Τουρκία – Ψηλώνουν τα εμπόδια για τον πανάκριβο αγωγό

Η Τουρκία αυξάνει εκ νέου την ένταση στην Ανατολική Μεσόγειο καθιστώντας σαφές ότι τίποτα, ούτε και ο κίνδυνος ανάφλεξης, δεν θα την εμποδίσει να διεκδικήσει αυτό που η ίδια παρουσιάζει ως μερίδιο των Τουρκοκυπρίων στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας. Στην πραγματικότητα βέβαια είναι ξεκάθαρο πως εκείνο που η Αγκυρα έχει κατά νου δεν είναι η προστασία των συμφερόντων των Τουρκοκυπρίων αλλά οι δικές της επιβουλές σε σχέση με τα κοιτάσματα υδρογονανθράκων όχι μόνο στην κυπριακή ΑΟΖ αλλά και σε περιοχές εντός της ελληνικής επικράτειας.

Το περιστατικό της πειρατικής εκδίωξης από πολεμικά πλοία της Τουρκίας του ερευνητικού σκάφους «Nautical Geo» από την ΑΟΖ της Κύπρου έγινε η απαρχή μιας νέας περιόδου σοβαρής κλιμάκωσης της έντασης στην περιοχή, με τον τούρκο ΥΠΕΞ Μεβλούτ Τσαβούσογλου να φτάνει στο σημείο να μην αποκλείει το ενδεχόμενο η Τουρκία να κηρύξει μονομερώς και αυθαιρέτως τη δική της ΑΟΖ με βάση αυτό που η ίδια διεκδικεί ως υφαλοκρηπίδα της.

Στο επίκεντρο της διαμάχης με την εκδίωξη του «Nautical Geo» βρίσκεται ο αγωγός EastMed, ο οποίος φιλοδοξεί να μεταφέρει αέριο από τη Θάλασσα του Λεβάντε, το ανατολικότερο δηλαδή άκρο της Μεσογείου, μέσω Κύπρου και Κρήτης, στην ηπειρωτική Ελλάδα και από εκεί στην Ιταλία. Είναι ένα πολύ φιλόδοξο σχέδιο για το οποίο υπήρχε, περισσότερο από όσο υπάρχει σήμερα σίγουρα, η ελπίδα ότι θα κέρδιζε το ενδιαφέρον και τη στήριξη της Ευρωπαϊκής Ενωσης, η οποία θα το έβλεπε ως μια σημαντική ευκαιρία στην προσπάθειά της να ενισχύσει την ενεργειακή της αυτάρκεια.

Το πρότζεκτ δρομολογήθηκε με την υπογραφή της συμφωνίας ανάμεσα στην Ελλάδα, την Κύπρο και το Ισραήλ τον Ιανουάριο του 2020. Πρακτικά ωστόσο, η υλοποίησή του μοιάζει εξαιρετικά δύσκολη για μια σειρά από πολιτικούς και οικονομικούς λόγους οι οποίοι το καθιστούν, στο παρόν τουλάχιστον στάδιο, περισσότερο μια πολιτική δήλωση διεκδίκησης αυτού του ζωτικού χώρου από τις τρεις χώρες παρά ένα σχέδιο το οποίο αναμένεται να υλοποιηθεί και πρακτικά. Σε αυτήν ακριβώς τη διεκδίκηση είναι που αντιδρά η Αγκυρα προσπαθώντας, ελλείψει νομικών ερεισμάτων, να πάρει ό,τι μπορεί απειλώντας ακόμα και με χρήση βίας.

