Το (ορατό, πλέον) τέλος της πανδημίας σημαίνει και την ώρα του «ταμείου» για όλους – κυβερνήσεις, επιχειρήσεις και, βεβαίως, νοικοκυριά και εργαζόμενους. Ολοι προσπαθούν να αποτιμήσουν τη ζημιά που υπέστησαν από τα δύο τελευταία καταστροφικά χρόνια και να καταλάβουν σε ποια ακριβώς θέση έχουν βρεθεί. Η αλήθεια δε είναι ότι η ενεργειακή κρίση και η ακρίβεια στα είδη πρώτης ανάγκης και τους λογαριασμούς της ενέργειας, όπως και στο κόστος παραγωγής, δεν αφήνουν περιθώρια για πολλές συζητήσεις και καθυστερήσεις.

Σε αυτό το σκηνικό, σε ορισμένες χώρες της ΕΕ, ειδικά τις ανατολικές, αυτή την περίοδο μοιάζει να επικρατεί ένας «οργασμός» στην αγορά εργασίας, που χαρακτηρίζεται από μαζικές προσλήψεις και αυξήσεις μισθών και αποτελεί μαγνήτη και για τις εκατοντάδες χιλιάδες των πολιτών τους που είναι μετανάστες και σκέφτονται σοβαρά να επιστρέψουν. «Οι πάντες προσλαμβάνουν. Οι εργαζόμενοι καταλαβαίνουν ότι οι εργοδότες τους είναι εκτεθειμένοι, καθώς η εξίσωση της προσφοράς και της ζήτησης τους υπαγορεύει να μην καταπιούν τη μείωση της αγοραστικής δύναμης», δηλώνει στέλεχος εταιρείας παροχής προσωπικού που δραστηριοποιείται στην Τσεχία, την Ουγγαρία και τη Ρουμανία.

Στην Ουγγαρία, επίσης, η κυβέρνηση έχει υποσχεθεί αύξηση του κατώτατου μισθού κατά 20% μέσα στο 2022. Κι αν – δικαιολογημένα – πολλοί θεωρούν ότι αυτό είναι ένα «κόλπο» του λαϊκιστή Ορμπαν για να αποφύγει την εκλογική ήττα, δεν συμβαίνει το ίδιο με την έρευνα που δείχνει ότι τουλάχιστον οι μισές επιχειρήσεις σχεδιάζουν να δώσουν αυξήσεις της τάξης του 10% ή και ακόμη περισσότερο στους μισθούς των εργαζομένων τους το επόμενο έτος.

Η Γερμανία και οι άλλοι

Αναμφίβολα, βεβαίως, η γενικότερη τάση στην ΕΕ καθορίζεται κυρίως από το τι συμβαίνει στα παλαιότερα κράτη-μέλη της. Εκεί όπου, αναμφίβολα, αυτό που ξεχωρίζει και προκαλεί εντύπωση είναι η δέσμευση την οποία ανέλαβαν τα τρία κόμματα που ετοιμάζονται να συγκροτήσουν την επόμενη κυβέρνηση της Γερμανίας στο προσχέδιο της συμφωνίας τους. Να αυξήσουν σταδιακά το κατώτατο ωρομίσθιο στα 12 ευρώ, έναντι 9,6 ευρώ σήμερα – κατά ένα ποσοστό της τάξης του 25% δηλαδή – υλοποιώντας έτσι μια θέση την οποία είχαν υποστηρίξει προεκλογικά τόσο οι Σοσιαλδημοκράτες του Ολαφ Σολτς όσο και οι Πράσινοι. Παράλληλα, μια σειρά κλάδοι – όπως του μετάλλου, με την πανίσχυρη IG Metall – διασφαλίζουν σημαντικά επιπλέον ποσά, εφάπαξ και τακτικά, για τις αποδοχές των μελών τους.

