Ένα γονίδιο που λειτουργεί εναντίον των ιών στον οργανισμό μας, επηρεάζει τον κίνδυνο προσβολής τόσο από νόσο Αλτζχάιμερ όσο και από σοβαρή Covid-19, διαπίστωσε πρόσφατα μελέτη από ερευνητική ομάδα του University College London (UCL).

Οι ερευνητές εκτιμούν ότι μια γενετική παραλλαγή του γονιδίου OAS1 αυξάνει τον κίνδυνο νόσου Αλτζχάιμερ κατά περίπου 3-6% του γενικού πληθυσμού, ενώ οι σχετικές παραλλαγές στο ίδιο γονίδιο αυξάνουν την πιθανότητα σοβαρής Covid-19.

Τα ευρήματα της μελέτης, που δημοσιεύθηκαν στο επιστημονικό περιοδικό Brain, θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε νέους στόχους για την ανάπτυξη φαρμάκων που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν και για τις δύο ασθένειες ή για την παρακολούθηση της εξέλιξης τους. Τα ευρήματα ενδέχεται επίσης να έχουν εφαρμογή και σε άλλες μολυσματικές ασθένειες ή άλλες μορφές άνοιας.

Ο επικεφαλής συγγραφέας Δρ Ντερβίς Σαλίχ από τα Ινστιτούτα Νευρολογίας και Άνοιας στο UCL δήλωσε: «Ενώ το Αλτζχάιμερ χαρακτηρίζεται κυρίως από επιβλαβή συσσώρευση αμυλοειδούς πρωτεΐνης στον εγκέφαλο, υπάρχει επίσης στο ίδιο σημείο και εκτεταμένη φλεγμονή. Το γεγονός αυτό αναδεικνύει τη σημασία του ανοσοποιητικού συστήματος στην Αλτζχάιμερ. Διαπιστώσαμε ότι μερικές από τις ίδιες αλλαγές στο ανοσοποιητικό σύστημα μπορεί να συμβούν τόσο στη νόσο Αλτζχάιμερ όσο και στην Covid-19.

Φλεγμονή στον εγκέφαλο

Σε ασθενείς με σοβαρή λοίμωξη Covid-19 μπορεί επίσης να υπάρξουν φλεγμονώδεις αλλαγές στον εγκέφαλο. Εδώ έχουμε εντοπίσει ένα γονίδιο που μπορεί να συμβάλει σε μια υπερβολική ανοσοαπόκριση, η οποία αυξάνει τους κινδύνους τόσο της Αλτζχάιμερ όσο και της Covid-19».

Για την παρούσα μελέτη, η ερευνητική ομάδα επιχείρησε να προχωρήσει προηγούμενη μελέτη της, η οποία μέσω  δεδομένων από ανθρώπινα γονιδιώματα, είχε διαπιστώσει τη σχέση μεταξύ του γονιδίου OAS1 και της νόσου του Αλτζχάιμερ.

Το γονίδιο OAS1 εκφράζεται σε μικρογλοία, έναν τύπο νευρογλοιακών κυττάρων, ανοσοποιητικών κυττάρων, που αποτελούν περίπου το 10% όλων των κυττάρων που βρίσκονται στον εγκέφαλο.

Οι επιστήμονες, διερευνώντας περαιτέρω τη σχέση του συγκεκριμένου γονιδίου με την Αλτζχάιμερ, ανέλυσαν γενετικά δεδομένα από 2.547 άτομα, εκ των οποίων τα μισά είχαν τη συγκεκριμένη άνοια.

Διαπίστωσαν ότι οι άνθρωποι με μια συγκεκριμένη παραλλαγή του γονιδίου OAS1, που ονομάζεται rs1131454, ήταν πιο πιθανό να έχουν νόσο Αλτζχάιμερ, αυξάνοντας τον βασικό κίνδυνο εμφάνισης της νόσου σε όσους έχουν τη συγκεκριμένη παραλλαγή, κατά περίπου 11-22%. Η νέα παραλλαγή που εντοπίστηκε είναι κοινή, καθώς πιστεύεται ότι την φέρουν λίγο περισσότεροι από τους μισούς Ευρωπαίους, και έχει μεγαλύτερη επίπτωση στον κίνδυνο για Αλτζχάιμερ από αρκετά γνωστά γονίδια του αντίστοιχου κινδύνου.

Τα ευρήματά τους προσθέτουν το αντι-ιικό γονίδιο OAS1, σε μια λίστα με δεκάδες γονίδια που είναι πλέον γνωστό ότι επηρεάζουν τον κίνδυνο για εμφάνιση νόσου Αλτζχάιμερ.

