Ο αγώνας της Αλβανίας για τους αιτούντες άσυλο στην ΕΕ

Μεταξύ του 2010 και 2019, περισσότεροι από 193.000 Αλβανοί πολίτες υπέβαλαν αίτηση ασύλου προς την Ευρωπαϊκή Ένωση – ένας σημαντικός αριθμός για μια υποψήφια προς ένταξη στην Ε.Ε. χώρα με πληθυσμό 2.8 εκατομμυρίων.

Το φαινόμενο κορυφώθηκε το 2015 όταν περίπου 67.000 Αλβανοί υπέβαλαν αίτηση μέσα σε μόλις ένα χρόνο.

Τα δεδομένα της Αλβανίας παρουσιάζουν σημαντική απόκλιση σε σύγκριση με τα στοιχεία των εκτός Ε.Ε. γειτόνων της. Το 2020, παρουσίασε για πρώτη φορά περισσότερες αιτήσεις ασύλου σε σύγκριση με άλλες χώρες – όπως η Σερβία, η Βόρεια Μακεδονία και το Κόσοβο συνολικά. Αντίστοιχα μικρό ποσοστό παρουσίασε το Μαυροβούνιο και η Βοσνία-Ερζεγοβίνη σε σχέση με τον συνολικό αριθμό των αιτήσεων της Αλβανίας.

Ενώ σε σύγκριση με το 2015 υπάρχει κάποια μείωση του αριθμού αιτήσεων, η Αλβανία εξακολουθεί να είναι μεταξύ των πρώτων χωρών που αιτούνται άσυλο προς την Ε.Ε. και η δεύτερη στην Ευρώπη μετά την Τουρκία. Μεταξύ του Απριλίου του 2020 και του 2021, η Αλβανία είχε 4.750 αιτούντες για πρώτη φορά, χωρίς να συμπεριλαμβάνονται οι αιτούντες άσυλο για δεύτερη φορά και αυτοί που υπέβαλλαν προσφυγές.

4.000 αιτήσεις στο Ηνωμένο Βασίλειο

Το 2019 μόλις 4.000 αιτήσεις ασύλου έγιναν από Αλβανούς προς το Ηνωμένο Βασίλειο, μαζί με 6.298 αιτήσεις των οποίων εκκρεμούσε η απόφαση. Την ίδια χρονιά, 279 άτομα έλαβαν άσυλο. Το 2020, η Αλβανία ήταν μεταξύ της πρώτης πεντάδας χωρών με αιτήματα ασύλου προς το Ηνωμένο Βασίλειο, με 3.071 αιτήματα να βρίσκονται στο πρώτο στάδιο. Περίπου το 38% έλαβε το άσυλο.

Ως προς τις αιτήσεις, η Αλβανία κατατάσσεται μαζί με το Ιράν, τη Σενεγάλη και τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, κάτι που δεν είναι καλό για τη χώρα.

Η Αλβανία έχει κάνει έκκληση για ενίσχυση των προσπαθειών κατά της «παράνομης μετανάστευσης και των αβάσιμων αιτήσεων ασύλου», αλλά δεν φαίνεται να υπάρχει κάποια βελτίωση. Μια έρευνα που δημοσιεύθηκε τον Ιούνιο του 2020 από το Συμβούλιο Περιφερειακής Συνεργασίας, ένα περιφερειακό δίκτυο συνεργασίας των χωρών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, διαπίστωσε ότι σχεδόν οι μισοί Αλβανοί σχεδιάζουν συστηματικά να εγκαταλείψουν τη χώρα.

Αυτό σημαίνει ότι ψάχνουν για δουλειά, κάνουν αίτηση για βίζα ή ότι ετοιμάζονται να φύγουν. Πάνω από το 60% θέλει να φύγει, σύμφωνα με στοιχεία του 2019 που δημοσιεύθηκαν από την Gallup.

Οι παράγοντες

Ο κυριότερος παράγοντας είναι η έλλειψη θέσεων εργασίας, οι χαμηλοί μισθοί, η εκτεταμένη διαφθορά και το αδύναμο κράτος δικαίου. Οι αλλεπάλληλες αλβανικές κυβερνήσεις απέτυχαν να αντιμετωπίσουν αυτά τα προβλήματα μετά την πτώση του κομμουνισμού.

