο κέντρο της Αθήνας. Μια γειτονιά με ιστορική φόρτιση, λίγο πιο πάνω από το Πολυτεχνείο που έχει ταυτιστεί τα τελευταία χρόνια με επεισόδια, μολότοφ, χημικά και ΜΑΤ, αλλά και με έντονη κοινωνική και πολιστική δράση που κρατά από την εποχή των χίπις.

Πρόκειται για έναν τόπο με τη δική του μοναδική ιστορία, με ανθρώπους που τον αγάπησαν, τον δημιούργησαν και τον ανέδειξαν σε μια από τις πιο όμορφες γειτονιές της πρωτεύουσας.

Σίγουρα όμως ακόμη και όσοι συχνάζουν εκεί ή μένουν τα τελευταία χρόνια, μπορεί να μην γνωρίζουν πως το όνομά τους τα «Εξάρχεια» το πήραν από έναν… Ηπειρώτη.

Ειδικότερα προς τα τέλη του 1800 ο Hπειρώτης Βασίλειος Έξαρχος ανοίγει ένα μεγάλο παντοπωλείο στη συμβολή των οδών Θεμιστοκλέους και Σόλωνος.

Η φήμη του γρήγορα εξαπλώνεται, καθώς οι τιμές του, ειδικά στο λάδι, είναι ασυναγώνιστες.

Όλοι οι Αθηναίοι σπεύδουν στον Έξαρχο να ψωνίσουν καλά και φθηνά προϊόντα.

Η περιοχή γίνεται πλέον γνωστή με τ΄όνομα του μπακάλη και τη φωνάζουν Εξάρχεια.

Όλοι ξεχνούν την ονομασία «Προάστιον» που καθιερώθηκε από τη δεκαετία του 1830, όταν μια «χούφτα» μαστόρων από τις Κυκλάδες, την Πελοπόννησο και την Ήπειρο έφτασαν στην απελευθερωμένη Αθήνα, για να συμβάλλουν στην οικοδόμηση της πρωτεύουσας.

Είναι οι μάστορες και οι εργάτες που εργάστηκαν για να κτιστούν τα Ανάκτορα του Όθωνα, το Πανεπιστήμιο, το Οφθαλμιατρείο, και άλλα σημαντικά κτίρια της πόλης. Σε κάθε στενό οι κάτοικοι έδωσαν ονόματα που είχαν σχέση με την Επανάσταση, γι΄αυτό και σήμερα οι δρόμοι των Εξαρχείων έχουν ηρωικά ονόματα, όπως Τζαβέλλα, Μεσολογγίου, Μάνης, Ναυαρίνου, Βαλτετσίου, Δερβενίων, Ζαλόγγου, Νικηταρά, Μαυροκορδάτου, Γραβιάς, Κωλέττη, Λόντου κ.α.

Ο μεγαλύτερος δρόμος ήταν η οδός Προαστίου, η οποία το 1928 μετονομάστηκε σε Εμμανουήλ Μπενάκη.

Το νταμάρι που έγινε ο λόφος του Στρέφη

Μέχρι και την εμφάνιση του μπακάλη Βασίλη Έξαρχου οι Αθηναίοι προσφωνούσαν τη συνοικία και Πιθαράδικα, καθώς από εκεί αγόραζαν πιθάρια για τα σπίτια τους.

Την πρώτη ύλη οι πιθαράδες την προμηθεύονταν από το λατομείο που βρισκόταν στον λόφο πάνω από τα Εξάρχεια και στα χρόνια της τουρκοκρατίας ονομαζόταν Πινακωτά (παραφθορά της τουρκικής λέξης Μπινεκντάσι, που σημαίνει πέτρα ή ψηλός βράχος). Εκτός από πηλό, το νταμάρι τροφοδότησε με πέτρα σχεδόν όλα τα σπίτια που έχτισαν οι φτωχοί Αθηναίοι .

Ο λόφος αποκτήθηκε από την οικογένεια του αξιωματικού Στρέφη, που κατοικούσε κοντά στο λατομείο και έτσι πήρε το όνομά του. Μιά μέρα η σύζυγος του αξιωματικού βρήκε τα απλωμένα ασπρόρουχα κατακόκκινα από τη σκόνη του λατομείου. Η κρεβατομουρμούρα ήταν τρομερή και ο αξιωματικος αναγκαστικά έστειλε στρατιώτες να πάρουν δέντρα από τη Γεωπονική Σχολή και να τα φυτέψουν στο λατομείο. Το 1914 για άγνωστους λόγους ο λόφος απαλλοτριώθηκε από το δημόσιο και μέχρι το 1940 διαμορφωνόταν συνεχώς σε μια καταπράσινη γωνιά για τους Αθηναίους. Χάρη στην μπουγάδα της κυρίας Στρέφη, το νταμάρι έγινε ένας υπέροχος λόφος αναψυχής.

Με πληροφορίες από: Μηχανή του χρόνου