«Πακέτο» παραλλαγών

Οι ερευνητές ερεύνησαν τέσσερις παραλλαγές στο γονίδιο OAS1, οι οποίες μειώνουν τη δραστηριότητα του. Διαπίστωσαν ότι οι παραλλαγές που αυξάνουν τον κίνδυνο για Αλτζχάιμερ κληρονομούνται ταυτόχρονα με τις παραλλαγές του OAS1 που πρόσφατα διαπιστώθηκε ότι αυξάνουν έως και 20% τον κίνδυνο για εντατική θεραπεία λόγω Covid-19.

Στο πλαίσιο της ίδιας έρευνας, σε κύτταρα του ανοσοποιητικού που υποβάλλονται σε μίμηση των επιπτώσεων του Covid-19, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι το γονίδιο ελέγχει πόσο απελευθερώνουν τα ανοσοκύτταρα του σώματος προφλεγμονώδεις πρωτεΐνες. Διαπίστωσαν ότι τα κύτταρα μικρογλοίας όπου το γονίδιο εκφράστηκε πιο αδύναμα είχαν μια υπερβολική απάντηση σε βλάβη των ιστών, απελευθερώνοντας τη λεγόμενη «καταιγίδα κυτοκινών», η οποία οδηγεί σε μια αυτοάνοση κατάσταση όπου το σώμα επιτίθεται στον εαυτό του.

Η δραστηριότητα του OAS1 αλλάζει με την ηλικία, οπότε περαιτέρω έρευνα στο γενετικό δίκτυο θα μπορούσε να βοηθήσει να καταλάβουμε γιατί οι ηλικιωμένοι είναι πιο ευάλωτοι σε Αλτσχάιμερ, Covid-19 και άλλες σχετικές ασθένειες.

Η διδάκτορας Νέισυ Μαγκουσάλι από το ερευνητικό Ινστιτούτο Άνοιας του UCL δήλωσε: «Τα ευρήματά μας δείχνουν ότι ορισμένοι άνθρωποι μπορεί να έχουν αυξημένη ευαισθησία τόσο στη νόσο Αλτζχάιμερ όσο και στην σοβαρη Covid-19, ανεξάρτητα από την ηλικία τους, καθώς φαίνεται ότι ορισμένα από τα κύτταρα του ανοσοποιητικού μας ενεργοποιούν κοινό μοριακό μηχανισμό και στις δύο ασθένειες».

Μετά το ξέσπασμα της πανδημίας Covid-19, ερευνητές από το βρετανικό Ινστιτούτο Άνοιας στο UCL έστρεψαν την προσοχή τους στη διερεύνηση των μακροπρόθεσμων νευρολογικών συνεπειών του ιού. Χρησιμοποιώντας βιοδείκτες που βρίσκονται στο αίμα και το υγρό που περιβάλλει το κεντρικό νευρικό σύστημα, στοχεύουν στον εντοπισμό της φλεγμονής του νευρικού ιστού και του τραυματισμού των νευρώνων.

Γρήγορο τεστ

Ο Δρ Σαλίχ είπε: «Αν μπορούσαμε να αναπτύξουμε έναν απλό τεστ για αυτές τις γενετικές παραλλαγές όταν κάποιος βρεθεί θετικός στην Covid-19, τότε θα ήταν δυνατό να προσδιοριστεί ποιος διατρέχει μεγαλύτερο κίνδυνο να χρειαστεί εντατική θεραπεία, αλλά χρειάζεται πολλή δουλειά μέχρι να φτάσουμε εκεί. Αντίστοιχα, ελπίζουμε ότι η έρευνά μας θα μπορούσε να οδηγήσει στην ανάπτυξη μιας εξέτασης αίματος που να προσδιορίζει εάν κάποιος κινδυνεύει να αναπτύξει Αλτζχάιμερ πριν ακόμα ξεκινήσουν τα προβλήματα μνήμης.

Συνεχίζουμε να ερευνούμε αυτό το δίκτυο του ανοσοποιητικού, από την ώρα που ενεργοποιείται λόγω μιας λοίμωξης όπως η Covid-19, για να διαπιστώσουμε αν οδηγεί σε οποιεσδήποτε μόνιμες επιδράσεις ή ευπάθειες ή αν η κατανόηση της ανοσολογικής απάντησης του εγκεφάλου στην Covid-19, που περιλαμβάνει το γονίδιο OAS1, μπορεί να βοηθήσει στην εξήγηση μερικών από τις νευρολογικές επιδράσεις της Covid-19».

Headlines