Από την πλευρά της, η κυβέρνηση Σάντσεθ στην Ισπανία ανακοίνωσε τον Σεπτέμβριο την αύξηση του κατώτατου διεπαγγελματικού μισθού κατά 1,6%. Ενα ποσοστό που κρίνεται ήδη ανεπαρκές μπροστά στην εξέλιξη των τιμών και σύντομα το θέμα αναμένεται να τεθεί ξανά στο τραπέζι, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, η εικόνα της Ισπανίας βρίσκεται πιο κοντά από την αντίστοιχη της Γερμανίας με ό,τι συμβαίνει στο μεγαλύτερο τμήμα της ΕΕ και της ευρωζώνης – όπου, εκτός των άλλων, ηχούν δυνατά οι «σειρήνες» για την αύξηση του πληθωρισμού, στην οποία τυπικά συνεισφέρουν και οι μισθοί, εκτός από τις τιμές της ενέργειας και του «καλαθιού της νοικοκυράς».

Σύμφωνα, λοιπόν, με τα στοιχεία της ΕΚΤ, η μέση αύξηση των μισθών στην ευρωζώνη το δεύτερο τρίμηνο του έτους διαμορφώθηκε στο 1,73%, έναντι 2% το 2018. Αυτό, όμως, συνιστά σοβαρό πρόβλημα, όπως εμμέσως πλην σαφώς διαπιστώνει ο οικονομολόγος του Γαλλικού Παρατηρητηρίου Οικονομικής Συγκυρίας, Κριστόφ Μπλο, μιλώντας στην εφημερίδα «Journal du Dimanche»: «Εχουν υπάρξει δύο περίοδοι-κλειδιά μετά το ξέσπασμα της πανδημίας. Το δεύτερο τρίμηνο του 2020, οι κατά κεφαλή μισθοί υποχώρησαν σημαντικά. Από τότε, έχουν αυξηθεί πάλι, όχι όμως με αξιοπρόσεκτο ρυθμό».

Μείωση ανεργίας

Αναζητώντας τη λύση, ο ίδιος παραπέμπει στις εξελίξεις στη Γερμανία. «Πριν από την κρίση – τονίζει – ήταν η χώρα αυτή που είχε βρεθεί πολύ κοντά στην πλήρη απασχόληση και είναι η ίδια, σε επίπεδο ΕΕ, που θα πρέπει να φτάσει πάλι εκεί όσο το δυνατόν πιο γρήγορα». Αν, όμως, η Γερμανία (ίσως και ορισμένες άλλες πλούσιες χώρες) το επιτύχει ενισχύοντας σημαντικά το διαθέσιμο εισόδημα των εργαζομένων, για άλλους εταίρους το κλειδί βρίσκεται αλλού, τουλάχιστον για τον Μπλο: Στις αποταμιεύσεις των νοικοκυριών, που έχουν αυξηθεί σημαντικά στη διάρκεια της πανδημίας.

«Εάν τις δαπανήσουν μαζικά, τότε θα πυροδοτηθεί ένας ενάρετος κύκλος τιμών – μισθών, χάρη στην υψηλή ανάπτυξη και τη χαμηλή ανεργία. Κι αυτό, με τη σειρά του, θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο για το αίτημα να αυξηθούν οι μισθοί», εκτιμά – χωρίς, πάντως, να είναι βέβαιος ότι κάτι τέτοιο θα συμβεί.

Σε κάθε περίπτωση, ειδικά στις πιο φτωχές χώρες, το πλήγμα από τις δύο αλλεπάλληλες κρίσεις είναι πολύ ισχυρό και οι ανάγκες σήμερα πολύ μεγάλες για να μπορέσουν να αντιμετωπιστούν με τις «αποταμιεύσεις». Εάν επιχειρήσεις και κυβερνήσεις δεν θέλουν να… πυροβολήσουν τα πόδια τους, θα πρέπει να ενισχύσουν αποφασιστικά το εισόδημα και την αγοραστική δύναμη των εργαζομένων – οι οποίοι, στη συνέχεια, θα είναι σε θέση να καταναλώσουν τα προϊόντα τους. Ειδάλλως, το καταστροφικό σενάριο του στασιμοπληθωρισμού θα έρθει πολύ κοντά.

Headlines