Για όσους θέλουν να φύγουν, υπάρχουν πολλές επιλογές. Μπορούν να εξασφαλίσουν δουλειά και να υποβάλουν αίτηση για βίζα, να μεταναστεύσουν παράνομα ή να ζητήσουν άσυλο.

Ο 28χρονος Landi ήταν ένας από αυτούς που ταξίδεψαν παράνομα. Επέλεξε να πληρώσει 2.000 ευρώ για να μεταφερθεί προς την Ευρώπη και το Ηνωμένο Βασίλειο μέσα στην καμπίνα ενός φορτηγού.

«Σχεδίαζα να δουλεύω και να στέλνω χρήματα προς την οικογένειά μου. Αλλά με έπιασαν. Τώρα για πέντε χρόνια είμαι υπό περιορισμό και δεν μπορώ να μπω στο Ηνωμένο Βασίλειο. Δεν μπορώ να συντηρήσω τη γυναίκα μου και τα δύο παιδιά μου με 250 ευρώ το μήνα», όπως είπε.

Ο κατώτατος μισθός της Αλβανίας είναι ο χαμηλότερος στην Ευρώπη με μόλις 242 ευρώ το μήνα, με πολλούς να αναγκάζονται να εργάζονται στην άτυπη αγορά εργασίας με λιγότερα χρήματα.

Άλλοι επιλέγουν το άσυλο. Σε ολόκληρη την Ε.Ε., το μέσο ποσοστό έγκρισης για Αλβανούς αιτούντες άσυλο είναι 4%. Αν και μπορεί να μην φαίνεται πολύ, εξακολουθεί να ανέρχεται σε εκατοντάδες εγκεκριμένες αιτήσεις κάθε χρόνο.

Γυναικόπαιδα

Η χώρα εξακολουθεί να αντιμετωπίζει τα προβλήματα των εγκλημάτων εκδίκησης, της ενδοοικογενειακής κακοποίησης και των λεγόμενων εγκλημάτων τιμής. Είναι επίσης μια από τις πρώτες σε κατάταξη χώρες εμπορίας γυναικών και κοριτσιών.

Μια συνέντευξη του 2020 με την Petya Nestorova, την εκτελεστική γραμματέα της Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για τη Δράση κατά της Εμπορίας Ανθρώπων (GRETA), τόνισε τους κινδύνους που απορρέουν από την αποστολή των θυμάτων εγκληματικών ενεργειών πίσω στην Αλβανία.

«Είναι σημαντικό να λάβουμε υπόψη όλους τους κινδύνους πριν στείλουμε άτομα πίσω στην Αλβανία … Στη Γαλλία, οι γυναίκες έχουν λάβει άσυλο μετά από εμπορία, επειδή η επιστροφή στην Αλβανία θεωρείται ότι εγκυμονεί κινδύνους … αυτό πρέπει να γίνεται σε μεγαλύτερο βαθμό», είπε, προσθέτοντας ότι «η επιστροφή των γυναικών σε μέρη όπου θα εξοστρακιστούν δεν είναι τρόπος καταπολέμησης της εμπορίας ανθρώπων».

Τα στατιστικά στοιχεία της VATRA (μιας Αλβανικής ΜΚΟ που συνεργάζεται με γυναίκες και κορίτσια που διακινούνται) δείχνουν ότι οι περισσότερες γυναίκες και κορίτσια που επιστρέφουν απορρίπτονται από τις οικογένειές τους. Κάθε χρόνο, γυναίκες και κορίτσια κινδυνεύουν να επιστρέψουν πίσω σε αυτά τα κυκλώματα, είτε να οδηγηθούν στα χέρια εγκληματιών λόγω της φτώχειας.

Μια άλλη ανησυχητική τάση είναι η προφανής αύξηση των ασυνόδευτων Αλβανών παιδιών που ζητούν άσυλο. Ένας Αλβανικός οργανισμός για τα δικαιώματα του παιδιού, η CRCA/ECPAT, σήμανε τον κώδωνα του κινδύνου για περισσότερους από 60.000 ανήλικους που έχουν ζητήσει άσυλο τα τελευταία 10 χρόνια. Αυτό ισοδυναμεί με το 1/10 του συνόλου των ατόμων κάτω των 18 ετών στην Αλβανία.

