Η πρωτόγονη κληρονομική δημοκρατία

Θα μπορούσε κανείς να μιλήσει για ένα βότσαλο στη λίμνη. Αυτό κάνει ο Γιώργος Παπανδρέου: ταράζει τα λιμνάζοντα νερά του ΠΑΣΟΚ/ΚΙΝΑΛ, ή όπως θα το λένε μετά από τις εκλογές. Με μία διαφορά: τα μεγέθη είναι άλλα. Δεν μιλάμε για βότσαλο, αλλά για κοτρόνα. Και δεν μιλάμε για λίμνη, αλλά για κάτι σαν μπανιέρα – τόσοι έχουν μείνει… Οπότε, αντί να ταράξει τα νερά, μπορεί να την κάνει κομμάτια. Να τη σπάσει, να φύγουν έξω τα νερά και να μη μαζευτούν ποτέ ξανά.

Ομως εδώ πρέπει να επισημανθεί κάτι που δεν θα αρέσει σε πολλούς που τώρα έχουν γίνει έξαλλοι με την πρόθεση του Παπανδρέου να κατέβει υποψήφιος. Αυτό που συμβαίνει σήμερα δεν αλλάζει και πολύ από τότε που ο Παπανδρέου κατέβηκε για πρώτη φορά υποψήφιος. Και τότε και τώρα, το κεντρικό ζήτημα δεν ήταν το ίδιο το πρόσωπο, αλλά το όνομα. Το όνομα κατεβαίνει. Οχι το πρόσωπο. Αν το θέμα ήταν το πρόσωπο, η ιστορία του ΠΑΣΟΚ θα ήταν άλλη. Απλώς, τότε το όνομα βόλευε, ενώ, τώρα, δεν βολεύει σχεδόν κανέναν. Ομως την κληρονομική δημοκρατία δεν την ελέγχεις, όπως και τη μοναρχία. Και δεν λειτουργεί όποτε βολεύει, για να κάνει στην άκρη όποτε δεν βολεύει. Πριν από μερικά χρόνια, η μεγάλη πλειονότητα των σημερινών έξαλλων με τον ΓΑΠ, δεν είχαν κανένα πρόβλημα με την κληρονομική δημοκρατία. Τον ΓΑΠ τον ξέρανε. Δεν άλλαξε. Ο ίδιος ήταν τότε με αυτόν που είναι σήμερα. Τότε έκανε. Τώρα δεν κάνει. Κατά κάποιο τρόπο, είναι μία μορφή θείας δίκης της Δημοκρατίας.

Επίσης, πολλοί από τους σημερινούς επικριτές της ξαφνικής επανεμφάνισης Παπανδρέου, είχαν πολύ επιλεκτικές απόψεις για τα ζητήματα διαδικασίας: και πάλι όταν ήταν βολικό, έβλεπαν τον κόσμο μέσα από τα μάτια του ΓΑΠ. Παλαιότερα είχε ασκηθεί έντονη κριτική σε διάφορες επιλογές του, όπως στην υπόθεση «φίλοι» και «μέλη» και στη συγκρότηση του κομματικού εκλογικού σώματος. Τότε και πάλι βόλευε. Και αγνοήθηκαν όλες οι πολύ σοβαρές επιστημονικές και άλλες φωνές που έλεγαν ότι αυτός ο τρόπος, όπως εφαρμοζόταν, στην ουσία καταργούσε τελικά τη δημοκρατία. Για να δούμε τώρα…

Τα κόμματα έχουν δια μακρόν εκπαιδεύσει το εκλογικό σώμα στην κληρονομική δημοκρατία – όχι ότι αυτό ήθελε και ιδιαίτερη προσπάθεια. Από τις τρεις κυρίαρχες ελληνικές πολιτικές οικογένειες, η οικογένεια Παπανδρέου είναι αφενός η παλαιότερη και, αφετέρου, η μόνη που έχει φτάσει να παράξει τρεις γενιές πρωθυπουργών με τον τρίτο από αυτούς, τον ΓΑΠ, να βρίσκεται στην εξουσία όταν πτώχευσε η χώρα. Η «εκπαίδευση» των ελλήνων πολιτών στην κληρονομική δημοκρατία και οι τόσο βαθιές της ρίζες στην ελληνική πολιτική ζωή, δείχνουν (και) εδώ το πόση ζημιά μπορούν να κάνουν. Πρόκειται για σπάνιο είδος πολιτικού πρωτογονισμού, το οποίο, ας μην το ξεχνάμε, είναι εντελώς αδιανόητο στην υπόλοιπη Ευρώπη, στην οποία, την ίδια ώρα, όλοι αυτοί οι άνθρωποι ομνύουν: αν δηλαδή η Μέρκελ είχε γιο ή κόρη και ήθελε να του/της κληροδοτήσει τη γερμανική χριστιανοδημοκρατία, στη Γερμανία θα την έπαιρναν με τις πέτρες… Ομως, εδώ, αυτός είναι ο κανόνας. Και οτιδήποτε άλλο, δηλαδή οι κανονικές διαδικασίες πολιτικών διαδοχών έξω από το πλαίσιο οικογενειών, είναι η, γενικά σύντομη, εξαίρεση.

Η ολική επαναφορά του ΓΑΠ, αν τελικά πραγματοποιηθεί, ίσως είναι μία ευκαιρία για την Ελλάδα, ανεξάρτητα από το τι θα είναι για το ΠΑΣΟΚ/ΚΙΝΑΛ. Ισως κλονίσει για πρώτη φορά την κληρονομική δημοκρατία, που συνιστά πρωτογονισμό και πρέπει κάποτε να τελειώνει αν μία χώρα θέλει να λέγεται σύγχρονη και ευρωπαϊκή. Και όχι να λειτουργεί με τρόπο αδιανόητα οπισθοδρομικό και κάθε άλλο παρά ευρωπαϊκό, που θυμίζει περισσότερο σεϊχάτο…