Μονόδρομος

Πού βρίσκεται το κέντρο του κόσμου; Εξαρτάται, θα πει κανείς, από το σημείο θέασης. Την επομένη αυτού που ο έλληνας πρωθυπουργός περιέγραψε ως «ιστορικό βήμα προς μια αυτοδύναμη Ευρώπη», μια γαλλική εφημερίδα εγκαλούσε τον γάλλο πρόεδρο για «παράξενη διακριτικότητα στις διπλωματικές κρίσεις». Η θέση που, σύμφωνα με την εφημερίδα, έπρεπε να αναζητήσει η Γαλλία δεν ήταν στην Ανατολική Μεσόγειο αλλά στην περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού. Οχι σε μια γειτονιά, αλλά στον ευρύτερο κόσμο και σε αυτό που πιθανότατα αποτελεί πλέον το νέο κέντρο του.

Το σημείο της θέασης δεν απομειώνει ωστόσο την αξία της ελληνογαλλικής συμφωνίας. Δεν χρειάζεται να δει κανείς τις τρεις φρεγάτες σαν ένα τοπικό υπερόπλο για να πειστεί – μάλλον δεν θα ‘πρεπε καν να τις δει έτσι. Δεν είναι τα κανόνια που κάνουν τη διαφορά αλλά η «συνδρομή». Οι ελληνοτουρκικές διαφορές αποκτούν την ευρωπαϊκή διάσταση που τους έλειπε και στον αμυντικό τομέα. Και την αποκτούν ακόμη και αν δεν πετάξουν ποτέ Rafale με τη γαλλική σημαία πάνω από το Αιγαίο, ακόμη και αν ο όρος της γαλλικής «συνδρομής» δεν ενεργοποιηθεί ποτέ.

Ο πυρήνας της συμφωνίας δεν βρίσκεται στη δύναμη πυρός, αλλά στον αποτρεπτική της ισχύ. Δεν υπογράφηκε για να συμβεί το κακό, αλλά για να μειώσει τις πιθανότητες να συμβεί. Ο χαρακτήρας της είναι περιφερειακός, ο γεωπολιτικός άξονας έχει μετατοπιστεί σε μεγαλύτερες θάλασσες και πιο βαθιά νερά, εκεί όπου η Γαλλία εγκαλείται από τον Τύπο της ως «διακριτική». Η γαλλική παρουσία όμως στην Ανατολική Μεσόγειο δεν είναι αδιάκριτη. Εγγράφεται σε μια γεωστρατηγική θεώρηση, σκοπός της οποίας είναι να παρασύρει και την υπόλοιπη Ευρώπη στην κατεύθυνση της αμυντικής της αυτονομίας. Και το κάνει από εκεί όπου τα σύνορά της, τα ευρωπαϊκά σύνορα, δέχονται τη μεγαλύτερη πίεση.

Η ιστορικότητα του βήματος, στο οποίο αναφέρθηκε ο Πρωθυπουργός, θα μετρηθεί στο βάθος χρόνου που του αναλογεί. Το ιστορικό βάρος πάντως δεν θα κριθεί στα νερά του Αιγαίου. Θα κριθεί στην κοινή αμυντική κουλτούρα, την οποία θα διαμορφώσουν τόσο η διακριτική αλλά πάντως δραστήρια Γαλλία όσο και μια Γερμανία απρόθυμη να εγκαταλείψει τη γεωπολιτική και αμυντική μακαριότητα που της εξασφάλισε η ήττα της στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Κοινή άμυνα, με λίγα λόγια, δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς τη συνδρομή του Βερολίνου.

Αν όμως η Αμερική του Μπάιντεν «επέστρεψε» με τον τρόπο που επέστρεψε, σαν μια πιο ορθολογική εκδοχή της πολιτικής που ακολουθούσε ήδη ο Ντόναλντ Τραμπ, τότε η Ευρώπη, είτε στην εκδοχή της γαλλικής  διακριτικότητας είτε σε εκείνη της γερμανικής μακαριότητας, δεν έχει πολλά περιθώρια. Ο δρόμος της επιστροφής στη διεθνή σκηνή μοιάζει με μονόδρομο. Αλλά γι’ αυτό θα χρειαστεί κάτι περισσότερο από μια περιφερειακή συμφωνία.