Η αβέβαιη ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας

Ακόμη και μικρές μεταβολές μπορούν να έχουν έναν μεγάλο συμβολισμό. Η δημοσιοποίηση των νέων προβλέψεων του ΔΝΤ για την παγκόσμια οικονομία, που περιλαμβάνουν μια μικρή διόρθωση προς τα κάτω για την ανάπτυξη της παγκόσμιας ανάπτυξης (5,9% δηλαδή-0,1%) και μια κάπως μεγαλύτερη για τις αναπτυγμένες οικονομίες (5,2% δηλαδή 0,4% μικρότερη), είναι ένα τέτοιο σημάδι. Μάλιστα, για τις ΗΠΑ η πρόβλεψη είναι στο 6% μειωμένη κατά 1%.

Το ΔΝΤ σπεύδει να αποδώσει τη μείωση σε σχέση με την προηγούμενη πρόβλεψη κυρίως σε προβλήματα που έχουν παρουσιαστεί στις εφοδιαστικές αλυσίδες, ως αποτέλεσμα της απότομης επιστροφής της παγκόσμιας οικονομίας σε μια φάση αυξημένης ζήτησης.

Σε μια τέτοια οπτική αποδίδεται ιδιαίτερη σημασία σε εξελίξεις όπως η έλλειψη ημιαγωγών, οι μεγάλες ουρές και καθυστερήσεις σε λιμάνια των ΗΠΑ, ή οι καθυστερήσεις σε κινεζικά λιμάνια εξαιτίας τοπικών εξάρσεων covid-19.

Την ίδια ώρα η αύξηση του πληθωρισμού που καταγράφεται ήδη αποδίδεται επίσης στη συγκυριακή αύξηση της ζήτησης και όχι σε κάποια πιο δομικά προβλήματα της οικονομίας και δη από τη μεριά της προσφοράς.

Όμως, μια πιο προσεκτική ματιά στα χαρακτηριστικά της παγκόσμιας οικονομίας δείχνει παρά την εικόνα αισιοδοξίας υπάρχουν αρκετές παράμετροι αβεβαιότητας.

Οι ενδείξεις σταδιακή εξάντληση της αναπτυξιακής έκρηξης μετά το τέλος των λοκντάουν

Το τέλος των μεγάλων περιοριστικών μέτρων σήμαινε όντως μια αναπτυξιακή έκρηξη, καθώς επιχειρήσεις και νοικοκυριά έσπευδαν είτε να βάλουν μπροστά τις μηχανές είτε να αρχίσουν να καταναλώνουν ξανά, έχοντας μάλιστα και αυξημένες αποταμιεύσεις ως αποτέλεσμα των μεγάλων πακέτων κρατικών ενισχύσεων.

Όμως, πλέον οι ρυθμοί ανάπτυξης δείχνουν σε κάποιες οικονομίες να επιβραδύνονται. Για παράδειγμα η Atlanta FED (τμήμα της Αμερικανικής ομοσπονδιακής τράπεζας) δίνει πρόβλεψη για επιβράδυνση της ανάπτυξης στο τρίτο τρίμηνο του 2021 στο 1,3%.

Αντίστοιχα και οι δείκτες TIGER (The Tracking Indexes for the Global Economic Recovery ), του Ινστιτούτου Brookings και των Financial Times επίσης προειδοποιούν για κίνδυνο να χάσει τη δυναμική της η παγκόσμια οικονομική ανάκαμψη.

Το κρίσιμο ερώτημα που προκύπτει είναι εάν αυτές οι τάσεις επιβράδυνσης είναι αποτέλεσμα απλώς κάποιων συγκυριακών παραγόντων, όπως τα προβλήματα στις εφοδιαστικές αλυσίδες και παραμέτρων όπως π.χ. το γεγονός ότι ήδη το 2019 πριν την πανδημία καταγράφονταν τάσεις επιβράδυνσης και υποχώρησης της κερδοφορίας στην παγκόσμια οικονομία, στο έδαφος του συνολικότερου προβλήματος μιας αναιμικής συγκριτικά ανάπτυξης στην περίοδο μετά την κρίση του 2008.

Το ερώτημα του πληθωρισμού

Το ζήτημα του πληθωρισμού έχει επανέλθει στο επίκεντρο των συζητήσεων. Στις περισσότερες περιπτώσεις ο πληθωρισμός αποδίδεται σε αμιγώς συγκυριακές δυναμικές που αφορούν την πλευρά της αυξημένης ζήτησης την ώρα που ακόμη η προσφορά – είτε με την έννοια της παραγωγής είτε με την έννοια της αποτελεσματικότερης λειτουργίας των εφοδιαστικών αλυσίδων – απέχει από το να έχει προσαρμοστεί στη νέα συνθήκη.