Δικαιολογημένα θα διερωτηθεί κανείς πώς μπορούν οι εμπλεκόμενες χώρες, ειδικά όσες έχουν και οι ίδιες συμφέροντα μέσω εταιρειών τους στην κυπριακή ΑΟΖ, να επιτρέπουν στην Αγκυρα αυτή τη συμπεριφορά. Η απάντηση είναι πως μέχρι στιγμής κανένας δεν είναι σε θέση να γνωρίζει το μέγεθος των κοιτασμάτων και συνεπώς εάν η εξόρυξή τους είναι όχι μόνο συμφέρουσα αλλά και δυνατή. Ως προέκταση αυτού καταλαβαίνει κανείς πως καμία από τις χώρες αυτές δεν έχει λόγο να συγκρουστεί με την Αγκυρα, με την οποία όλες διατηρούν παράλληλα και ισχυρά συμφέροντα, είτε μιλάμε για τη Γαλλία και την Ιταλία είτε και για τις ΗΠΑ ή άλλα κράτη. Ακόμα και το ίδιο το Ισραήλ συζητούσε κάποια στιγμή με την Αγκυρα το σενάριο εναλλακτικού αγωγού ο οποίος θα περνούσε δίπλα από την Κύπρο και από εκεί στην Ευρώπη μέσω του τουρκικού εδάφους. Το σενάριο ναυάγησε λόγω των ανησυχιών των επενδυτών για την πολιτική αστάθεια στην Τουρκία και τον κίνδυνο η επένδυσή τους να καταλήξει να γίνει μέσον εκβιασμού από πλευράς της Αγκυρας.

Είναι πολλά τα λεφτά. Ετσι, το ενδιαφέρον στράφηκε και πάλι στο πρότζεκτ του EastMed, το οποίο υπάρχει μεν στο τραπέζι, πλην όμως μοιάζει σχεδόν ανέφικτο. Κατ’ αρχάς, είναι το κόστος, όχι μόνο της κατασκευής, η πιο συντηρητική εκτίμηση για το οποίο είναι τα 6 δισ. ευρώ, ποσό που πολλοί θεωρούν πολύ κάτω από το τελικό, αλλά και της λειτουργίας του αγωγού. Ενας αγωγός μήκους 1.900 χιλιομέτρων ο οποίος θα βασίζεται στην άντληση φυσικού αερίου από μεγάλο βάθος θα μπορεί να είναι οικονομικά βιώσιμος μόνο εάν οι τιμές του φυσικού αερίου παγκοσμίως βρεθούν και πάλι σε υψηλά επίπεδα. Κάτι που σήμερα μοιάζει εξαιρετικά δύσκολο. Συν τοις άλλοις δε, υπάρχουν και τεχνικά ζητήματα, όπως το μεγάλο βάθος στη θαλάσσια περιοχή της Κρήτης, το οποίο αυξάνει κόστος και κινδύνους.

Δεν είναι άλλωστε τυχαία τα όσα είχε πει πρόσφατα ο αμερικανός πρεσβευτής στην Αθήνα, Τζέφρι Πάιατ, ο οποίος και τόνισε πως ο αγωγός EastMed, εάν, όπως είπε χαρακτηριστικά, υποθέσει κανείς ότι θα κατασκευαστεί, θα είναι ο πιο ακριβός και βαθύς αγωγός φυσικού αερίου στην ιστορία του κόσμου. Εξηγώντας πως ο ρόλος του  στην εποχή της «ενεργειακής μετάβασης» που διανύουμε θα είναι μικρός.

Συνεπώς ο EastMed ήταν και παραμένει μια άσκηση πολιτικής, σε ολοένα και πιο λεπτές όμως ισορροπίες, λόγω και της προκλητικότητας της Αγκυρας. Το ζητούμενο σε αυτή την περίπτωση είναι η μη ανατροπή των ισορροπιών, κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει την ολοένα και πιο απομονωμένη στο εσωτερικό κυβέρνηση Ερντογάν σε μια επιθετική ενέργεια με απρόβλεπτες συνέπειες για την περιοχή. Για έναν αγωγό ο οποίος μάλιστα είναι πιθανότερο να μην μπορέσει ποτέ να βγει από τα χαρτιά.