«Τα τελευταία 10 χρόνια, ο αριθμός των παιδιών από την Αλβανία που ζητούν άσυλο αυξήθηκε εκθετικά, δημιουργώντας μια γενιά ασυνόδευτων παιδιών, ευάλωτων στη βία, την εκμετάλλευση, τη δουλεία και το έγκλημα» – όπως ανέφεραν σε ανοιχτή επιστολή τους, καλώντας το Κοινοβούλιο να διεξάγει έρευνα για την κατάσταση των αγνοουμένων παιδιών.

Οι αριθμοί μειώνονται αλλά τα προβλήματα παραμένουν

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Αλβανία θεωρείται «ασφαλής χώρα προέλευσης», που – σε γενικές γραμμές – σημαίνει ότι γενικά δεν έχει προβλήματα δίωξης, απάνθρωπης μεταχείρισης, τιμωρίας ή κινδύνου άκριτης χρήσης βίας.

Παρόλα αυτά, μια σειρά από υποθέσεις ασύλου εγκρίνονται.

Το EURACTIV μίλησε με έναν εμπειρογνώμονα μάρτυρα ο οποίος παρείχε πληροφορίες για την Αλβανία στο Υπουργείο Εσωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου και σε δικαστικές υποθέσεις για περισσότερα από 20 χρόνια. Ο εμπειρογνώμονας περιέγραψε γιατί οι Αλβανοί κάνουν αίτηση ασύλου στο εξωτερικό.

«Βλέπω αλλαγές στα ποσοστά και τους λόγους των αιτήσεων ασύλου. Κατά τη δεκαετία του ’90, πολλοί εγκατέλειπαν τη χώρα εξαιτίας κάποιας βεντέτας. Οι υποθέσεις αυτές μειώθηκαν σταδιακά με την πάροδο των χρόνων, αλλά και πάλι το 2020 υπήρχαν 10 τέτοιες περιπτώσεις. Η εμπορία γυναικών, οι γυναίκες που εγκαταλείπουν προγραμματισμένους γάμους και η σωματεμπορία αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος των υποθέσεων. Περίπου το 1/3 αυτών μπόρεσε να ζητήσει άσυλο».

«Υπάρχουν πολλοί άλλοι λόγοι που άτομα ζητούν άσυλο: περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, εξειδικευμένα θέματα υγείας, φυγή από τοκογλύφους, κακομεταχείριση από αστυνομικούς και επιθέσεις λόγω πολιτικών πεποιθήσεων», πρόσθεσε ο ειδικός.

Εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αρμόδιος για θέματα Μετανάστευσης δήλωσε ότι η Αλβανία έχει λάβει μέτρα για την αντιμετώπιση του ζητήματος των αιτήσεων ασύλου που έχουν υποβληθεί από υπηκόους της.

Μεταξύ των μέτρων είναι οι «αυστηρότεροι έλεγχοι στα σημεία διέλευσης των συνόρων, διεξοδικές συνεντεύξεις προς τα άτομα που εγκαταλείπουν τα σύνορα μιας χώρας, περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που συνδέονται με τα ταξίδια χωρίς βίζα, καθώς και η στενή συνεργασία με τα κράτη-μέλη προορισμού».

Ο εκπρόσωπος πρόσθεσε ότι ο αριθμός των αιτήσεων που υπέβαλαν Αλβανοί υπήκοοι μειώθηκε μέσα στα τελευταία πέντε χρόνια, από 27.545 το 2016 στους 6.970 το 2020.

Ωστόσο, πολλοί πολίτες και όσοι βρίσκονται στην περιοχή ανησυχούν ότι λίγα γίνονται για την αντιμετώπιση της ρίζας του προβλήματος. Ειδικότερα, προβλήματα όπως: η φτώχεια, η διαφθορά και (όπως τονίζεται στην τελευταία έκθεση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ των ΗΠΑ) η αδυναμία τήρησης των ελάχιστων προτύπων για την εξάλειψη της εμπορίας ανθρώπων και την προστασία των θυμάτων.