Το «αντίο» της Μέρκελ στον Ερντογάν – Ο αποχαιρετισμός δύο «φίλων»

«Δεν μπορεί κανείς να αγνοήσει την Τουρκία. Το κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ διαδραματίζει κεντρικό ρόλο για την ΕΕ στη μάχη κατά της παράνομης μετανάστευσης προς την Ευρώπη. Η Τουρκία έχει μεγάλους στόχους και έχουν προκληθεί πολλές απογοητεύσεις στις σχέσεις μας. Σε ζητήματα-κλειδιά. Όμως, ακόμη και εάν οι προσεγγίσεις είναι διαφορετικές, συνεχίζει να υφίσταται η ανάγκη εξεύρεσης ρεαλιστικών συμφωνιών. Πρέπει να συνεχίσουμε να μιλάμε».

Μέσα σε λίγες φράσεις, στο πλαίσιο της συνέντευξής που παραχώρησε σε ισραηλινή εφημερίδα, η Ανγκελα Μέρκελ περιέγραψε τον καμβά πάνω στον οποίο διαμόρφωσε τη στάση της απέναντι στην Τουρκία και τον Ταγίπ Ερντογάν κατά τα 16 χρόνια που είναι καγκελάριος της Γερμανίας. Διάστημα το οποίο, πρακτικά, συμπίπτει με την περίοδο της πολιτικής κυριαρχίας του Ερντογάν στην Τουρκία, ο οποίος ανέλαβε την εξουσία στις αρχές του 2003 – μόλις τρία χρόνια πριν την Μέρκελ.

Δούναι και λαβείν

Για τον λόγο αυτό, παρά τις διαφωνίες και τις συγκρούσεις, παρά το γεγονός ότι Μέρκελ και Ερντογάν δεν ανέπτυξαν ποτέ στενές προσωπικές σχέσεις, η στάση αμφότερων χαρακτηρίστηκε από το δόγμα της ρεάλπολιτίκ. Κάτι που, με τη σειρά του, υπαγορεύτηκε από τα αμοιβαία συμφέροντα των δύο χωρών – από το προσφυγικό και την τύχη των εκατομμυρίων Τούρκων μεταναστών στη Γερμανία μέχρι τις εμπορικές συναλλαγές και τις εκατέρωθεν επενδύσεις.

Για τον ίδιο λόγο, οι δύο ηγέτες έχουν λόγους να αισθάνονται λυπημένοι όταν συναντηθούν για τελευταία – πιθανότατα – φορά, το ερχόμενο Σάββατο στην Κωνσταντινούπολη. Δεν είναι τυχαίο, εξάλλου, ότι η Μέρκελ περιέλαβε και την Τουρκία στις χώρες στις οποίες θα πραγματοποιήσει την αποχαιρετιστήρια (όπως όλα δείχνουν) περιοδεία της ως καγκελάριος, αποδεικνύοντας ότι θεωρεί τις σχέσεις μαζί της ως ζωτικής σημασίας για τη Γερμανία.

Πλέον, αργά ή γρήγορα, η σκυτάλη θα περάσει στον διάδοχό της, που φαίνεται πως θα είναι ο Όλαφ Σολτς. Μπορεί, άραγε, ο Ερντογάν να περιμένει ότι θα βρει και στο δικό του πρόσωπο ένα καλό «σύμμαχο» στην Ευρώπη, ο οποίος θα συνεχίσει πρακτικά την πολιτική της προκατόχου του; Ότι θα έχει απέναντί του έναν ηγέτη ο οποίος θα κάνει ό,τι περνά από το χέρι του για να μην επικρατήσει η γραμμή της Γαλλίας και του Εμανουέλ Μακρόν, η οποία είναι σαφώς πιο σκληρή από εκείνη του Βερολίνου;

Οι Πράσινοι και η Τουρκία

Το μεγάλο ζητούμενο δεν αφορά τόσο τις θέσεις του Σολτς και του SPD. Κι αυτό διότι κατά τη συγκυβέρνηση με την Μέρκελ στη διάρκεια της οποίας οι Σοσιαλδημοκράτες ήλεγχαν συνήθως το υπουργείο Εξωτερικών – δεν διαφώνησαν ουσιαστικά ποτέ μαζί της όσον αφορά την Τουρκία.

Το ερωτηματικό προκύπτει από τη συμμετοχή των Πρασίνων στη νέα κυβέρνηση. Είναι γνωστό, άλλωστε, ότι όλα αυτά τα χρόνια πίεζαν ώστε Γερμανία και ΕΕ να «τρίξουν τα δόντια» στην Τουρκία του Ερντογάν, θεωρώντας ότι παραβιάζουν τις ευρωπαϊκές και γερμανικές αξίες. Θα συνεχίσουν, άραγε, να το κάνουν και ως κυβερνητικοί εταίροι και μάλιστα από την «κεφαλή» του υπουργείου Εξωτερικών που, κατά πάσα πιθανότητα, θα τους ανατεθεί;

Ο Ερντογάν γνωρίζει, φυσικά – όπως και οι πάντες – ότι στην περίπτωση των μεγάλων και ισχυρών χωρών, ειδικά δε όσον αφορά στη Γερμανία, η εξωτερική πολιτική δεν μεταβάλλεται ριζικά κάθε φορά που αλλάζει η κυβέρνηση. Ωστόσο, καθώς είναι γνωστό ότι πολύ συχνά ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες, ο «σουλτάνος» δικαιολογημένα προβληματίζεται.

Όταν χάνονται οι «φίλοι»…

«Η αποχώρηση της Μέρκελ συνιστά με μεγάλη απώλεια για τον Ερντογάν», όπως σημείωνε πριν τις γερμανικές εκλογές της 26^ης Σεπτεμβρίου η «Φωνή της Αμερικής». Αυτό, όμως, είναι κάτι που δεν μπορεί να αλλάξει. Και ο πρόεδρος της Τουρκίας, έχοντας χάσει ήδη τον «θαυμαστή» του Ντόναλντ Τραμπ και με τη «φίλη» Βρετανία να βρίσκεται πλέον εκτός της ΕΕ, θα αναγκαστεί να αποδείξει ότι μπορεί να επιβιώσει σε ένα πιο δυσμενές για τον ίδιο διεθνές περιβάλλον.

Σε μια στιγμή, μάλιστα, που και η εσωτερική συγκυρία δεν μοιάζει να είναι ιδιαιτέρως ευνοϊκή γι’ αυτόν – τουλάχιστον με βάση τους δείκτες της οικονομίας, την ισοτιμία της λίρας και τις δημοσκοπήσεις…