Αυτή η επικέντρωση σε συγκυριακές αυξήσεις της ζήτησης (που παράγουν ένα αρνητικό «σοκ προσφοράς») διευκολύνουν σενάρια αισιοδοξίας καθώς ουσιαστικά αποκλείουν το ενδεχόμενο ενός στασιμοπληθωρισμού ανάλογου με αυτού της δεκαετίας του 1970, που κατά βάση αποτύπωνε δομικά προβλήματα στο παραγωγικό υπόδειγμα και μια βαθύτερη κρίση κερδοφορίας. Σε αυτά τα σενάρια με το που λυθούν τα προβλήματα αντιστοίχησης της προσφοράς στη ζήτηση, θα ανοίξει ο δρόμος για μια μακρά οικονομική ανάπτυξη. Σύμφωνα με αυτές τις εκτιμήσεις δεν έχουμε να κάνουμε με μια επανάληψη της δεκαετίας του 1970, αλλά με περιπτώσεις «στασιμοπληθωρισμού  light», με τον όποιο κίνδυνο να περιορίζεται απλώς σε ενδεχόμενη «υπερθέρμανση».

Όμως, εάν τα προβλήματα του πληθωρισμού αφορούν αδυναμίες και δομικά προβλήματα στην πλευρά της προσφοράς, τότε τα διάφορα μέρα νομισματικής παρέμβασης, όπως όλες οι παραλλαγές «ποσοτικής χαλάρωσης» από ένα σημείο και μετά δεν θα μπορούν να λύσουν τα προβλήματα: δεν θα επιτρέπουν να παραχθούν περισσότεροι ημιαγωγοί, ούτε θα μπορούν να επιταχύνουν την μετάβαση στην «πράσινη οικονομία», ούτε θα λύσουν προβλήματα όπως οι ελλείψεις σε συγκεκριμένες ειδικότητες.

Όμως, και ένα πιο βιαστικό «σφίξιμο» της νομισματικής πολιτικής στις αναπτυγμένες οικονομίες θα μπορούσε επίσης να προκαλέσει αναστάτωση στην παγκόσμια οικονομία, καθώς θα προκαλούσε μια απότομη ανατίμηση των χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού, που με τη σειρά της θα δημιουργούσε πρόβλημα σε υπερχρεωμένες αναπτυσσόμενες χώρες.

Ένα σύνολο αβεβαιοτήτων

Μια ματιά στον κατάλογο των αβεβαιοτήτων που παραθέτει η πρόβλεψη του ΔΝΤ αρκεί για να γίνει κατανοητό το εύρος των πραγματικών αντιφάσεων που διαπερνούν σήμερα την παγκόσμια οικονομία.

– Το πρόβλημα της ίδιας της πανδημίας και του γεγονότος ότι η εμβολιαστική κάλυψη παραμένει εξαιρετικά άνιση και άρα και η διασπορά και οι επιπτώσεις θα συνεχιστούν, συμπεριλαμβανομένου του ενδεχομένου να εμφανιστούν πιο επιθετικές μεταλλάξεις.

– Τα προβλήματα από τη μεριά της προσφοράς και της αναντιστοιχίας με τη ζήτηση.

– Τους κινδύνους από ένα πιο γρήγορο «σφίξιμο» της νομισματικής πολιτικής.

– Τη μεγάλη κινητικότητα στις χρηματοοικονομικές αγορές.

– Το ενδεχόμενο να είναι μικρότερα τελικά τα «πακέτα Μπάιντεν» που προφανώς δεν αφορούν απλώς την αμερικανική οικονομία.

– Τις γεωπολιτικές εντάσεις αλλά και το ενδεχόμενο νέας κλιμάκωσης του εμπορικού πολέμου

– Το ενδεχόμενο μεγάλων κοινωνικών αναταραχών.

Όλα αυτά δείχνουν ότι σε πείσμα της προσπάθειας να παρουσιαστεί μια γενικά θετική εικόνα, η προοπτική της παγκόσμιας οικονομίας έχει να αντιμετωπίσει σημαντικές προκλήσεις, αβεβαιότητες και προφανώς το φάσμα των προβλημάτων που υπήρχαν πριν την πανδημία.

Σε αυτό το φόντο καθόλου τυχαίες δεν είναι οι προτροπές σχολιαστών όπως ο Martin Wolf να μην επαναληφθεί το φαινόμενο της πρόωρης λιτότητας που είχε εφαρμοστεί μετά την έξοδο από την κρίση του 2008.